دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در فروردین ماه امسال خبر از انتشار نخستین کتاب سال قرآن تا پایان فصل بهار داد و به خبرنگار معارف ایرنا گفت: این کتاب مشتمل بر فعالیت و عملکرد قرآنی دستگاه‌ها و نتایج پیمایش ملی سنجش شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی است.
حجت الاسلام حمید محمدی افزود: تدوین کتاب سال قرآن جمهوری اسلامی، نخستین تجربه در حوزه نگارش کتاب سال در حوزه قرآن است و با توجه به اینکه در نیمه دوم سال ۱۳۹۹ از دستگاه‌ها درخواست گزارش شد و برخی دستگاه ها در ارسال گزارش تاخیر داشتند، به ناچار ویراست نهایی کتاب، بهار ۱۴۰۰ چاپ و منتشر می شود.
وی با بیان این که کتاب سال قرآن قرار است اوایل بهار هر سال منتشر شود، اضافه کرد: در کتاب سال قرآن فرایندها و خروجی های فعالیت و عملکرد قرآنی دستگاه ها و نهادها گردآوری و ارائه می شود ولی از آنجا که هدف فعالیت قرآنی تحقق اهداف نظام توسعه فرهنگ قرآنی مبنی بر تعمیم و تقویت ایمان و ارتباط و انس و در نهایت تحقق آموزه های قرآن و عترت در رفتار فردی و اجتماعی است، انتظار می رفت در کتاب سال، نتایج و آثار فعالیت های قرآنی سال نیز بازتاب یابد. بر همین اساس پیمایش ملی سنجش شاخص های توسعه فرهنگ قرآنی طراحی شده که از امسال نتایج آن در کتاب سال منتشر خواهد شد.
حالا هنوز یک ماه تا پایان فصل بهار مانده که خبر انتشار نخستین کتاب سال قرآن جمهوری اسلامی رسانه ای شد. در این کتاب آمار مربوط به فعالیت های قرآنی دستگاه های عمومی و نهادهای تخصصی در سال ۹۸ منتشر شده و در واقع کارنامه ای از عملکرد سازمان و نهادهای مربوطه ارائه شده است.
بخش اول کتاب سال قرآن بر اساس گزارش های ارائه شده به شورای توسعه فرهنگ قرآنی، عملکرد قرآنی دستگاه ها مشخص شده و فعالیت های جهاددانشگاهی، بنیاد فرهنگی خاتم‌الاوصیاء، سازمان بسیج مستضعفین کشور، سازمان دارالقرآن الکریم، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، نهادهای قرآنی دفتر مقام معظم رهبری، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، وزارت آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این بخش منعکس شده است.
بر اساس این گزارش پس از پیگیری های مکتوب و شفاهی شورای توسعه فرهنگ قرآنی از ۱۳ دستگاه و نهاد تخصصی قرآنی، ۹ دستگاه گزارش عملکرد خود را ارسال کردند و وزارت خانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان صدا و سیما و مرکز مدیریت حوزه های علمیه گزارشی از عملکرد قرآنی خود در سال ۱۳۹۸ ارائه نکردند.
در جمع بندی عملکرد نهادهای تخصصی امور قرآنی این کتاب آمده است: این نهادها جزو سازمان های اصلی و تخصصی قرآنی هستند که عملکرد آنها تأثیر بسزایی در مسیر توسعه فرهنگ قرآنی کشور دارند. سازمان صدا و سیما با حجم انبوه برنامه قرآنی و مخاطب گسترده آن، وزارت علوم با فعالیت های متعدد در تولید و راهبری آموزش عالی قرآنی و پژوهش های قرآنی کشور، حوزه های علمیه کشور با برنامه های متنوع تبلیغی، آموزشی و پژوهشی قرآنی و وزارت بهداشت با تعداد وسیع مخاطب مستقیم و غیر مستقیم آن و ظرفیت عظیم در حوزه مطالعات و برنامه های میان رشته ای قرآن و سلامت، حکایت از اهمیت جایگاه و عملکرد این نهادها دارد.
بر اساس جمع بندی صورت گرفته غالب برنامه های قرآنی کشور در سه تا چهار جنس برنامه یعنی مسابقه قرآن، محفل قرآنی، دوره روخوانی قرآن و حفظ قرآن خلاصه می شود. با وجود ظرفیت گسترده فعالیت های قرآنی در حوزه های مختلف مانند هنر قرآنی، مطالعات و استارت آپ های قرآنی معمولا از این امکان غفلت می شود. همچنین بستر وسیع و واقعی فضای مجازی، به ویژه در شرایط کنونی کشور و شیوع ویروس کرونا اقتضا می کند که ورود فعالیت های قرآنی در این بستر در حوزه های مختلف چشمگیرتر و جدیتر باشد. در میان برنامه های اعلام شده، به جز چند دستگاه آن هم به صورت ابتدایی و صرفاً نشر اطلاعات، از ظرفیت آموزه های قرآنی خصوصاً در حوزه تولید محتوای فضای مجازی استفاده چندانی نشده است.
همچنین تولید آثار و محصوالت قرآنی ویژه کودک و نوجوان و پرهیز از واردات محصولات خارجی مشابه، خصوصاً در اجرای شعار مقام معظم رهبری در چند سال اخیر مبنی بر رونق تولید از ضروریاتی است که پیش از این و همچنین در سال ۹۸ به آن اهتمام خاصی نشده که امید است در سال های بعدی درصد چشمگیری از فعالیت های قرآنی به این حوزه اختصاص یابد.
در این کتاب گزارش فعالیت های ۳۰ سازمان و نهاد غیرتخصصی قرآن منتشر شده که می توان به گزارش های بانک تجارت،بانک مرکزی، بانک مسکن، سازمان انرژی اتمی، سازمان بهزیستی، سازمان تأمین اجتماعی، سازمان ثبت احوال، سازمان سنجش آموزش کشور، سازمان نقشه برداری کشور، سازمان تنظیم مقررات رادیویی، سازمان سرمایه گذاری اقتصادی و فنی و سازمان امور مالیاتی کشور اشاره کرد.
عملکرد سازمان جمع آوری اموال تملیکی، شرکت حمل و نقل ریلی رجا، صندوق کارآفرینی امید، مرکز آمار ایران، مناطق آزاد ارس، اروند، انزلی، چابهار، کیش و قشم، نهاد ریاست جمهوری، نهاد کتابخانه های عمومی کشور، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، وزارت راه و شهرسازی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت نیرو در این بخش آمده است.
در میان گزارش های این نهادها، برخی از دستگاه ها به دلیل آشنایی اندک با ادبیات توسعه فرهنگ قرآنی و جنس فعالیت های قرآنی و تقسیم بندی آنها، عناوین برنامه های خود را به صورت کلی و بعضاً غیرشفاف ارائه کردند. بنابراین این موضوع ایجاب می کند که در زمینه یکسان سازی ادبیات توسعه فرهنگ قرآنی در میان نهادهای مختلف کشور تلاش بیشتری صورت گیرد. مضاف بر اینکه اصل ارائه گزارش به شورای توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان نهاد متولی امور قرآنی کشور برای برخی از دستگاه ها و نهادهای دولتی و عمومی کشور هنوز موضوعیت پیدا نکرده است.
عملکرد نهادهایی چون وزارت دفاع، سازمان انرژی اتمی و سازمان مناطق آزاد از نظر تنوع در برنامه، نوآوری و جذب مخاطب، مطلوبتر به نظر می رسد. سازمان انرژی اتمی با ارائه ۱۹ عنوان فعالیت مانند دوره آموزشی، مسابقه، فضای مجازی، محفل قرآنی، حفظ قرآن و تفسیر را اجرا کرده است. همچنین گزارش دریافتی از مناطق آزاد، از حیث توجه به جزئیات برنامه ها و تنوع فعالیت قابل تقدیر است.
در بخش دوم این کتاب ضمن بررسی و تحلیل عملکرد فعالیت‌های انجام شده، با گونه شناسی و طبقه بندی فعالیت ها آشنا می شویم و در حوزه پژوهش و آموزش عالی قرآن، عملکرد دستگاه ها در زمینه هایی مانند اجرای مطالعات قرآنی و آمار آموزشی عالی قرآنی ارائه شده و در حوزه تبلیغ و ترویج قرآن به موضوعاتی همچون نشر مکتوب، برگزاری مسابقات، برگزاری جشنواره ها، برنامه های انس با قرآن، برگزاری نمایشگاه، اجرای طرح های تبلیغی، سامانه ها و فضای مجازی، تولید آثار قرآنی، اعزام و دعوت از فعالان قرآنی، حمایت از موسسات قرآنی، حمایت از فعالان قرآنی و توسعه وقف قرآنی با ارائه آمار مورد بررسی قرار گرفته است.
برای دریافت نسخه دیجیتالی کتاب سال قرآن جمهوری اسلامی اینجا کلیک کنید.