به گزارش روز سه شنبه ایرنا به نقل از پایگاه خبری آسیا پلاس ، نیروهای آمریکا و متحدانش در افغانستان قرار است طبق برنامه تا ۱۱ سپتامبر سال جاری خروج خود را از این کشور کامل کنند. آمریکا به دولت کابل قول داده است که به حمایتهای خود برای ایجاد ثبات در افغانستان از جمله حمایت از ارتش این کشور برای مهار جنگجویان طالبان و دیگر گروهها، ادامه خواهد داد.
گزارش‌های رسانه های غربی حاکی از آن است که آمریکا درصدد استفاده از پایگاه‌ها یا تاسیساتی در کشورهای هم‌مرز با افغانستان است. وال‌استریت جورنال روز هشتم ماه مه گزارش داد که برنامه‌ریزان نظامی آمریکا در جست وجوی گزینه‌هایی برای استقرار نیروها و تجهیزات نظامی در آسیای مرکزی و خاورمیانه پس از خروج نیروهای آمریکایی و ائتلافی از افغانستان در ماه‌های آینده هستند. گزینه‌هایی که در حال بررسی هستند شامل کشورهای نزدیک تا کشورهای دورتری مانند امارت‌های عربی منطقه خلیج فارس و همچنین کشتی‌های نیروی دریایی مستقر در دریا هستند.
این روزنامه آمریکایی به نقل از برخی مقامات نظامی و دولت بایدن گزارش داد که گزینه‌های مورد ترجیح برای این کار ، کشورهای ازبکستان و تاجیکستان هستند که با افغانستان هم مرز هستند و این مساله امکان اعزام سریع نیرو را فراهم می‌سازد. اما حضور نظامی گسترده روسیه در این منطقه و حضور نظامی رو به افزایش چین و تنش‌های بین آنها و واشنگتن مطابق گزارش ها ، برنامه‌های موجود برای پایگاه در آسیای مرکزی را با پیچیدگی رو به رو می‌سازد.
به یاد بیاوریم که زلمی خلیلزاد فرستاده ویژه آمریکا در امور افغانستان در اوایل ماه مه به ازبکستان و تاجیکستان سفر کرد و مباحثات او با مقامات عالی‌رتبه این کشورها بر تلاش برای میانجیگری صلح در بین جناح‌های افغان پیش از ضرب‌الاجل ۱۱ سپتامبر برای خروج نیروها متمرکز بود.
همه کشورهای آسیای مرکزی در عملیات آمریکا در افغانستان پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ نقش ایفا کردند اما وضعیت کنونی نسبت به ۲۰ سال پیش متفاوت است.
و هر چند دلایلی هست که برخی کشورهای آسیای مرکزی ممکن است مایل به احیای همکاری‌های نظامی موقتی با واشنگتن باشند اما همچنین دلایلی وجود دارد ممکن است بخواهند از تلاش‌های بیشتر آمریکا در افغانستان به دور بمانند. اما یک مساله روشن است و آن اینکه خروج نیروهای آمریکا و متحدانش از افغانستان جنبه جدیدی برای امور منطقه‌ای خواهد گشود و هراس از وخامت اوضاع سیاسی و بدتر شدن امنیت در افغانستان موجب نگرانی منطقه‌ای است.
برخی کارشناسان آسیای مرکزی بر این باورند که نبرد قدرت بین گروههای نفوذ و جناح های سیاسی در داخل دولت افغانستان و قدرت رو به افزایش طالبان این پتانسیل را دارد که توازن قدرت تضمین شده از سوی آمریکا را تغییر دهد و این امر به نوبه خود می‌تواند به بازیگران خارجی که می‌خواهند برای منافع خود خلاء ایجاد شده را پر کنند نیرو و انگیزه بدهد.
به گفته این کارشناسان ، خروج رسمی نیروهای آمریکایی بطور خاص برای کشورهای آسیای میانه به علت نزدیکی آنها به افغانستان حائز اهمیت است و ممکن است منجر به برخی از تبعات راهبردی شود. این کارشناسان می‌گویند که تحلیل پیامدهای خروج نیروهای آمریکا برای منطقه آسیای مرکزی از زوایای مختلف حائز اهمیت است و بطور خاص زاویه اقتصادی مهم است چرا که فاکتورهای سیاسی و اقتصادی مرتبط با توسعه زیرساخت‌های تجارت و انرژی منطقه‌ای مهم هستند.
تضعیف دولت مرکزی و به قدرت رسیدن بالقوه نمایندگان گروههای افراطی می‌تواند مطابق گزارش‌ها ، توسعه افغانستان را چند دهه به عقب ببرد و مشکلات جدیدی ایجاد کند که حل آنها در آینده برای جامعه جهانی دشوار خواهد بود.
برای کشورهای آسیای میانه ، چنین سناریویی چالش‌های زیادی به همراه دارد. تعمیق مناقشه داخلی در افغانستان ممکن است به تضعیف کنترل بر مرزهای شمالی کشور شود. برای تاجیکستان، این مساله ممکن است به افزایش قاچاق کالا و مواد مخدر منجر شود.
آشکار است که حضور ارتش آمریکا و متحدان آن در افغانستان نقش مهمی در مبارزه با گروههای مسلح داشت. بنا به گزارش ها ، پیامدهای اقتصادی حضور نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان نیز اهمیت دارد. در مدت ۱۸ سال گذشته ، آمریکا و شماری از کمک‌کنندگان دیگر بیش از ۱۴۳ میلیارد دلار کمک بازسازی ارائه کرده اند. سرمایه گذاری خارجی و حمایت مالی هم فرصت‌های بیشتری برای توسعه افغانستان و توسعه روابط تجاری با شریکان خارجی از جمله در آسیای مرکزی ایجاد کرد.
در طول ۲۰ سال گذشته ، آمریکا آسیای مرکزی را از منشور منافع نظامی و ژئوپلتیک خود در افغانستان نگاه کرده است. کارشناسان می گویند که بعد از تکمیل خروج نیروهای نظامی آمریکا ، علاقمندی آمریکا به این منطقه در نهایت کمتر خواهد بود. آمریکا در ابتدای امر به ارائه برخی کمک‌های مالی و حمایتهای مشاوره‌ای به دولت افغانستان ادامه خواهد داد و ممکن است به ارتقای ادغام افغانستان با آسیای میانه ادامه بدهد اما کشورهای آسیای میانه باید برای افول طولانی مدت منافع آمریکا در منطقه آماده بشوند. سهم سرمایه‌گذاری آمریکا در این منطقه هیچگاه بالا نبوده است اما با توجه به بحران اقتصادی در حال ایجاد ، هرگونه کاهشی در جریان مالی احساس خواهد شد.
وخیم‌شدن اوضاع در افغانستان می‌تواند بر سرنوشت پروژه‌های مختلف زیربنایی مانند احداث خطوط انتقال نیروی بین‌المللی و خطوط جدید راه آهن و بزرگراه و همچنین خط لوله گاز "تاپی" تاثیر بگذارد؛ خط لوله ای که در صورت تکمیل می تواند نقشه انرژی جنوب آسیا را عوض کند. تقویت موضع طالبان و وخیم شدن احتمالی بحران سیاسی داخلی در افغانستان بطور حتم موجب فراری شدن سرمایه‌گذاران و شرکای خارجی خواهد شد.
بنابراین ، برای آسیای مرکزی ، خروج نیروهای آمریکا از افغانستان علاوه بر ایجاد تهدیدات جدید امنیتی همچنین منجر به پیامدهای اقتصادی هم خواهد شد. تا الان مشخص نیست که بعد از خروج آمریکا ، حمایتهای خارجی تا چه حدی باقی خواهد ماند. همچنین نامشخص است که آیا هیچیک از بازیگران خارجی قادر یا مایل به پر کردن خلاء امنیتی در منطقه خواهد بود .