سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر در حالی از پنجم تا دوازدهم خرداد ۱۴۰۰ به دبیری محمدمهدی عسگرپور در تهران برگزار شد که این رویداد نیز مانند بسیاری از رویدادهای بین‌المللی در عرصه هنر هفتم به دلیل شیوع فراگیری کرونا بستر مجازی را به‌عنوان اصلی‌ترین بستر برای ارائه آثار خود برگزید.
هرچند با تمهیداتی که از سوی دبیرخانه این رویداد در تعامل با ستاد ملی مقابله با کرونا دیده‌شده بود تعدادی از آثار این جشنواره در کاخ جشنواره (پردیس چارسو) و سالن‌های شماره یک و دو سینما آزادی و سالن روباز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای عاشقان و علاقه‌مندان به حضور در سالن‌های سینمایی به شکلی محدود پذیرای مخاطبان آثار حاضر در این رویداد بود.
از سوی دیگر در تعامل با وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی شاهد رعایت حداکثری شیوه‌نامه‌های بهداشتی در سالن‌های سینمایی و فضای عمومی آن‌ها بودیم. به‌گونه‌ای که این مسئله نه‌تنها مورد تحسین و تقدیر مخاطبان، هنرمندان و دست‌اندرکاران این رویداد سینمایی قرار گرفت که حتی داوران خارجی بخش‌های مختلف و متنوع این رویداد جهانی نیز زبان به تحسین برگزارکنندگان سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر در میزبانی باشکوه این رویداد در سایه رعایت همه‌جانبه شیوه‌نامه‌های بهداشتی گشودند.
آنچه در ادامه از خاطر شما می‌گذرد مروری بر هفت روز حیات جشنواره سی‌وهشتم فیلم فجر در مواجهه با آثار حاضر در این رویداد، مخاطبان، هنرمندان، منتقدان و داوران جهانی است.
آغاز جشنواره با خوش‌ترین خبر
سی‌وهشتمین جشنواره جهاین فلیم فجر در حالی از پنجم خردادماه به شکل رسمی فعالیت خود را آغزا کرد که آن در خبری رسمی از سوی مدیر امور جشنواره‌های فیاپف و همچنین دبیر جشنواره فیلم فجر اعلام شد که جشنواره جهانی فیلم فجر ثبت جهانی شد.
فلورانس ژیرو مدیر امور جشنواره‌های فیاپف درباره ثبت جشنواره جهانی فیلم فجر در این فدراسیون گفت: ۳۶ سازمان ملی تهیه‌کننده فیلم از ۲۹ کشور جهان در فدراسیون بین‌المللی انجمن تهیه‌کنندگان فیلم (FIAPF) به اتفاق آرا با ثبت جشنواره جهانی فیلم فجر به عنوان «جشنواره فیلم رقابتی» از دوره ۲۰۲۱ موافقت کرد. با این تصمیم، فدراسیون بین‌المللی انجمن تهیه‌کنندگان فیلم نقش بنیادین جشنواره جهانی فیلم فجر را جهت معرفی فیلم و همچنین حمایت از صنعت ملی و منطقه‌ای را تأیید می‌کند. الحاق جشنواره جهانی فیلم فجر به فیاپف فرصت‌های جدید را برای فیلم‌ها رقم می‌زند که به منظور همراهی و حمایت صنعت سینما در سراسر جهان پس از دوران پاندمی حایز اهمیت است.
محمدمهدی عسگرپور دبیر سی و هشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر نیز اظهار کرد: جشنواره جهانی فیلم فجر مفتخر است که در فهرست فیاپف تایید شده است و می‌تواند نقش موثرتری در معرفی بهتر سینمای ایران، منطقه و جهان ایفا کند.
بلیت فروشی یک روز قبل از آغاز جشنواره
فروش بلیت فیلم‌های راه‌یافته به سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فجر از ساعت ۹ صبح سه‌شنبه (۴ خردادماه) آغاز شد.
بر این اساس، مقرر شده بود افرادی که دارای کارت جشنواره بودند، با شماره تلفنی که پیش از این، در پرتال جشنواره ثبت نام کرده بودند، از طریق سایت سینماتیکت می‌تونستند از ساعت ۹ صبح تا ۱۲ ظهر هر روز، بلیت فیلم‌های مورد نظر خود را تهیه کنند.
اعضای باشگاه مخاطبان جشنواره جهانی فیلم فجر هم، با همان شماره تلفنی که در باشگاه ثبت نام کرده‌اند، از ساعت ۱۲ تا ۱۵، از طریق سایت می‌توانستند بلیت‌های خود را به صورت نیم‌بها خریداری کنند.
همچنین اعلام شده بود افرادی که قصد خرید بلیت به صورت آزاد داشتند، می‌توانستند از ساعت ۱۵ هر روز، به همین سایت مراجعه کنند.
قیمت هر قطعه بلیت ۳۰ هزار تومان تعیین شده بود و امکان کنسلی بلیت خریداری‌شده نیز وجود داشت.
نگاهی به فیلم‌های حاضر در جشنواره
بعد از مستقل شدن جشنواره جهانی فیلم فجر از بخش ملی مدیران این رویداد تلاش بسیاری کردند تا جشنواره فجر در قواره و مدل بین‌الملی برگزار شود و از آنجا که در بیشتر جشنواره‌های معتبر دنیا بیش از ۱۰۰ فیلم در زمان برگزاری جشنواره به نمایش درمی‌آید جشنواره فجر نیز با تعیین بخش‌های مختلف باید به این عدد نزدیک می‌شد.
سرانجام در سی‌وهشتمین دوره این رویداد جشنواره ۱۲۲ اثر سینمایی در بخش‌های مختلف حضور پیدا کردند.
بر این اساس سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر در دو بخش رقابتی سینمای سعادت و جلوه‌گاه شرق به ترتیب ۳۰ و ۲۲ فیلم کوتاه و بلند از آثار داخلی و خارجی را برای رقابت انتخاب کرده است. اما جشنواره جهانی فیلم فجر ۷ بخش دیگر نیز برای خود تدارک دیده بود که به ترتیب در بخش مستند زیر ذره‌بین ۱۰ فیلم، در بخش جشنواره جشنواره‌ها ۲۰ فیلم، در بخش شاخه‌های زیتون ۸ فیلم، در بخش نمایش ویژه ۶ فیلم، در بخش کلاسیک مرمت‌شده ۱۵ فیلم، در بخش مرور سینمای دانمارک ۶ فیلم و در بخش ژانر معاصر ۵ فیلم روی پرده رفتند.
در نهایت و در دو بخش رقابتی این رویداد، ۱۵ فیلم بلند ایرانی و خارجی و ۱۵ فیلم کوتاه ایرانی و خارجی در بخش مسابقه بین‌الملل «سینمای سعادت» و در بخش رقابتی جلوه‌گاه شرق ۲۲ فیلم بلند و کوتاه ایرانی و خارجی در سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر به رقابت پرداختند.
در بخش فیلم‌های بلند سینمای سعادت سه فیلم ایرانی میجر به کارگردانی احسان عبدی‌پور، شهربانو به کارگردانی مریم بحرالعلومی و گیسوم به کارگردانی نوید به‌تویی حضور داشتند.
در بخش فیلم‌های کوتاه سینمای سعادت نیز سه فیلم کوتاه وضعیت اورژانسی به کارگردانی مریم اسمی‌خانی، پاندای کوچک، پاندای بزرگ به کارگردانی سحر خوشنام و یوشید به کارگردانی سحر خوش‌چشمان سه نماینده سینمای ایران بودند.
در بخش رقابتی جلوه‌گاه شرق و در فهرست فیلم‌های بلند این بخش سه فیلم سینمایی سیارک به کارگردانی مهدی حسینی‌وند، صحنه‌زنی به کارگردانی علیرضا صمدی و افسانه بناسان، غول چراغ جادو به کارگردانی حبیب احمدزاده، سینمای ایران را نمایندگی کردند.
در فهرست فیلم‌های کوتاه راه‌یافته به بخش جلوه‌گاه شرق این دوره از جشنواره نیز دو فیلم واداشته به کارگردانی سیاوش گرجستانی و من ایرانی‌ام به کارگردانی علیرضا کاویان‌راد از ایران حضور داشتند.
داوران و مهمانان ویژه جشنواره جهانی فجر چه کسانی بودند؟
مطابق رسم هر رویداد جهانی و رقابتی شاهد حضور داوران و مهمامان مختلف هستیم که در سی‌وهشتمین جشنواره جهاین فجر نیز هنرمندان شناخته شده ایرانی و جهانی در میان اسامی داوران به چشم می‌خوردند.
میریانا کارانوویچ از صربستان، بریلانته مامندوزا از فیلیپین، لیلا پاکالنینا از لتونی، اِلما تاتاره‌گیج از بوسنی و هرزه‌گوین، مورتن کاوفمان از دانمارک، فاطمه معتمدآریا و شهرام مکری داوران بخش سینمای سعادت جشنواره بودند.
در بخش جلوه‌گاه شرق نیز فاطما الرماهی از قطر، دیانا آشیموا از قزاقستان، مارینا گلبهاری از افغانستان، محمود فاضل جوشکون از ترکیه و مستانه مهاجر آثار را داوری کردند.
دینا یوردانوفا از بلغارستان، لورِتا گاندولفی از ایتالیا و مرتضی فرشباف داوران فیلم‌های اول و آیلین تاشچیان از ترکیه، جووانی ویمرکاتی از ایتالیا و امید روحانی هیئت داوران فیپرشی را تشکیل دادند.
داوران نِتپَک نیز ایتالو اسپینلی از ایتالیا، آنِ دمی ژِروئه از استرالیا و فرهاد توحیدی بودند و در بخش بین‌الادیان نیز مگالی فان‌ریت از فرانسه، مِجیمای پرِگسام از هند و حجت‌الاسلام حبیب‌رضا ارزانی فیلم ها را داوری کردند.
اما به توجه به پاندمی کرونا در جهان و محدودیت در میزبانی هنرمندان خارجی امسال جشنواره میزبان هفت چهره معتبر سینمای جهان در قالب برگزاری کارگاه‌های تخصصی بود.
زینپ آتاکان از ترکیه، فردریک میر از سوئیس، فرانتس رودنکیرشن از آلمان، فولکر شلوندورف از آلمان، کارن شاه‌نظرف از روسیه، ژاکو ون دورمال از بلژیک و استفان واربک از ایرلند شمالی هفت سینماگری بودند که در قالب برگزاری کارگاه‌های آموزشی، از طریق فضای مجازی مهمان جشنواره سی‌وهشتم شدند.
زینپ آتاکان از ترکیه، تهیه‌کننده باسابقه و پرکار در سینمای اروپاست که جایزه نخل طلای کن را برای تهیه‌کنندگی فیلم خواب زمستانی در کارنامه دارد.
فردریک میر، مدیر سینماتک سوئیس است و مسئولیت فدراسیون بین‌المللی آرشیو فیلم را برعهده دارد. یکی از بنیان‌گذاران باشگاه فیلم کوتاه فانوس خیال است.
فرانتس رودنکیرشن آلمانی مشاور مستقل فیلم‌نامه و از موسسان حلقه فیلم‌نامه در برلین است و با بخش استعدادهای جشنواره برلین همکاری دارد.
فولکر شلوندورف از چهره‌های تأثیرگذار در جریان شکل‌گیری سینمای نوین در آلمان محسوب می‌شود که برای فیلم طبل حلبی جوایز معتبر اسکار و نخل طلا را در کارنامه دارد.
کارن شاه‌نظرف، تهیه‌کننده و کارگردان سرشناس روس که حضور فعال در رویدادهای بین‌المللی دارد و تا امروز با دو فیلم بند شماره ۶ و ببر سفید نمایندگی روسیه در اسکار را داشته است.
ژاکو ون دورمال بلژیکی با اولین فیلم بلند خود توتوی قهرمان توانست جایزه دوربین طلای کن و بهترین فیلم سزار را از آن خود کند. او با فیلم روز هشتم به شهرت جهانی رسید.
استفان واربک از ایرلند شمالی هم آهنگساز باسابقه‌ای است که تجربه همکاری با فیلم سینمایی رستاخیز احمدرضا درویش را در کارنامه خود دارد.
بازار فیلم فجر، دروازه ورود سینمای ایران به جهان
بی هیچ تردیدی بازار بین‌المللی سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر یکی از اصلی‌ترین بخش‌های برگزاری این رویداد بود. بخشی که در آن کمپانی‌های فیلم‌سازی ایران و تهیه‌کنندگان به معرفی آثار خود برای ورود به سینمای جهان می‌پرداختند و در این بازار نمایندگان کمپانی‌های جهانی و معتبر سینما و همچنین جشنواره‌های بین‌المللی نیز حضور داشتند تا پذیرای آثار سینمارگران کشورمان در کشورهای متبوع ورویدادهای جهاین خود باشند.
فیلم سینمایی بلند و کوتاه ایرانی در دو بخش «بازار بلند» و «بازار کوتاه» سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر حضور داشتند. در بخش بازار بلند سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر ۳۸ فیلم ایرانی و در بخش بازار کوتاه این دوره از جشنواره ۲۱ فیلم حضور داشت. از سوی دیگر نمایندگان بیش از ۷۵ جشنواره مهم در بازار فیلم سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فجر حضور داشتند.
از مهمترین نمایندگان جشنواره‌های جهانی حاضر در بازار فیلم فجر در گام سی‌وهشتم می‌توان به نمایندگان جشنواره‌های آنتالیا، گلدن اپریکوت، باتومی، بی اف آی لندن، جشنواره فیلم بوسان، کارتاژ، چنای، شیکاگو، داکا، دوبلین و ده‌ها جشنواره مهم دیگر اشاره داشت.
شرکت‌های پخش می‌توانستند بدون پرداخت هزینه رجیستری و حق ورود، فیلم خود را برای صاحبان این جشنواره‌های مهم بین‌المللی معرفی کنند.
بازار فیلم سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر، از روز ۵ خرداد کار خود را آغاز کرد و طی هفت روز برگزار جشنواره و تمدید آن به مدت ظنج روز دیگر بیش از ۱۰۰۰ قرار ملاقات میان شرکت‌کنندگان در این بازار تنظیم شد.
پاگشای جشنواره جهانی فیلم فجر از مخاطبان سینما بعد از فروکش کردن بحران کرونا
عباس احمدی‌نیا مدیر فن‌آوری اطلاعات سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر ضمن اعلام پرمخاطب‌ترین فیلم‌های ایرانی و خارجی این دوره از جشنواره، از بازدید قریب به ۱۰ هزار مخاطب، از فیلم‌های جشنواره طی ۷ روز برگزاری این رویداد گفت.
احمدی‌نیا افزود: با توجه به شرایط و محدودیت‌های کرونایی امسال مجبور شدیم، تعداد افرادی که امکان ورود به سالن‌های جشنواره را دارند به یک دوم کاهش دهیم. سه سینمای پردیس سینمایی چارسو، آزادی و کانون پذیرای مخاطبان شدند.
وی فیلم‌های پرمخاطب ایرانی و خارجی سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر را این‌گونه معرفی کرد: تا پایان روز هفتم از برگزاری جشنواره، ۵ فیلم پرمخاطب ایرانی به ترتیب «صحنه‌زنی»، «میجر»، «دشت خاموش»، «بوتاکس» و «گیسوم» بودند و «هلن»، «کودکی ایوان»، «سواران عدالت»، «عوامل انسانی» و «هیولا»، به‌ترتیب در جایگاه‌های اول تا پنجم پرمخاطب‌ترین فیلم‌های خارجی جشنواره قرار گرفتند.
قریب به ۱۰ هزار مخاطب، طی ۷ روز در سه مجموعه سینمای چارسو، آزادی و کانون به تماشای فیلم‌های جشنواره نشستند و ضریب اشغال صندلی ۷۲ درصد بود. آمار میانگین ورود به کاخ جشنواره نیز روزانه حدود ۱۰۰۰ نفر و بیشترین پیک بازدید از ساعت ۱۵ تا ۲۰ بوده است.
مهمترین سایه‌روشن‌های جشنواره جهانی سی‌وهشتم فیلم فجر
اکران فیلم‌های این دوره از جشنواره از ساعت ۱۱ صبح آغاز شد و آخرین سانس نمایش ۱۹:۵۰ بود که البته در این میان به دلیل استقبال مخاطبان برخی از آثار به سانس ویژه رسید.
در روز چهارشنبه (۵ خرداد) به عنوان اولین روز جشنواره، مهمترین وجه تمایز حال و هوای جشنواره با دوره‌های گذشته که به چشم می‌آمد، اجرای کامل ملاحظات بهداشتی در راستای شعار «ایمن برگزار می‌کنیم» از سوی برگزارکنندگان و مخاطبان جشنواره بود.
هرچند جشنواره امسال مراسم افتتاحیه رسمی به‌صورت کلاسیک نداشت، اما اکران نسخه مرمت‌شده فیلم «آن سوی آتش» به کارگردانی کیانوش عیاری در روز اول، بهانه‌ای به دست داد تا جشنواره با سخنرانی دبیر، به‌صورت رسمی آغاز به کار کند.
در تمامی سالن‌های سینما و محوطه‌های سالن‌های میزبان، استفاده از ماسک الزامی بود، مواد ضدعفونی‌کننده تعبیه‌شده و در دسترس مخاطبان قرار داشت و با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، در تمامی سالن‌های نمایش فیلم، هر فرد، با فاصله یک یا دو صندلی از دیگر تماشاگران مستقر می‌شد و به تماشای فیلم می‌نشست.
استقبال از فیلم‌های ایرانی‌ای که نخستین اکران خود را در جشنواره جهانی فیلم فجر تجربه می‌کنند، یکی دیگر از نکات ویژه جشنواره امسال بود که در روزهای جشنواره در کاخ جشنواره هم نمود ویژه‌ای داشت و اکثر ظرفیت سالن‌هایی که آثار ایرانی را اکران می‌کردند، پر بودند.
از دیگر رویدادهای مهم این دوره از جشنواره افزوده شدن فیلم سینمایی گیج‌گاه به کارگردانی عادل تبریزی به بخش فیلم‌های ژانر معاصر جشنواره جهانی فیلم فجر در روز دوم جشنواره (پنجشنبه ۶ خرداد ماه) بود.
جمشید هاشم‌پور، حامد بهداد، باران کوثری، سروش صحت، بهرنگ علوی، امیرحسین رستمی و فرهاد آئیش بازیگران اصلی این فیلم بودند. «گیج‌گاه» پیش از این در سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین کارگردان اول و بهترین تدوین شد.
فیلم های صحنه‌زنی به کارگردانی علیرضا صمدی، دشت خاموش به کارگردانی احمد بهرامی و بوتاکس ساخته کاوه مظاهری؛ فیلم‌های ایرانی حاضر در بخش جشنواره جشنواره‌ها سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر بودند که باتوجه به استقبال مخاطبان به سانس فوق‌العاده رسیدند.
برگزاری این دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر بود که می‌شد در آن حال و هوای مخاطبان سالن روباز سینمای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دید.
سالنی که دهه‌ها بدون استفاده بود و اینبار به لطف کرونا و همت مسئولان جشنواره جهانی فیلم فجر به شکل اختصاصی برای میزبانی از مخاطبان این رویداد بازسازی و تجهییز شد و امید آن می‌رود در ادامه نیز بتواند میزبان مخاطبان آثار سینمایی به ویژه در روزهای فراگیری کرونا باشد.
زولتان وارگا هاژونیس، سفیر مجارستان در جمهوری اسلامی ایران و کیجو انشیو نوروانتو، سفیر فنلاند، کازوتوشی ایکاوا؛ سفیر ژاپن و ساتوشی ماتسوشیتا؛ دبیر سوم سفارت ژاپن مهمانان خارجی و محمد عیدی معاون فرهنگی شهرداری اصفهان، مجید رجبی‌معمار مدیرعامل خانه هنرمندان، پیروز جناچی شهردار تهران؛ الهام فخاری، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران، احمد مسجد جامعی از اعضای شورای شهر تهران، حجت‌الاسلام مرتضی آقاتهرانی رئیس کمیسیون فرهنگی، بیژن نوباوه نایب‌رئیس، حجت‌الاسلام مجید نصیرایی، حجت‌الاسلام حسین جلالی، زهره‌سادات لاجوردی، سیدمجتبی محفوظی، امیرحسین بانکی پورفر و عباس سرمست همگی از اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی از سرشناس‌ترین مهمانان ایرانی و غیر هنرمندی بودند که در ایام برگزاری سی‌وهشتمین جشنواره جهاین فلیم در این رویداد حضور پیدا کردند.
نمایشگاه پوسترهای دهه ۶۰ و ۷۰ با عنوان «یک لیستی» شامل برگزیده پوسترهای بین‌المللی سینمای ایران و پوسترهای سینمایی کوبا بود که همزمان با سی‌وهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر در پردیس چارسو به علاقمندان عرضه شد.
پوسترهای این نمایشگاه را مونا زندی حقیقی کارگردان سینما جمع‌آوری کرده بود. نمایشگاهی که پوسترهای آثاری همچون ناخدا خورشید ساخته ناصر تقوایی با طراحی مرتضی ممیز، من ترانه ۱۵ سال دارم ساخته رسول صدرعاملی با طراحی ابراهیم حقیقی، سارا ساخته داریوش مهرجویی با طراحی رضا عابدینی، جاده‌های سرد به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی با طراحی مسعود دشتبان و… را از ایران در دل خود جای داده بود.