فرآوری گوگرد یکی از مزیتهای اقتصادی در بسیاری از کشورهای دارای فرآورده‌های نفتی به ویژه کشورهای توسعه یافته به شمار می رود اما چند سال قبل در ایران با وجود این مزیت اقتصادی، گوگرد از سرخس به خلیج فارس منتقل می شد و بدون هیچ ارزش افزوده به صورت خام صادر می گردید.
گوگرد در موارد بسیار کاربرد دارد، یکی از مهمترین مصارف آن در تولید اسید سولفوریک است، گوگرد همچنین در تولید کودهای کشاورزی، نرم کننده های رنگ، لاستیک، کودهای فسفانه، کود سولفات آمونیوم، آسفالت و بتن و بسیاری مواد شیمیایی و معدنی و حتی در تولید برخی داروها به کار می‌رود.
در این راستا نخستین گامها برای فرآوری گوگرد در مصارف صنعتی و کشاورزی و قطع خام فروشی آن در پالایشگاه شهید هاشمی نژاد سرخس برداشته شد و اجرای طرحهای صنعتی جدید در کنار این پالایشگاه کلید خورد.
پالایشگاه شهید هاشمی نژاد سرخس یا خانگیران در ۱۸۰ کیلومتری شمال شرق مشهد تولیدکننده گاز طبیعی، گوگرد، مایعات گازی و محصولات واحد تقطیر از مخازن گازی منطقه خانگیران شامل سه مخزن گاز شیرین و یک مخزن گاز ترش و تامین‌کننده گاز مورد نیاز مردم و بخشهای صنعتی و خدماتی در استانهای خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، گلستان، مازندران و بخشی از استان سمنان است.
مجموعه استخراج و پالایش خانگیران که سابقه اکتشاف گاز در آن به سال ۱۳۳۱ و فعالیت نخستین چاه گاز شیرین به سال ۱۳۴۱ باز می‌گردد، هم اینک روزانه فراوری ۴۹،۵ میلیون مترمکعب گاز ترش و تولید ۱۱ میلیون مترمکعب گاز شیرین را انجام می‌دهد، همچنین از محل فرآوری گاز ترش در خانگیران روزانه دو هزار تن گوگرد و هزار و ۸۸۴ بشکه میعانات گازی تقطیرشده تولید می‌شود زیرا در داخل پالایشگاه گاز سرخس، یک پالایشگاه کوچک نفتی هم برای این امر فعال است.
تولید هر تن گوگرد به طور میانگین یک میلیون و ۵۰۰ هزار دلار ارزش افزوده به همراه دارد و در حال حاضر مصارف گوگرد تولید شده در پالایشگاه شهید هاشمی نژاد سرخس در صنایع کشاورزی، اسیدسازی و محصولات شیمیایی داخلی است و به خارج از کشور صادر نمی‌شود.
فرآوری گوگرد و ارزش افزوده بسیار برای سرخس
فرماندار سرخس سال گذشته و پیش از اتمام اجرای طرحهای مربوط به فرآوری گوگرد با اشاره به خام فروشی گوگرد گفته بود: روزانه ۲ تا ۴ هزار تن از گوگرد تولیدی پالایشگاه شهید هاشمی نژاد در این شهرستان به صورت خام با واگن و قطار باری از سرخس به بندرعباس منتقل شده و به صورت خام صادر می‌شود.
محمدرضا رجبی مقدم افزود: با راه‌اندازی واحدهای فرآوری گوگرد در منطقه ارزش افزوده قابل توجهی بابت صادرات این محصولات عاید کشور خواهد شد به طوری که در حال حاضر هر کیلو گوگرد خام به قیمت سه هزار ریال صادر می‌شود حال آنکه با انجام تنها یک مرحله فرآوری ارزش این محصول به کیلویی هشت هزار ریال افزایش می‌یابد.
وی با تاکید بر بومی شدن ساخت واحدهای فرآوری در سرخس ادامه داد: می‌توان با راه‌اندازی واحدهای یاد شده چندین فرایند فرآوری در محصولات نهایی گوگرد انجام داد و درآمد سرشاری برای کشور به دست آورد.
فرماندار سرخس به تولید گوگرد خام در کشورهای همسایه از جمله کشورهای منطقه آسیای مرکزی اشاره کرد و گفت: در ادامه روند فرآوری گوگرد می‌توان گوگرد کشورهای همسایه را نیز وارد کرد و پس از فرآوری با ارزش افزوده مناسب به دیگر مقاصد صادر نمود تا سرخس به قطب فرآوری گوگرد تبدیل شود.
اجرای چهار طرح گوگردی در سرخس
اجرای چهار طرح گوگردی در سرخس طی دولت دوازدهم همه دغدغه های مسوولان و فعالان اقتصادی برای خام فروشی گوگرد از این منطقه را به امید به توسعه و اشتغالزایی مبدل کرد.
مشاور مدیرعامل پالایشگاه شهید هاشمی نژاد در این باره گفت: پالایشگاه شهید هاشمی نژاد در شهرستان سرخس بزرگترین تولیدکننده گوگرد در کشور است به طوری که سالانه ۵۵۰ هزار تن گوگرد تولید می‌کند.
مجید جعفرزاده افزود: چهار طرح گوگردی با هدف پرهیز از خام فروشی و ایجاد ارزش افزوده حاصل از صادرات محصولات گوگردی در جوار پالایشگاه شهید هاشمی نژاد مشهد اجرا و بهره برداری شد که با تکمیل آنها زمینه تبدیل این منطقه به قطب گوگردی کشور فراهم می شود.
وی این طرحها را شامل تولید گرانول و اوره با پوشش گوگردی، گوگرد بنتونیت، میکرونیزه و گوگرد مایع برشمرد که برای اجرای آنها ۲ هزار و ۴۵۰ میلیارد ریال و ۵.۲ میلیون یورو سرمایه‌گذاری شده است و برای حدود ۱۵۰ نفر اشتغال مستقیم ایجاد می کند.
یکی از نخستین طرحهای گوگردی مربوط به فاز نخست پارک گوگردی گنبدلی، یادمان سردار شهید سلیمانی بود که زمستان سال گذشته با حضور مسوولان محلی و استانی در منطقه خانگیران به بهره برداری رسید.
مدیرعامل پالایشگاه شهید هاشمی نژاد سرخس در باره این طرح گفت: ساخت این پارک از سال ۹۶ در زمینی به مساحت ۹ هکتار آغاز شد، در فاز نخست، حدود سه هزار میلیارد ریال توسط بخش خصوصی هزینه شده که برای ۱۵۰ نفر بطور ثابت اشتغال ایجاد می‌کند.
سید مجید منبتی با بیان اینکه سیزدهمین تولید کننده گوگرد دنیا هستیم افزود: ۷۲ میلیون تن تولید گوگرد در سال داریم که ۶۸ میلیون تن آن مصرف می شود. نصف این میزان در کودهای کشاورزی و ۳۰ درصد هم در صنایع و بقیه در تولیدات بهداشتی، آرایشی و دارویی مصرف می‌شود.
وی ادامه داد: برای رفع معضلات زیست محیطی گوگردهای تولیدی، پارک گوگردی را در منطقه سرخس ایجاد کردیم که در این زمینه با چهار شرکت تجاری توانمند وارد مذاکره شدیم و برای فروش روزانه هزار تن محصول قرارداد امضا کردیم که تا سه هزار و ۶۰۰ تن قابل افزایش است.
پس از اجرای فاز نخست پارک گوگردی گنبدلی، نخستین کارخانه تولید محصولات گوگردی گرانول نیز در این پارک اواخر سال گذشته بهره برداری شد که معاون اقتصادی پالایشگاه شهید هاشمی نژاد درباره آن گفت: با بهره‌برداری از فاز نخست این کارخانه ۳۰ نفر از جوانان بومی منطقه به طور مستقیم مشغول کار شدند.
سعید ضرابی افزود: این کارخانه با هزینه ۵۰۰ میلیارد ریال و توسط بخش خصوصی راه اندازی شده و توان تولید روزانه ۴۰۰ تن گوگرد گرانول را دارد، همچنین پالایشگاه شهید هاشمی نژاد برای پیشرفت در تمامی حوزه‌ها دارای استراتژی است و ما برای محصول گوگرد با خلوص زیاد نقشه استراتژیک داریم، این فرآورده می‌تواند ارزش افزوده فراوان ایجاد کند. بخشی از مصرف این محصول در بخش کشاورزی است و برای اصلاح ساختار خاک، ظرفیت جذب آب وکاهش شوری و PH خاک نیز مناسب است.
هنوز امکان صادرات محصولات گوگردی پالایشگاه شهید هاشمی نژاد به خارج از کشور فراهم نشده است و مرحله دوم پروژه‌های گوگردی در سرخس با ظرفیت تولید سه میلیون تن در سال با محوریت فرآوری گوگرد کشورهای حوزه سی.آی.اس نیز به اجرا درمی‌آید که خود گامی دیگر در جهت توسعه گوگردی خراسان رضوی خواهد بود.