چند هفته بیشتر تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری باقی نمانده است و بر اساس آخرین اظهار نظر ها از سوی شورای نگهبان، امروز (سه شنبه) سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نامزد های نهایی خود را خواهد شناخت. در ادامه مسیر و بعد از مشخص شدن فرایند تایید صلاحیت ها، مردم شاهد رقابت این افراد با یکدیگر برای رسیدن به صندلی ریاست جمهوری و عهده داری چهار سال زمام کشور خواهند بود.
مناظره های انتخاباتی یکی از راه های شناخت مردم با کاندیداهای انتخاباتی است و هم اکنون در فاصله یک ماه مانده به انتخابات ۲۸ خرداد، استودیو های سیما برای تولید برنامه های انتخاباتی آماده شده‌اند. علی طلوعی، رییس مرکز تحقیقات سازمان صدا و سیما با حضور در استودیو های مربوط به انتخابات گفت: در آخرین انتخابات ریاست جمهوری با استقبال ۶۴ درصدی از مناظره‌ها روبرو بودیم که در برش زمانی خود از پربیننده ترین برنامه روی آنتن سبقت گرفته بود. وی افزود: به نظر می‌آید در انتخابات ۱۴۰۰ نیز مناظره‌ها می‌توانند نگاه مخاطب را به خود جلب کنند.
گفتنی است در گذشته برخی مواقع در جریان مناظره ها شاهد رفتار و اخلاقیاتی خارج از عرف از سوی کاندیدا های ریاست جمهوری بودیم که با الفاظ و گفتاری نامناسب و به منظور کسب رای بیشتر یکدیگر را مخاطب قرار میدادند. این در حالی است که این نوع رفتار ها قطعا در جامعه نتایج و پیامدهایی خواهد داشت که از مهمترین آنها کاهش اعتماد اجتماعی مردم به نهاد دولت است. اهمیت توجه به این نکته و پیامدهای ناشی از آن سبب شد، پژوهشگر ایرنا با "کامل دلپسند"، جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران مرکز و تحلیلگر اجتماعی به گفت و گو بنشیند. مشروح این گفت و گو را در ذیل می‌خوانید:
رفتار های خارج از عرف یکی از چالش‌های انتخابات است
دلپسند با بررسی برخی از چالش های انتخابات ریاست جمهوری، گفت: یکی از چالش های بسیار مهم در نظام انتخاباتی ایران این است که گاهی انتخابات جایی برای ظهور بی اخلاقی های انتخاباتی می‌شود. این رفتار های خارج از عرف و اخلاق فقط در راستای بدست آوردن رای بیشتر در انتخابات است. با توجه به اینکه از چند سال گذشته بخش زنده مناظره های انتخاباتی شروع شده و جدا از پخش زنده، امروزه با توجه به رشد فضای مجازی و پیدایش کلاب هاوس ها که در جامعه باب شده و با استفاده از ظرفیت های رسانه هایی مانند توییتر و تلگرام اولین چیزی که در همه آنها به چشم می‌خورد، تخریب های بدون مستند، سازمان یافته، جهت‌دار، با برنامه و با ربات‌های هوشمند است که دقیقا بازتاب بدست آوردن قدرت و جایگاه برای برخی گروه های سیاسی مشخص است. از این جنبه باید بگویم که نوعی جامعه پذیری سیاسی در حال اتفاق است که در این جامعه پذیری سیاسی رسیدن به قدرت با هر وسیله ممکنی توجیه می‌شود.
وی افزود: طبعتا تمام برون دادهای رفتاری و انتخاباتی در جامعه‌پذیری مجدد ما و کاهش اعتماد اجتماعی به سیاستمدارن و نزول سرمایه اجتماعی در بین افراد مختلف و کاهش اعتماد اجتماعی مسوولین به یکدیگر در قدرت بسیار اثر گذار است.
ویژگی های یک انتخاب خوب
این تحلیلگر اجتماعی با اشاره به ویژگی‌های یک انتخابات خوب؛ بیان کرد: قاعدتا انتخابات در جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم معنا پیدا می‌کند. انتخابات خوب در جامعه ایرانی دقیقا با فرصت های برابر برای همه طیف های سیاسی و بدون نظارت استصوابی همخوان است. در حالیکه آنچه که اتفاق می‌افتد مبتنی بر نظارت استصوابی است و شورای نگهبان فقط طیف های فکری مشخصی را با جهت دهی مشخصی تایید می‌کند و از منظر بخش اعظم مردم جامعه اصلا مصداق انتخاب درست و صحیح و کابردری نیست. بنابراین اگر انتخابات خوب را دارای ویژگی‌هایی بدانیم باید به مواردی مثل آزادی در شرکت و برابری همه اشاره کنیم. به این طریق که شامل همه طیف‌های فکری باشد و با نظارت و صیانت مشخص از آراء همراه باشد. یعنی هر فردی که رای می‌دهد باید اولا امکان انتخاب فرد مورد نظرش را داشته باشد. دوما از این اطمینان داشته باشد که رایی که می‌دهد دقیقا صیانت می‌شود.
رفتارهای انتخاباتی نامناسب در جامعه پیامدهایی دارد
دلپسند درباره پیامدهای انتخاباتی نامناسب در جامعه توضیح داد: طبیعتا رفتارهای ناخواسته انتخاباتی همیشه بیشتر از پیامدهای خواسته‌اش بوده و به همین خاطر پیش بینی نمی‌شود کرد که چطور می‌شود جلوی رفتارهای مخربانه را گرفت.
وی افزود: افراد برای بدست آوردن جایگاه قدرت خصوصا با توجه به اینکه مناظره ها آنلاین، لحظه ای و زنده هم هستند، ممکن است از کلید واژه‌ای استفاده کنند و آن کلید واژه موج انتخاباتی ایجاد کند که دقیقا نشات گرفته از نیاز اجتماعی و خواست اجتماعی یک جامعه است. بر این اساس به نظر من آن چیزی که روز به روز از بین می‌رود اعتماد اجتماعی همه گیر نسبت به سیاستمداران موجود و افزایش فاصله و شکاف بین مردم و نهاد دولت است. گفتنی است که بی اعتمادی نیز خیلی زود بازسازی نخواهد شد. از این منظر می توان گفت آنچه در این دوره ها خصوصا زمان انتخابات اتفاق می افتد در حیطه افکار عمومی و اعتماد اجتماعی بسیار اثرگذار است.
دلپسند در پایان گفت: من فکر می‌کنم علی‌رغم اینکه ما ۱۰۰ سال تجربه دموکراسی و مشروطیت را داشتیم، اما همچنان راه درازی برای رسیدن به آنچه که انتخابات ایده آل است، پیش رو داریم و تا آن زمان هم حقیقتا یک یا دو نسل قربانی این شکل انتخاب می‌شوند. لذا اصلاح بسیاری از آنچه هم اکنون اتفاق می افتد، در طولانی مدت میسر می‌شود.