این ورزش باستانی و زورخانه‌ای تاریخچه‌ای کهن در فرهنگ ایران اسلامی دارد و در عمل به خوبی و زیبایی پیوند عمیق معنویت، جوانمردی، ایمان، ادب، صداقت، میهن دوستی، اخلاق و قدرت روح و جسم و هر آنچه به عنوان خصایل پسندیده است را به نمایش می‌گذارد.
امروز ( ۱۷ شوال ) بنا به روایت نقل شده، نبرد دلاورانه حضرت علی (ع) با عمرو بن عبدود پهلوان معروف عرب است که با توجه به حرکت ناشایست این فرد در نبرد با این امام همام در پایان شکست خورد و پرچم اسلام در مقابل کفر بالا رفت و اقدام جوانمردانه امیر مومنان (ع) الگویی برای پهلوانان شد.
به پاس این پیروزی بزرگ که در تاریخ اسلام و مسلمین اتفاق افتاد بنابراین ۱۷ شوال در تقویم جمهوری اسلامی ایران به روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای نامگذاری شده و فرا رسیدن این روز یادآور نگاه به ورزشی ملی، مذهبی با پیشینه‌ای کهن در کشور است.
بر این اساس آیین ورزش فرهنگی و ملی پهلوانی و زورخانه‌ای در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۹ (۱۶ نوامبر ۲۰۱۰) در فهرست میراث معنوی یونسکو ثبت جهانی شد و برگزاری مسابقات بین‌المللی این رشته ورزشی در کشورهای مختلف جهان به خصوص در ایران انجام می‌شود.
ورزش باستانی در استان یزد در کنار فعالیت سایر رشته‌ها از لحاظ جایگاه ملی بعد از استان‌های کردستان و خراسان رضوی در مکان سوم قرار دارد که برای جذب مخاطب و گسترش آن بیش از همه به فرهنگ‌سازی، تامین زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی نیاز است.
این رشته که همراه با ارزش‌های معنوی است، نقش مهمی در جذب نوجوانان و جوانان و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و در مقابله با جنگ نرم دشمنان دارد با توسعه این رشته باید فعالیت‌های بیشتری برای جذب جوانان و نوجوانان انجام شود.
توسعه ورزش پهلوانی در استان یزد نیاز به فعالیت‌های فرهنگی و اطلاع رسانی بیشتری برای ترغیب حضور قشرهای مختلف مردم در زورخانه‌ها به خصوص جوانان در گود زورخانه دارد که تحقق آن حمایت همه جانبه مسوولان و رسانه‌های گروهی استان را می‌طلبد.
در تاریخ معاصر استان در این رشته به افراد نام آوری چون «پهلوان بزرگ یزدی»، «پهلوان ابراهیم حلاج» و «پهلوان محمد عبدل معروف به پهلوان کوچک» می‌خوریم که به خوبی نشان از قدمت ورزش پهلوانی زورخانه ای در یزد دارد و هنوز برای توسعه آن جایی کار فراوان وجود دارد.
حضور نوجوانان و جوانان مومن ولایتمدار در گود زورخانه و فعالیت در ورزش‌های پهلوانی و باستانی که با عشق و ارادت به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و حضرت علی (ع) همراه است آنها را در برابر انواع آسیب‌های فرهنگی دشمنان مصون نگه می‌دارد.
ورزش زورخانه‌ای در ایران قدمت سه هزار ساله دارد و با توجه به زورخانه خیابان قیام یزد، سابقه آن با صبغه دینی و فرهنگی مردم این استان به حدود ۷۰۰ سال می‌رسد.
این رشته مجموعه حرکت‌های ورزشی با اسباب و بی‌اسباب، آداب و رسوم مربوط به آنهاست که در محدوده تاریخی و فرهنگی ایران از گذشته‌های دور رواج داشته است.
ورزش پهلوانی شامل میل گرفتن، پا زدن، سنگ گرفتن، چرخ زدن، میل بازی و شیرین کاری بین پاست.
در یزد کودک چهار ساله تا پیرمرد ۸۰ ساله در این رشته فعالیت دارد و ۷۰ درصد فعالان ورزش‌های پهلوانی استان یزد را جوانان تشکیل می‌دهند.
هم‌اکنون در سطح استان ۱۰۹ زورخانه وجود دارد که از این تعداد حدود ۷۰ درصد در مرکز استان و بقیه در سایر شهرها وجود دارد که سالانه بر حسب ضرورت و شرایط فعالیت‌های فرهنگی خود را با حضور مردم و باستانی‌کاران انجام می‌دهند.
حدود سه هزار و ۵۰۰ باستانی‌کار در استان فعال هستند که از این تعداد تاکنون ۲ هزار و ۸۰۰ نفر زیر پوشش بیمه ورزشی قرار گرفته‌اند و تا پایان امسال چهار زورخانه جدید در استان با همکاری خیران و مسوولان راه اندازی می‌شود.
استان یزد ۴۸ هیات ورزشی و افزون بر ۶۲ هزار بیمه شده زیر پوشش در رشته‌های مختلف دارد و جمعیت استان یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت است.