به گزارش خبرنگار ایرنا، نگاه مصلحت سنجی قومی و قبیله ای حاکم بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا و حتی عشایر شاید در تمام انتخابات ادوار گذشته مشارکت در این رویداد بزرگ سیاسی و اجتماعی را افزایش داد، ولی بررسی ها نشان می دهد که فیلتر بزرگی برای افراد اصلح و شایسته به خصوص جوانان تحصلیکرده و دارای برنامه در قامت نامزدهای انتخاباتی شد.
نمونه روشن و مستدل برای نگاه قومیت گرایی بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر در این خطه شمال کشور ، اجماع ریش سفیدان یکی از طوایف و قبایل مناطق مرزی بر روی یک نامزد شوراهای شهر بجنورد است که از قضا کمترین شانس را برای انتخاب شدن دارد، ولی مصلحت سنجی قومی و قبیله ای ریش سفیدان منطقه باعث شد تا این فرد در لیست نهایی قرار گیرد و سایر نامزدها با وجود وابستگی قومی و طایفه ای به ناچار باید بدون سرپیچی از این دستور انصراف دهند و حتی در صورت حضور در میدان رقابت انتخاباتی نیز شانسی برای انتخاب شدن نخواهد داشت،
استان خراسان شمالی دارای قومیت ها و طوایفی چون کرد کرمانج، فارسی ، تات ، رازی، ترکمن‌ها و ترک با زبان‌های رایج نیز کردی کرمانجی، فارسی، ترکی خراسانی، تاتی و ترکمنی هستند که براساس آمار جمعیتی نیز کردهای کرمانج با ۴۶٫۱درصد اکثریت ترکیب جمعیت این استان را تشکیل می دهند و پس از آن فارسی‌زبان‌ها ۲۷٫۸ درصد، ترک‌های خراسان ۲۰٫۶ درصد، تات‌ها ۶٫۲ و ترکمن‌ها ۵ درصد و اقوام خاوری، عرب و بلوچ و لر نیز در این استان سکونت دارند.
کارشناسان مسایل سیاسی و اجتماعی براین باورند: اگرچه مشارکت پرشور با تنوع سلایق و قومیت های گوناگون می تواند برای انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا و شاید حتی ریاست جمهوری منتخب ۱۴۰۰ در فضای بین المللی، پاسخی قاطع به برخی ادعاهای مشروعیتی نظام و انقلاب اسلامی باشد، ولی این حضور در انتخابات شوراهای شهر نیز وقتی منجر به توسعه محلی جای جای جغرافیای کشور می شود که انتخاب نمایندگان پارلمان شهری و روستایی، آگاهانه و فارغ از تعلقات قومی و طایفه ای باشد.
ریشه تاریخی طایفه گرایی
پژوهشگر موسسه تاریخ معاصر ایران در خراسان شمالی با بیان اینکه کمرنگ کردن باورهای سنتی و طایفه گرایی از دامن انتخابات امری بلند مدت است، اظهار داشت: حضور کاندیداها از طوایف گوناگون در مناطقی همانند خراسان شمالی که دارای خرده فرهنگ های متفاوت است گرچه منجر به داغ شدن تنور انتخابات و حضور حداکثری می شود ولی از سوی دیگر اگر انتخاب کاندیدی بر مبنای هویت های قومی باشد، مسیر انتخابات را منحرف خواهد کرد، زیرا که موجب از دست رفتن فرصت ها برای سایر افراد توانمند و با انگیزه و در نهایت خروج ظرفیت های انسانی از دایره خدمت به توسعه شهرها می شود.
رضا سرحدی با اشاره به جایگزینی هویت های اجتماعی با هویت های قومی در رفتارهای انتخاباتی، تصریح کرد: در حال حاضر نمی توان رفتارهای انتخاباتی شهروندان را فارغ از هویت های قومی دانست زیرا که این امر ریشه ای تاریخی و فرهنگی دارد و بخش عمده تاریخ کشور ما را کشمکش‌های طایفه ای تشکیل داده است به گونه ای که این وضعیت برفرهنگ سیاسی ما اثر گذاشته است.
وی افزود: در واقع استمرار این فرهنگ سیاسی در برخی مناطق کشور جهت دهنده رفتار سیاسی افراد بوده است که این وضعیت مانع تفکر و تصمیم گیری درست می می شود به گونه ای که نفع قبیله بر مصلحت جامعه و شهر ترجیح داده می شود.
سرحدی یادآور شد: با این وجود می توان از طریق آموزش و پرورش و رسانه ها، هویت های قومی را در رفتارهای انتخاباتی کمرنگ کرد و هویت های اجتماعی که ملاک های آن برای انتخاب کاندید مورد نظر تحصیلات، تجربه، تخصص، شایسته سالاری و کارآمدی است را جایگزین کرد.
پای سست احزاب
استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد نیز با بیان اینکه احزاب نقش ویژه ای برای آشناسازی مردم با هویت های اجتماعی و دوری از طایفه گرایی در انتخابات دارند، اظهار داشت: اگرچه احزاب می توانند نقش ویژه ای را در آگاهی بخش به مردم بویژه در آگاهی بخشی سیاسی و انتخاب بر اساس صلاحیت ها داشته باشند ولی متاسفانه برخلاف بسیاری از تفاسیر احزاب سیاسی آن طور که باید و شاید، جای پای خود را در کشور و حداقل در میان مردم استان پیدا نکرده اند.
علی سلیمانپور افزود: در واقع جا افتادن احزاب و آموزش هایی که به مردم ارائه می دهد قدرت تشخیص مردم را بالامی برد زیراکه احزاب جدای از ارائه برنامه، بهترین نیروهای خود را در معرض رای مردم قرار می دهند.
وی اضافه کرد: به تعبیر دیگر مشـارکت سیاسـی در اصـل عملـی داوطلبانه است و برای رسیدن به این خودآگاهی سیاسی چاره ای جز تقویت احزاب و بهره گیری از آن نداریم به گونه ای که آنها با معرفی چهره های توانمند و فارغ از هرگونه تعلقات قومی و طایفه ای می توانند مردم را در انتخاب بهترشان برای تصاحب پارلمان شهر و روستایی یاری کنند.
این کارشناس جامعه شناسی سیاسی یادآور شد: در واقع احزاب می توانند با تبیین پیامدهای منفی طایفه گرایی در انتخابات که جز ضرر و بازماندن از توسعه و آبادانی شهر ندارد، نقش موثری در گزینش ها بر مبنای تخصص گرایی داشته باشد.
نقش نهادهای فرهنگی در تبیین منافع ملی
استادیار علوم سیاسی دانشگاه بجنورد با تاکید بر اینکه زدودن طایفه گرایی از مشارکت های سیاسی به این سادگی نیست، اظهار داشت: گرچه شخصیت و رفتار افراد در خانواده ها شکل می گیرد و خانواده نقش ویژه ای در نحوه انتخاب و تصمیم گیری فرد دارد ولی بی تردید برای ترجیح منافع ملی بر منافع قبیله ای باید نهادهای عالی فرهنگی کشور سیاستگذاری کنند.
رئوف رحیمی افزود: در حقیقت برای برون رفت از این مشکل باید تمامی نهادهای فرهنگی همانند رسانه های دیداری و نوشتاری، سازمان های هنری و دانشگاه ها پای کار باشند و شروع به تولید محتوا و آثاری با هدف مشارکتی حداکثری ولی آگاهانه و فارغ از قبیله گرایی داشته باشند.
وی با تاکید بر نقش رسانه ها در تزریق تفکر شایسته سالاری و کارآمدی در انتخاب کاندیدها، یادآور شد: در حقیقت با توجه به همه گیری رسانه ها و فضای مجازی امروزه رسانه ها باید لیدر انتخاباتی در معرفی کاندیداها باشند به گونه ای که با بهره گیری از کارشناسان و نخبگان جامعه باید نظرات تحلیلی خود را به مردم ارایه نمایند تا شاهد اثرگذاری آنها در رفتار انتخاباتی پویا و کمرنگی میزان نفوذ تعلقات قومی در انتخابات باشیم.
استان خراسان شمالی ۸۶۳ هزار نفر جمعیت دارد که ۵۶ درصد از این جمعیت در ۲۴ شهر و مابقی در روستاهای این استان سکونت دارند و در آخرین انتخابات که مربوط به یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی بود از بین ۶۵۸ هزار و ۳۴۲ نفر واجد شرایط اخذ رای حدود ۳۷۷ هزار و ۳۹ نفر در آن انتخابات رای دادند.
در این دوره از انتخابات شوراهای اسلامی شهر، روستا و عشایری حدود ۶ هزار کاندیدا در خراسان شمالی افزون بر دو هزار کرسی نمایندگی مردم در شوراهای اسلامی با هم رقابت می کنند.
انتخابات سیزدهمین دوره رییس جمهوری و ششمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا همزمان ۲۸ خردادماه ۱۴۰۰ در استان خراسان شمالی نیز برگزار می شود.