حضور و مشارکت بالای مردم در انتخابات حائز اهمیت است و هیچ‌کدام از جریانات سیاسی کشور به هیچ بهانه‌ای نباید این مشارکت را وجه‌المصالحه فعالیت‌های سیاسی خود کنند. اصل بر جلب مشارکت حداکثری مردم است که می‌تواند پشتوانه دولت آینده از هر جناحی باشد و بر روابط ایران در عرصه بین‌الملل اثر داشته باشد. بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی به بررسی جنبه های مختلف انتخابات ریاست جمهوری پرداخته اند.
مهمترین محورهای انتخاباتی از نگاه رسانه‌های اعتدالی، اصلاح‌طلب و اصولگرا
رسانه اعتدالی روزنامه ایران در شبانه روز گذشته دومین مناظره انتخاباتی نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری را تحلیل و بررسی کرد و خبرگزاری خبرآنلاین در همین بازه زمانی در تیتری با عنوان انتخابات جای سهم دهی و کُشتی گرفتن نیست، اهمیت حضور مردم در این عرصه را بازتاب داد و اما روزنامه همشهری به انتقاد از محتوای مناظره دوم پرداخت. رسانه‌های اصلاح طلب نیز در مطالب و گفت وگوهایی مختلف بر ضرورت اعتمادسازی برای مشارکت حداکثری در انتخابات تاکید کردند و مشکلات پیش‌رو در این امر خطیر را مورد بررسی قرار دادند، برای نمونه روزنامه ابتکار در تیتری با عنوان حضور در انتخابات؛ مشارکت «واقع بینانه» با نگاه به آینده به این موضوع پرداخت. همچنین این روزنامه‌ها در گزارش های مختلف به تحلیل، نقد و بررسی سخنان نامزدهای انتخابات پرداختند، برای نمونه روزنامه همدلی، آرمان ملی و شرق به ترتیب در تیترهایی با عنوان مناظره؛ چرا کاندیداها بدون برنامه‌اند؟، «صراحت کاندیداها» نباید به «تخریب» بینجامد و مهارت‌هایی که کاندیداها ندارند، این موضوع را برجسته ساختند. رسانه های اصولگرا در مطالب خود به دفاع تمام قد از حجت الاسلام رییسی پرداختند، خبرگزاری فارس در تیتری با عنوان رئیسی در مناظره با اخلاق‌مداری به ارائه برنامه‌هایش پرداخت، سخنان علی بابایی کارنامی نماینده مردم ساری در مجلس شورای اسلامی را بازتاب داد، دیگر خبرگزاری این جریان از جمله مهر در مطالب و گفت وگوهای خود بر لزوم مشارکت حداکثری مردم و توجه به این مهم را انعکاس داد و به انتقاد از همتی و تمجید از آیت الله رئیسی پرداخت.
رسانه‌های اعتدالی
مناظره دوم؛ نامزدان هم معترض شدند
روزنامه ایران در گزارشی به تحلیل و بررسی دومین مناظره انتخاباتی نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری پرداخت و نوشت:
* فضای مناظره دوم برخلاف اولین مناظره فضایی آرام‌تر بود و موضع گیری‌های حاشیه‌ساز و تنش‌آلودی که در مناظره اول برخی کاندیداها علیه یکدیگر مطرح کردند، بسیار کمتر بود.
*به تناسب موضوع مناظره یکی از نقاط اتکای مطرح در سخنان نامزدها تأکید آنها بر موضوعات قومیتی بود؛ از سید ابراهیم رئیسی که اعلام کرد «آذری‌زبان‌های عزیز از استان‌های ترک نشین بسیار بنده را مورد محبت قرار دادند» تا محسن رضایی که اعلام کرد «دولتش دولت همه اقوام ایرانی خواهد بود و از اهل تسنن تا اهل تشیع در آن حضور خواهند داشت» و عبدالناصر همتی که گفت«اقوام و مذاهب برای کشور می‌توانند مؤلفه قدرت باشند؛ بنابراین در انتصابات بر مبنای شایستگی و فارغ از اینکه اهل تسنن یا شیعه باشند انتخاب خواهم کرد.»
*حمایت از آزادی‌های اجتماعی زنان و جوانان و نیز حمایت اقتصادی از زنان خانه‌دار و اقشار آسیب‌پذیر جامعه و استفاده از بانوان در مدیریت دولت نیز از دیگر موضوعاتی بود که در مواضع برخی کاندیداها مورد تأکید قرار گرفت.
* شیوه برگزاری مناظره از جمله اینکه پاسخ به هر یک از این پرسش‌ها به قید قرعه به یکی از نامزدها سپرده می‌شد و فرصت کوتاهی برای این پاسخگویی در نظر گرفته شده بود با انتقاد اکثریت نامزدهای ریاست جمهوری مواجه شد.
* همتی شیوه برگزاری مناظره را به «مسابقه هفتگی» تشبیه کرد و گفت: «اگر می‌خواستیم مردم مواضع ما را به روشنی بدانند باید سؤالات مهم‌تری مطرح می‌شد تا فرق کاندیداها آنجا برای مردم مشخص شود.»
* سعید جلیلی هم در انتقاد از شیوه برگزاری مناظره با بیان اینکه «نمی‌خواهیم که تست هوش بگیریم»، گفت: «بسیاری از موضوعاتی که مورد توجه مردم است، اصلاً داخل بحث‌ها نمی‌آید.»
*امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی هم با این اعتقاد که این نحوه پرسیدن سؤالات سبب می‌شود تفاوت کاندیداها و آورده آنها دیده نشود، خواستار آن شد که مناظره بعدی به شکل دیگری برگزار شود. علیرضا زاکانی و محسن رضایی هم بر انتقادها از شیوه مناظره صحه گذاشتند.
انتخابات جای سهم دهی و کُشتی گرفتن نیست
خبرگزاری خبرآنلاین به گفت وگو با حسن غفوری فرد سیاستمداران اصولگرا پرداخت و آورد:
* به نظر می‌رسدآقای رئیسی با اخلاق و متانت و وقار نه تنها به هیچ کسی اهانت نکرد بلکه حرمت همه را حفظ کرد و به سؤال ها به طور منطقی جواب داد و در جاهایی که نیاز به کمک داشت اعلام کرد که من از اقتصاددان‌ها کمک خواهم گرفت، پاسخ مناسبی دادند.
* آقای رئیسی نشان داد که کاندیدای با برنامه‌ای است. کار دولت کار یک نفر و دو نفر نیست و مدیر خوب کسی است که بتواند از همه نیروهای موجود استفاده کند.
*مواضع آقای رئیسی در این جریان نشان داد که ایشان هم به مسائل مملکت آشناست و هم می داند که دولت باید پاسخگو باشد و ایشان خودش را برای پاسخگویی آماده کرده است و اگر می خواهد وضع موجود را تغییر دهد می‌داند باید از همه نیروهای مملکت استفاده کند.
*من فکر می کنم برنده اصلی از نظر اخلاق و هم در پاسخ به سؤالات و در ارتباط با سؤالات صحبت کردن آقای رئیسی بود، بقیه در رابطه با سؤال ها صحبت نکردند بلکه چیزهایی از پیش تهیه کرده بودند که از روی کاغذ بخوانند و در نهایت هتک حرمت به دیگران کنند و بگویند تو بی سوادی و تو ششم ابتدایی هستی و.. .
چرا مناظرات ۱۴۰۰ چالشی نمی‌شوند؟
روزنامه همشهری یادداشتی به قلم حسین مرعشی سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی منتشر کرد و نوشت:
* مناظره دوم کاندیداهای ریاست جمهوری سیزدهم آرام‌تر از دور قبل برگزار شد و در مقایسه با مناظره اول، کاندیداها با آرامش بیشتری حاضر شدند و بیشتر از مراعات حال یکدیگر را کردند. این آرامش و همنوایی کاندیداها از نگاه بنده دو دلیل عمده دارد که به اشکالات بنیادی برگزاری مناظرات بر می‌گردد.
* اولین اشکال این مناظرات غیر چالشی به «طرح موضوعات پراکنده و دست چندم در سوالات» باز می‌گردد. به‌هرحال در یک فرصت کم و در موضوع مهمی مانند ریاست‌جمهوری که کاندیداها می‌خواهند مناظره کنند باید موضوعات مهم‌تری در دستور کار مجری قرار می‌گرفت اما متاسفانه به این شیوه عمل نشد. گو اینکه صداوسیما علاقه‌مند به مشارکت حداقلی است و عزمی برای چالشی و رقابتی‌تر کردن انتخابات پیش رو ندارد.
*دومین اشکال بنیادی مناظرات هم «شیوه و سبک برگزاری مناظره» بود. خوب است مسئولان پاسخ دهند که آیا شیوه برگزاری مناظره این است که از هرنفر یک سوال بپرسند و هر فرد پاسخ خود را بدهد؟ این روند نه با تعریف مناظره همخوانی دارد و نه با الگوها و استانداردهای جهانی آن. به نظرم من سبکی که صدا و سیما آن را به اسم مناظره به مخاطب ارایه می‌کند نه تنها مناظره نیست بلکه به مسابقه سوال پرسی به قید قرعه از کاندیداها می‌ماند.
* شیوه صحیح مناظره این است که مجری یک موضوع مهم را در ابتدا اعلام کند و هر هفت کاندیدا نظرات و راهکارهای خود را برای حل آن معضل و مشکل، آن هم در فرصت کافی نه زمان‌های کوتاه، اعلام کنند تا تضارب آرا و افکار به وجود بیاید. چرا که از تضارب افکار و آرا می‌توان فهمید که هر کاندیدا چه نظری دارد و اختلاف نظرهای کاندیداها آشکار می‌شود و مردم هم می‌توانند انتخاب کنند و در حقیت قدرت انتخاب پیدا کنند.
* نقد دیگری که به مناظره دیروز می‌توان وارد دانست این است که موضوعات اصلی هم روی میز نیامد و مطرح نشد.
*عدم اهمیت سوالات از یکسو و فقدان چالشی بودن آنها به دلیل تنوع سوالات، کاندیداها هم رغبتی برای پاسخ دقیق به مباحث نداشتند و نتیجه این شد که عملا کاندیداها به سوالات پاسخ دقیق و مبسوط نمی‌دادند و مباحث مطلوب خود را اعلام می‌کردند و به تعبیری هر کدام بیانیه‌های خود را می‌خواندند و مجری هم هیچ دخالتی در این امر و شیوه پاسخ دادن نمی‌کرد تا عملا هیچ برخوردی ایجاد نشود.
رسانه‌های اصلاح طلب
چرا کاندیداها بدون برنامه‌اند؟
روزنامه همدلی یادداشتی به قلم جهانگیر ایزدپناه فعال اجتماعی منتشر کرد و نوشت:
*افکار اهداف را مشخص می‌کند و اهداف معیارهایی را می‌پسندد و برمی‌گزیند.
*در مورد انتخابات ریاست جمهوری یا هر انتخاب دیگری باید دید که آیا اهداف و معیارهای دست‌اندرکاران انتخابات یا حکومت با اهداف و معیارهای آحاد ملت با هر ایده و مسلکی انطباق دارد؟
*عدم انطباق بین اهداف و معیارهای مردم در امر انتخابات با اهداف و معیارهای دست‌اندرکاران انتخابات یا حاکمیت منجر به تضاد و ناسازگاری‌هایی در معرفی کاندیداها می‌شود که در هر دوره به شکل انتقاد، اعتراض، خشونت یا حتی قهر با انتخابات بروز می‌نماید.
* اصل اول و مسلم در انتخابات صحیح و بدون خدشه حق انتخاب شدن و انتخاب کردن برای همه آحاد جامعه با هر ایده و مرام و مسلکی است.
*واقعیت این است که هدف مردم از انتخابات گزینش گزینه برتر برای پیشرفت و توسعه کشور، اشتغال، فقرزدایی، بهروزی و رفاه و آسایش و آینده بهتر برای جامعه است. بر همین اساس هر کس با هر عقیده و مسلکی کارایی، تخصص، توانایی و مدیریت بهتری برای نیل به این اهداف داشته باشد، گزینه برتر یا منتخب اصلح مردم است.
*یگانه معیار مردم توانایی و تخصص علمی مدیریتی و کاردانی برای نیل به این اهداف است و هر معیار دیگری را غیر اصولی، تحمیلی و خلاف نظر و منافع اکثریت جامعه می‌دانند. آیا دست‌اندرکاران امور انتخابات به خصوص شورای نگهبان به این معیار مورد نظر اکثریت مردم معتقد، هماهنگ و پایبند است یا معیارهای متفاوتی دارد؟
*وقتی انطباقی بین اهداف مردم در انتخابات و اهداف مسئولین امر وجود نداشته باشد و معیارهای دیگری ملاک قرار گیرد، درنتیجه کاندیداهای تایید صلاحیت شده با آنچه مورد نظر و انتظار مردم است همسانی و هماهنگی نخواهد داشت.
*معیارهایی با بینش خاص و محدود خواه ناخواه تبعیض‌آمیز خواهد بود. در نتیجه افرادی با بینش محدود به میدان رقابت انتخابات فرستاده خواهند شد که جوهره و توانایی علمی تخصصی آنها محدود خواهد بود.
*اینکه ما در انتخابات با گروهی از کاندیداهای بدون برنامه اقتصادی–اجتماعی مواجه می‌شویم و مشکلات مردم لاینحل باقی می‌مانند، معلول همین معیارهای ناصحیح رایج برای تایید صلاحیت‌هاست.
*ناتوانی کاندیداها در ارائه برنامه و برنامه‌ریزی یک معلول است. علت را باید جای دیگری جست‌وجو کرد. علت این نقیصه را باید در معیارهای متفاوت تایید صلاحیت‌ها جست‌وجو کرد.
«صراحت کاندیداها» نباید به «تخریب» بینجامد
روزنامه آرمان ملی به گفت وگو با غلامرضا ظریفیان معاون وزیر علوم دولت اصلاحات و فعال سیاسی اصلاح‌طلب پرداخت و نوشت:
*طبیعتا هم تجربه جهانی و هم تجربه داخلی برگزاری مناظرات حکایت از این دارد که در ایجاد انگیزه و ایجاد عدم انگیزه مردم برای حضور در انتخابات بسیار موثرند.
* کاندیداها می‌توانند با پوسترها، تبلیغات مجازی و ارائه برنامه‌های چندصد صفحه‌ای معرفی خود را برای مردم داشته باشند ولی عمدتا از طریق همین گفت و گوهای تقابلی یا به عبارتی برگزاری مناظرات با رقبای خود است که می‌توانند تا حدی آنان را به جهات مختلف وزن کنند وهم کاندیدای مورد نظر خود را بشناسند و بفهمند که او چقدر بر موضوعاتی که مطرح می‌شود تسلط دارد، یا به لحاظ سخنوری چقدر آرامش دارد، چقدر چارچوب‌های اخلاقی را رعایت می کند، چقدر صراحت و صداقت دارد یا چقدر به طرح مسائل مبتلابه مردم می‌پردازد و نهایتا چقدرعزم دارد برای اینکه آن مسائل را بخواهد حل کند.
*مسائل کشور پیچیده‌تر از گذشته شده، به‌خصوص مسائل اقتصادی که با درهم پیچیدگی‌ها و ابر چالش‌ها رو به رو است
*متاسفانه باید گفت که سطح مناظرات حتی سطح سوالاتی که مطرح می‌شوند و حتی سطح پاسخگویی‌ها نسبت به ۴ سال گذشته از سطح پایین تری برخورداراست و انتظاری که از کاندیداها می‌رود که در سطح و تراز مسائل مبتلا به جامعه باید ظاهر شوند و مسلط باشند اینگونه نیست.
* وقتی که فیلتر انتخاب محدود می‌شود و گذرگاه‌ها را گذرگاه های تنگی طراحی می‌کنند، طبیعی است کسانی که از چنین فیلتری رد می‌شوند و کسانی که امکان پیدا نمی‌کنند وارد این گردونه شوند، اندازه‌ها و سایز و تراز کیفیت مناظرات نیز کاهش پیدا می‌کند و طبیعتا کاندیداها هم در اندازه صلاحیت‌های مردم ما ظاهر نمی‌شوند و هم قادر به بازگویی مشکلات و پیچیدگی‌های جامعه نخواهند بود..
*کاندیداهای تایید صلاحیت شده در مناظره بیشتر به جدل و ستیز با یکدیگر پرداختند، هرچند برخی اعلام کرده بودند که برنامه دارند و برنامه خود را روی سایت می‌گذارند ولی آنچه که ارائه شد به نظر می‌رسد در بخش قابل توجهی گویی یک مسابقه بود که بگویند ما در تنگناها و مشکلات مردم به‌جای ارائه برنامه می‌خواهیم فرصت‌ها یا امتیازاتی را به مردم بدهیم.
* به نظر من کاندیداها حتی موفق نشدند در حد یک اتود اجمالی هم برنامه‌های خود و چگونگی برون رفت شرایط اقتصادی کنونی را ارائه بکنند.
تعیین تکلیف برجام و تعامل با عربستان از اولویت‌های سیاست خارجی دولت آتی باشد
خبرگزاری ایسنا به گفت وگو با حسن بهشتی‌پور کارشناس مسایل بین‌الملل پرداخت و آورد:
* به نظرم تعیین تکلیف برجام مساله مهمی است که باید آن را روشن کرد. هم چنین بحث FATF مهم است و باید درباره کنوانسیون های پالرمو و CFT هم تصمیم گیری شود. نمی توان این مسایل را معطل گذاشت چرا که تبادلات تجاری و مالی کشور به این مسایل گره خورده است.
*معتقدم ایران باید به این کنوانسیون ها هر چه زودتر بپیوندد و دولت آینده هر که باشد باید این مسایل را در اولویت قرار دهد.
* در بحث همسایگان حل مشکل با عربستان در اولویت است چرا که تعامل با این کشور در هسایگی و در سطح منطقه جایگاه مهمی در روابط ایران با کشورهای دیگر دارد.
*مشخص شدن مساله برجام، کنوانسیون های پالرمو و CFT و عادی سازی روابط با عربستان سعودی تاثیری تعیین کننده بر روی حل مشکل یمن، سوریه، عراق و لبنان دارد.
مهارت‌هایی که کاندیداها ندارند
روزنامه شرق یادداشتی به قلم حمزه نوذری جامعه‌شناس و استاد دانشگاه منتشر کرد و نوشت:
*هرگونه مناظره، مباحثه و گفت‌وگویی بیش از هر چیز یک کنش متقابل اجتماعی (رابطه اجتماعی) است. در هر کنش متقابلی، ارتباطات کلامی و غیرکلامی وجود دارد که تسهیل‌کننده ارتباط هستند و معنا را منتقل می‌کنند.
*در هر رابطه متقابلی مانند رابطه دو دوست، استاد و شاگرد، معلم و دانش‌آموز، زن و شوهر، والدین و فرزندان عناصر مهمی وجود دارد که بی‌توجهی به آنها کنش متقابل را خدشه‌دار می‌کند.
* برای تحلیل مناظرات کاندیداهای ریاست‌جمهوری می‌توان آن را به مثابه یک کنش متقابل اجتماعی در نظر گرفت. رابطه کلامی کاندیداها نشان داد که کنش متقابل خدشه‌دار نامی است که می‌توان بر این مناظرات گذاشت.
*یکی از اصول کلامی در کنش متقابل اجتماعی گوش‌دادن فعال و دقیق است. شنیدن عقاید، نظرات، احساسات و خواست‌های فرد مقابل یکی از مهمترین اصول هر رابطه متقابل اجتماعی است. بدون گوش‌دادن دقیق، رابطه اجتماعی شکل مناسب و مؤثری به خود نمی‌گیرد و سوء‌تفاهم را افزایش می‌دهد.
*والدین و فرزندان بدون گوش‌دادن دقیق به نظرات و خواست‌های همدیگر نمی‌توانند رابطه مناسبی داشته باشند. استادان در کلاس درس دانشگاه، از اینکه دانشجویان شنونده خوبی نیستند، گله دارند و برعکس
* برنامه مناظرات نشان داد که کاندیداها مهارت شنیدن ندارند. آنها می‌شنوند که سریع پاسخ بدهند درحالی‌که گوش‌دادن در وهله اول، برای فهم است و در مرحله بعد برای پاسخ‌دادن.
*عنصر مهم دیگری که در هر کنش متقابلی وجود دارد، پرسش و پاسخ است. لازمه پاسخ به پرسش، فهم دقیق سؤال است. در مناظرات کاندیداها دیدیم که اغلب آنها مهارت و توانایی لازم برای پاسخ به سؤالات را ندارند و بیشتر علاقه‌مند هستند فرضیات و نگرش‌های خود را بدون توجه به خواست طرف مقابل بیان کنند.
حضور در انتخابات؛ مشارکت «واقع بینانه» با نگاه به آینده
روزنامه ابتکار یادداشتی به قلم شهاب زمانی منتشر کرد و نوشت:
*مردم‌سالاری و انتخابات در قاموس ملت‌های آزاده دنیا، از ارزشی متعالی و متاثر از حق تعیین سرنوشت خویش است، تا دیگرانی که شاید کشورهای خارجی یا نیروهای داخلی غیرهمسو، با نگرش‌ها و منافعی متفاوت هستند، اکثریت مردم را با تحمیل قوانین و یا روندهای معیوب مواجه نسازند.
* علی‌رغم تاکید نظام‌های سیاسی کشورهای مختلف بر مردم‌سالاری و دموکراسی، مشکلاتی نظیر: به‌روز نبودن قوانین، مهیا نبودن شرایط برای حضور همه نگرش‌های جامعه، عدم بی‌طرفی مجریان و ناظران انتخاباتی و یا موارد دیگر، موجب سرخوردگی برخی از گروه‌های سیاسی و یا بخشی از مردم نسبت به موثر بودن حضور در انتخابات و یا تشکیک در نتیجه نهایی می‌شود؛ مسئله‌ای که گاها این افراد را به سوی اعتراضات مختلف و درصورت عدم پاسخگویی اقناعی، در مسیر عدم مشارکت و تحریم انتخابات سوق می‌دهد.
* اصل پنجاه و ششم قانون اساسی تاکید دارد که خداوند انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است و هیچ کس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب یا درخدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد.
* اعلام فهرست هفت نفره نامزدهای سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری از سوی شورای نگهبان قانون اساسی، که با ردصلاحیت تعدادی از شخصیت‌ها و فعالان نگرش‌های مختلف سیاسی نیز همراه بود، انتقادات و اعتراضاتی را در بخشی از جامعه و نیروهای سیاسی کشور موجب شد. واکنش‌هایی که با ترغیب زودهنگام عده‌ای به «قهر سیاسی» و «عدم مشارکت» در انتخابات نیز همراه بود.
*در عرصه سیاسی کشورها، عدم حضور در انتخابات و یا بی‌رقبتی به آن، زمانی می‌تواند در یک دموکراسی موثر و با اعتراضات مختلف نیز مواجه شود، که هیچ رقابت حداقلی و عادلانه‌ای در آن متصور نبوده و نقض قوانین انتخاباتی به حدی جدی باشد که تنها راه ممکن برای دفاع از قانون اساسی و مردم‌سالاری تلقی شود.
* آنچه در بطن یک دموکراسی واقعی نهفته است، حضور حداکثری مردم در امور سیاسی و تاثیرگذاری بر امور جاری کشور به هر نحو ممکن و نه تحریم و یا قهر با صندوق‌های رای است. دلیلی واقع‌بینانه و عقلایی که می‌تواند با کناره‌گیری از جریان انتخابات و مشارکت سیاسی، فضای لازم را برای افزایش مانور جریانات رقیب مهیا و احیانا شاهد بروز مسائل و رخدادهایی ناخواسته و غیرقبول در آینده شود.
* مشارکت حداکثری در انتخابات ریاست جمهوری ایران، در طول ۱۲ دوره پیشین، نشانه‌ای از توجه ملت ایران و نظام «جمهوری اسلامی» بر اهمیت «جمهوریت» در ساختار سیاسی کشور و موجب مباهات در برابر نظام هایی بوده است که یا انتخاباتی در عرصه سیاسی خود ندارند و یا با حضور حداقلی مردم، مشروعیت و مقبولیت خود را در منظر جهانیان زیر سوال می‌برند.
انتخابات سرنوشت‌ساز یا تمرین دموکراسی
روزنامه دنیای اقتصاد یادداشتی به قلم حسن درگاهی دانشیار دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهیدبهشتی در خصوص علل تداوم چالش‌های اقتصادی و سیاسی به رغم روی کار آمدن دولت‌های مختلف منتشر کرد و نوشت:
*فضای سیاسی کشور بعد از عدم احراز صلاحیت برخی از کاندیداهای ریاست‌جمهوری، آکنده از غمی آشکار و پنهان در دل فعالان سیاسی از جبهه‌های مختلف شد. معترضان به تصمیم شورای نگهبان، جمهوریت نظام را در خطر دیدند و موافقان خود را در عرصه رقابت بی‌رقیب یافتند.
*انتخابات در کشور اگر چه مهم است ولی یک تمرین دموکراسی است و با تداوم محدودیت‌های سیاسی توسعه، رفت و آمد دولت‌ها اهمیت تعیین‌کننده‌ای در حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشور ندارد.
*اقتصاد ایران در محاق سیاست است و سیاست نیز با رویکرد صفر و یک و با تاکتیک‌های ثابت و بدون نگرش حل‌المسائلی به مشکلات، تعاملات داخلی و خارجی خود را به حداقل رسانده است. به این دلیل برای موفقیت هر سیاست اقتصادی توجه به الزامات اقتصاد سیاسی آن ضروری است.
* امید آنکه نخبگان دلسوز کشور، به‌ویژه عالمان دانشگاهی، برحسب وظیفه، چراغی پیش پای سیاستمداران روشن کنند.
* از ویژگی‌های مهم کشور وجود سرمایه‌های انسانی فهیم و فرهیخته در حوزه‌های مختلف علمی، فرهنگی و اجتماعی است و بی‌اعتنایی به دردمندی آنها برای پیشرفت و توسعه کشور، روا نبوده بلکه عین بی‌ادبی و خود محوری است.
*اگر حکومتی این پشتوانه مهم سرمایه اجتماعی را از دست دهد به خودکامگی خواهد گرایید. بر حاکمان فرض است که توصیه‌های دلسوزانه و برخاسته از خرد جمعی نخبگان را آویزه گوش قرار دهند و زمینه گفتمان مستقیم مبتنی بر جدال احسن را فراهم کنند تا صداها شفاف‌تر شنیده شود و زبان‌ها بی‌لکنت بگوید تا راه سومی برای برون‌رفت از شرایط موجود، با قید تحقق پیشرفت اقتصادی و حفظ ارزش‌های والای فرهنگی و آرمان‌های سیاسی، چاره‌جویی شود.
رسانه‌های اصولگرا
مظلومیت حوزه اجتماعی در مناظره
روزنامه جام جم یادداشتی به قلم حسن موسوی‌چلک رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران منتشر کرد و نوشت:
*مباحث فرهنگی، اجتماعی و سیاسی موضوعاتی بود که برای دومین مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ در نظر گرفته شده بود.
*هرچند مرزگذاری بین مسائل اقتصادی و اجتماعی دشوار است اما اگر بخواهیم با عینک اجتماعی به مناظره دیروز نگاه کنیم باید گفت نامزدها آن‌طور که انتظار می‌رفت به مباحت اجتماعی نپرداختند و بیشتر به مسایل اقتصادی و سیاسی علاقه نشان دادند.
* به جای اینکه نامزدها از برنامه‌های مشخص خود برای مدیریت اجتماعی صحبت کنند، بیشتر به تکرار برخی مفاهیم و توصیه‌ها بسنده کردند.
*نامزدهای ریاست‌جمهوری به موضوعاتی مانند فاصله‌طبقاتی، افراد دارای معلولیت، زنان سرپرست خانوار و لزوم حفظ سرمایه اجتماعی اشاره کردند، اما برای مخاطبان توضیح ندادند قرار است چگونه این مشکلات را برطرف کنند.
* حوزه اجتماعی، حوزه‌ای مهم و کلیدی است. تجربه ثابت کرده است غفلت از این حوزه همیشه با تبعات جبران‌ناپذیری همراه بوده است. برای نمونه موضوع فقر، عدالت اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی مانند حاشیه‌نشینی موضوعاتی جدی است.
*در بیشتر مواقع پرداختن به مسایل اجتماعی در حد اشاره باقی ماند و نامزدها نتوانستند از برنامه‌هایشان صحبت کنند. البته مظلومیت مسایل اجتماعی محدود به این مناظره نیست و در مناظره‌های پیشین نیز این بی‌توجهی به چشم می‌آمد.
رئیسی در مناظره با اخلاق‌مداری به ارائه برنامه‌هایش پرداخت
خبرگزاری فارس به گفت وگو با علی بابایی کارنامی نماینده مردم ساری در مجلس شورای اسلامی پرداخت و آورد:
* آقای رئیسی با استدلال در جهت عملی شدن منویات رهبر معظم انقلاب مطالب خود را مطرح کرد و با اشاره به این نکته که حلقه مفقوده کشور مدیریت است با اشراف کامل نقطه‌نظرات خود را در این باره مطرح کرد.
* آقای رئیسی با نگاه عدالت‌محورانه مطالب خود را در حوزه مسایل مدیریتی کشور و سایر مسایل ارایه کرد و با پرهیز از حواشی مختلف فقط به ارایه برنامه‌های خود پرداخت.
خبرگزاری مهر به گفت وگو با لاله افتخاری نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی پرداخت و آورد:
* به نظر می‌رسد هنجارشکنی‌های برخی از کاندیداها نسبت به مناظره نخست کمتر شده که البته این هنجارشکنی‌ها باید به صفر برسد. برخی از نامزدها مانند آقای رئیسی اخلاق را رعایت کردند. آقای رئیسی هم در اولین مناظره و هم در مناظره امروز با برنامه آمده‌اند.
* رئیسی تاکنون با قاطعیت برخورد کرد اما برخی از نامزدها تنها به جمله برنامه دارم، اکتفا کردند. صرف اعلام جمله «برنامه دارم» برای زنان و جوانان راهکار نیست.
*آقایان همتی و مهرعلیزاده مسوولیت‌های اجرایی داشتند؛ امروز باید پاسخگوی عملکرد خود باشند. آقای همتی امروز اعلام می‌کند که مسئول نبودم فردا هم اگر رئیس جمهور شود می‌گوید اختیار نداشتم. در مقابل ما باید از آقای رئیسی تشکر کنیم که گفتند در مقابل مسوولیت خود پاسخگو هستم.
*مردم باید این مناظرات را در حافظه‌شان ثبت و ضبط کند، همچنین صدا و سیما به اسم خود نامزدها این مناظرات را پخش کند و این مناظرات را تا دو ماه پس از انتخابات تکرار کنند تا رئیس جمهوری که وعده داده پس از انتخابات نیز پاسخگو باشد.
کشور نیازمند رئیس‌جمهوری با برنامه عملیاتی است
روزنامه رسالت به گفت وگو با اقبال شاکری، عضو کمیسیون عمران مجلس پرداخت و نوشت:
*مشخص است که ما در شرایط کنونی نیازی به ایدئولوگ، نظریه‌پرداز و همانند آن نداریم، بلکه کشور نیازمند رئیس‌جمهوری با برنامه عملیاتی و قابل تحقق است که اولویت‌های موردنیاز مردم را پیگیری کند.
* اولویت موردنیاز مردم و کشور، مرتبط با موضوعات اقتصادی است که این‌ها هم کاملا با زندگی مردم ارتباط دارد.
*اگر مسائل کشور در حوزه معیشت، کسب‌وکار، اشتغال، مسکن، ازدواج، احیای ارزش پول ملی، جلوگیری از رشد نقدینگی و دیگر مسائل حل شود، گام بزرگی در راستای ثبات وضعیت کشور برداشته‌شده است.
*به دلیل کارکرد غلط سیستم دولتی و اجرایی کشور یعنی رئیس‌جمهور و کابینه، مردم از وضع موجود ناراحت هستند اما برخی هم در چنین شرایطی درصدد هستند از این فضا سوء استفاده کرده و ناراحتی مردم را به انتخابات ربط دهند.
*بهتر است آن‌هایی که به دنبال ارتباط دادن نارضایتی مردم به انتخابات هستند، دلایل ناکارآمدی خودشان را تبیین کنند.
* طبیعتا علت ناراحتی و نارضایتی‌های مردم، ناکارآمدی دولت است و بهتر است دولتمردان به‌جای فرافکنی و ایجاد تشکیک در فضای انتخابات، درباره عملکرد و اقدامات خودشان پاسخگو باشند. البته مردم همواره نشان داده‌اند در بزنگاه‌ها به‌خوبی عمل می‌کنند، بنابراین امیدواریم مشارکتشان در انتخابات ریاست‌جمهوری نیز افزایش یابد.