در حال حاضر، اقتصاد و فرهنگ در صدر فهرست اولویّتهای کشور است. (مقام معظم رهبری، پیام به مناسبت آغاز به کار یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، ۷ خرداد ۱۳۹۹)
گزافه نیست اگر دو سال اخیر را سال تنگنای فرهنگ بنامیم؛ سال لغو همه یا بیشتر رویدادهای فرهنگی و هنری حضوری، دو دوره تعطیلی کتابفروشی‌ها و تعطیلی چندباره سینماها، موزه‌ها، تماشاخانه‌ها، نگارخانه‌ها و کنسرت‌های موسیقی به دلیل قرنطینه ناشی از شیوع کرونا و از همه مهم‌تر سال سَفر صِفر.
سال برگزاری حضوری ولی محدود جشنواره فیلم، تئاتر و بقیه جشنواره‌های فجر بعد از نزدیک به چهار دهه، هجرت همگانی و ناگهانی نشست‌ها و برخی رویدادهای فرهنگی به دنیای مجازی از جمله نمایشگاه کتاب تهران و قرآن؛ سال بیکاری یا کاهش شدید درامد اصحاب فرهنگ و هنر که چون همیشه و هنوز جان عزیز مردم ایران را بر دیده و شنیده شدن خود ترجیح دادند و با سوت و کوریِ کسب‌وکار خود ساختند.
غیر از این معضلات که اخیرا به حوزه فرهنگ افزوده شده است، این حوزه در همه‌شاخه‌ها با مشکلات مزمن و دامنه‌داری دست‌به گریبان است. صنعت نشر و بازار کتاب با مسائل مختلفی از جمله کتاب‌سازی و قاچاق کتاب و شفاف نبودن فروش و اخیرا هم کتاب‌های آنلاین و انتشار بدون مجوز پی.دی. اف کتاب در سایت‌های مختلف و از همه مهم‌تر میزان ناچیز مطالعه در میان مردم مواجه بوده است. سینما و تئاتر با وجود افزایش نسبی سالن‌ها از سال‌ها قبل با معضل کمبود سالن روبرو بودند و این معضل در شهرهای کوچک و مناطق محروم بیشتر خود را نشان می‌دهد.
اهالی موسیقی، فعالان قرآنی، هنرمندان حوزه تجسمی نقاشی، خوشنویسی، کاریکاتور و مجسمه سازی و خلاقان بازی‌های رایانه‌ای هر کدام با مشکلات مختلفی در سال‌های گذشته مواجه شده‌اند که گاه حل‌نشده باقی‌مانده است. وضعیت گردشگری نیز به دلیل ضرر و زیان فراوان این بخش و مشکلات گذشته ناشی از سیاه‌نمایی در مورد سفر به ایران روشن است.
ناگفته پیداست در چنین شرایطی برنامه‌ریزی برای فرهنگ در همه شاخه‌های سینما، تئاتر، موسیقی، کتاب و ادبیات، صنایع‌دستی و گردشگری ضروری‌تر از قبل شده، هم مردم و هم اهالی فرهنگ و هنر منتظر هستند تا ببینند نامزدهای سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری چه برنامه‌ای برای بهبود این وضعیت دارند؟
در همین احوال، دومین مناظره نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری عصر دیروز (۱۸ خرداد) برگزار شد. مناظره‌ای که قرار بود در مورد موضوعات فرهنگی و اجتماعی باشد اما هیچ کدام از نامزدها هیچ نقد و نظری درباره مسائل جاری فرهنگی و هنری کشور، مشکلات اصناف و فعالان این حوزه و حتی برنامه‌ها و عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم نداشتند. مناظره ای که در آن همه نامزدها تا حد زیادی با هم در نداشتن نقدی درباره مسائل جاری فرهنگی و هنری کشور، مشکلات اصناف و فعالان این حوزه، برنامه‌ها و عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم و راهکارهایی برای حل معضلات کنونی یکسان بودند.
شاید هم اینقدر در مسائل سیاسی و انتخاباتی غرق شده‌اند که فراموش کرده‌اند هر دولتی با هر اولویتی در مسائل کشور، علاوه بر برنامه های کلان اقتصادی و سیاسی، باید سیاست ها، راهبردها و برنامه‌های مدون و مشخصی در زمینه فرهنگی و هنری هم داشته باشد. آن هم در کشوری مانند ایران با این سابقه و قدمت تاریخی و ظرفیت ها و ویژگی های فرهنگی و هنری.
از هر دری سخنی؛ غیر از فرهنگ و هنر
در مناظره دوم، بیش از ۳ ساعت و ۳۰ دقیقه از هر دری سخن به میان آمد؛ نامزدها از یکدیگر ایرادات لغوی، مفهومی و قومی و زبانی هم گرفتند؛ اما دریغ از حتی اشاره ای به مشکلات اقتصادی خانواده بزرگ هنرمندان و اصحاب فرهنگ و رسانه. در تمام این مناظره مسائل مختلف و گاه تکراری بیان شد، اما هیچ آمار و نمودار و آنالیزی از وضعیت و تاثیرات اقتصاد فرهنگی و رابطه فرهنگ و سیاست و ظرفیت های فرهنگی و هنری کشور به میان نیامد، حتی زمانی که از دیپلماسی سخنرانی شد به نقش دیپلماسی فرهنگی در کنار دیپلماسی اقتصادی، ضرورت و نقدی مطرح نشد.
این روند بی‌توجهی تا جایی بود که سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که شاید منتظر شنیدن نظرهای صریح نامزدهای منتقد دولت بود دقایقی پس از پایان مناظره، در توییتی نوشت: «فرهنگ و هنر بخش مغفول مناظرات بود، حتی در دومین مناظره با عنوان فرهنگی و اجتماعی؛ ایران بدون فرهنگ و هنر ایران نیست! از کدام برنامه سخن می‌گوییم؟»
البته نمی توان این قصور را فقط متوجه نامزدهای انتخاباتی کرد. مدیران با سابقه ای که در هر برنامه تبلیغی و مناظره اول به سوابق مدیریتی خود در سطوح مختلف اشاره کردند و بی تردید اهمیت تعاملات فرهنگی، کارکردهای نهاد و مراکز فرهنگی و هنری را به خوبی میدانند، به اتکای مشورت مشاوران خود همه گروه های اجتماعی از معلولان، اقلیت های مذهبی تا زنان سرپرست خانوار و ... را خطاب قرار دادند، اما دریغ از اشاره ای به اهالی فرهنگ و هنر.
سوالات صداوسیما و یک سوال بزرگ مخاطبان
عجیب آنکه طراحان و مجریان مناظره ها در صداوسیما به عنوان سازمانی که ماهیت و هویت فرهنگی رسانه ای دارد و با جمع بزرگی از اهالی فرهنگ و هنر و رسانه همکاری می کند حتی یک سوال و یک محور را هم به این موضوع اختصاص ندادند. رسانه ای که از لزوم افزایش مشارکت عمومی و حضور همه اقشار جامعه در انتخابات دم می زند، به سادگی از این حوزه و جامعه مخاطب آن عبور کرد و حتی بیان یک سوال از فقط یک نامزد را درباره اوضاع فرهنگی کشور هم دریغ کرد.
برگزارکنندگان مناظره اگر مسائل اقتصادی را هم در نظر داشته باشند باید دقت می کردند در دو سال گذشته با شیوع کرونا شرایط اقتصادی و اجتماعی، حرفه و کسب و کار و زندگی هنرمندان و نویسندگان، سینماگران و اهالی تئاتر و موسیقی، فعالان صنعت گردشگری نابود شده است و دولت دوازدهم با همه محدودیت های مالی ناشی از تحریم در دوران جنگ اقتصادی اگر هم کمکی انجام داده است، خسارات ناشی از تحریم و کرونا همچنان وجود دارد و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان تا چند سال هم در این حوزه باقی خواهد ماند و نیازمند حمایت و پشتیبانی دولت های بعدی است.
فرهنگ و هنر در مناظره دوم چنان غریب و مغفول بود که حتی نامزدهایی که با هنر ایهام و کنایه گریزها و طعنه های تند سیاسی به یکدیگر می زدند و با ذوق و سلیقه شعرسرایی می کردند، یا نام اقوام ایرانی را از شمال تا جنوب می بردند، حاضر نشدند با هنرمندان و فرهنگیان این مرز بوم از رسانه ملی مستقیم سخن بگویند.
شاید چنان در پیچ و تاب رقابت سیاسی برای کسب قدرت غرق شده اند که نمی دانند کرونا بیش از یک سال است سینماها را تعطیل و بسیاری هنرمندان که اگر هم از گزند این بیماری گریخته اند، ماه هاست خانه نشین هستند، شاید آگاهی ندارند که گالری هاو تماشاخانه ها از بازدیدکننده خالی است و بازار فروش آثار مدت هاست راکد است، شاید مطلع نیستند هیج کنسرتی برگزار نمی شود، اقتصاد هنر دوران رکود و ضرر را می گذارند؛ به نظر می رسد از خسارت چند ۱۰ هزار میلیارد تومانی کرونا که کمر فعالان صنعت گردشگری را شکسته هم آگاهی ندارند و نمی دانند خانواده بزرگ هنرمندان صنایع دستی به این زودی ها دیگر نمی توانند از زیر بار خسارت کرونا کمر راست کنند.
حتی اگر محور مناظره اقتصادی هم باشد با توجه به اینکه سرزمین ما با همه منابع طبیعی و ثروت خدادادی از نفت تا معادن زیرزمینی، صنعت گردشگری و صنایع دستی بی نظیرش به عنوان ارزآورترین، اشتغال زاترین و ثروت آفرین ترین صنعت به‌شمار می آید و در چهارچوب سیاست های کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی می تواند در صدر برنامه های راهبردی کشور قرار گیرد؛ همین موضوع می توانست یکی از برنامه های اقتصادی دولت هر یک از نامزدها باشد و تشریح شود که متاسفانه هیچکدام در مناظره شب گذشته هیچ اشاره ای هم نکردند.
نیمه دوم و همچنان در انتظار یک سوال فرهنگی
نیمه اول مناظره که تمام شد، انتظار می‌رفت سوالاتی درباره برنامه های فرهنگی نامزدها در دولت آینده شان، مسائل هنرمندان و ناشران، سرانه اوقات فراغت و تنوع محصول و خدمات در سبد فرهنگی خانوار از موسیقی تا فیلم و کتاب و نمایش، شرایط میراث فرهنگی کشور و موزه ها مطرح شود؛ اما اقتصاد و سیاست چنان بر هر دو مناظره سایه انداخته که جز چند عبارت کوتاه آن هم به نقد رفتارهای انتخاباتی برخی نامزدها بیان نشد، آن هم در انتهای برنامه که یکی از نامزدها گفت: «چرا باید کسمایی، کلهر، علیزاده و شجریان نادیده گرفته شوند و زمان انتخابات تمام موسیقی های پاپ و رپ را در برنامه های تبلیغاتی می گذارند و با هنرپیشه ها و خواننده ها عکس می گیرند در حالی که باید یا اینها را تایید کنند و خیال مردم را راحت کنید و یا بگویند همین است.»
عنوان «موسیقی» به عنوان یکی از مشخصه ها و مولفه ها فرهنگ و هنر هم همان یک بار آن هم به طعنه به رقبا، در گفتار رییس سابق بانک مرکزی مطرح شد «دوستان می گویند ما در مورد همه چیز تعامل می کنیم در حالی که در برنامه های موسیقی رپ می گذارند و رپ را ممنوع می کنند. الان نوجوانان به سمت موسیقی پاپ های کره ای رفته اند و ما هنوز رپ خودمان را زیرزمینی می کنیم.»
البته در مناظره دوم دوبار هم از شورای انقلاب فرهنگی آن هم به گله و ناکارآمدی یاد شد. یک بار امیرحسین قاضی زاده هاشمی، یکی از نامزدهای سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری، از نداشتن «حق وتو رییس جمهوری» در این شورا انتقاد می کرد و یک جا هم محسن رضایی، نامزد دیگر این دوره از انتخابات، به صراحت بیان کرد که «هم اکنون شورای عالی انقلاب فرهنگی بی‌خاصیت شده است؛ از رهبر انقلاب درخواست می‌کنم که شورای عالی انقلاب فرهنگی را منحل کنند تا از این حالت بیرون بیاید.» اما بیش از این توضیح نداد که برای ماموریت ها و وظایف گسترده این شورا چه کاری در نظر دارد و اصلا چطور با منحل شدن، فعال خواهد شد؟
فرصت مناظره سوم را از دست ندهیم
مناظره دوم با همه نا امیدی‌هایی که برای اهالی فرهنگ و هنر بر جای گذاشت تمام شد و تا پیش از برگزاری انتخابات فقط یک مناظره در عصر شنبه ۲۲ خرداد باقی مانده است. انتظار می رود اگر ستادهای انتخاباتی و مشاوران نامزدها به مشارکت و حمایت اهالی فرهنگ و هنر در فرایند انتخابات و فراتر از آن به آینده فرهنگ و هنر این سرزمین اهمیت می دهند، با یک بازبینی مجدد در برنامه ها،در فرصت آخر مناظره به این موضوع هم بپردازند و البته رسانه ملی هم با دقت نظر بیشتر و طراحی و بیان سوالات موثر لزوم و اهمیت داشتن برنامه کلان و راهبردی برای فرهنگ و هنر را به نامزدهای انتخابات که قرار است دولت سیزدهم را تشکیل دهند، یادآوری کنند.
به گزارش ایرنا، اولین مناظره میان نامزدهای انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری (شنبه، ۱۵ خرداد) با موضوع اقتصاد و دومین مناظره با موضوعات فرهنگی و اجتماعی سه‌شنبه (۱۸ خرداد) برگزار شد. مناظره های نامزدهای سیزدهمین دوره از انتخابات ریاست جمهور از شبکه یک سیما پخش می شود و همزمان با تلویزیون، رادیو ایران و رادیو انتخابات همچنین در فضای مجازی تلویبیون هم این برنامه ها را تقدیم علاقه‌مندان خواهند کرد.
همچنین مدت تعیین شده برای مناظره حدود ۳ ساعت و مرتضی حیدری مجری مناظره‌های انتخاباتی است.
سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ همزمان با انتخابات ششمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا، اولین میان‌دوره‌ای یازدهمین مجلس شورای اسلامی (برای ۱۱ حوزه انتخابیه؛ آستانه اشرفیه، تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، تفرش، بهار و کبودرآهنگ، گچساران و میانه و برای شش کرسی مجلس شورای اسلامی) و دومین میان‌دوره‌ای پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری (برای ۴ حوزه انتخابیه؛ تهران، خراسان رضوی، قم و مازندران) برگزار خواهد شد.
سعید جلیلی، محسن رضایی میرقائد، سیدابراهیم رییسی، علیرضا زاکانی، سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، محسن مهرعلی‌زاده و عبدالناصر همتی هفت نامزد انتخابات ریاست جمهوری هستند.