قرار بود دومین مناظره نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری درباره مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی باشد، اما نه سوالی در زمینه فرهنگ و هنر پرسیده شد و نه نامزدها برنامه‌ای در این حوزه ارائه کردند؛ گویی مسائل فرهنگ و هنر دغدغه‌شان نیست.
رهبر معظم انقلاب در هفتم خرداد سال گذشته در پیامی به مناسبت آغاز به کار یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، اقتصاد و فرهنگ را در صدر فهرست اولویّت های کشور برشمردند. گزافه نیست اگر دو سال اخیر را سال تنگنای فرهنگ بنامیم؛ سال لغو بسیاری از رویدادهای فرهنگی و هنری حضوری به دلیل قرنطینه ناشی از شیوع کرونا و سال بیکاری یا کاهش شدید درآمد اصحاب فرهنگ و هنر.
غیر از این معضلات که اخیرا به حوزه فرهنگ افزوده شده است، این حوزه در همه شاخه‌ها با مشکلات مزمن و دامنه‌داری دست‌به گریبان است. صنعت نشر و بازار کتاب با مسائل مختلفی از جمله کتاب‌سازی و قاچاق کتاب و شفاف نبودن فروش و اخیرا هم کتاب‌های آنلاین و انتشار بدون مجوز پی.دی. اف کتاب در سایت‌های مختلف و از همه مهم‌تر میزان ناچیز مطالعه در میان مردم مواجه بوده است. سینما و تئاتر با وجود افزایش نسبی سالن‌ها از سال‌ها قبل با معضل کمبود سالن روبرو بودند و این معضل در شهرهای کوچک و مناطق محروم بیشتر خود را نشان می‌دهد.
اهالی موسیقی، فعالان قرآنی، هنرمندان حوزه تجسمی نقاشی، خوشنویسی، کاریکاتور و مجسمه سازی و خلاقان بازی‌های رایانه‌ای هر کدام با مشکلات مختلفی در سال‌های گذشته مواجه شده‌اند که گاه حل‌نشده باقی‌مانده است. وضعیت گردشگری نیز به دلیل ضرر و زیان فراوان این بخش و مشکلات گذشته ناشی از سیاه‌نمایی در مورد سفر به ایران روشن است.
ناگفته پیداست در چنین شرایطی برنامه‌ریزی برای فرهنگ در همه شاخه‌های سینما، تئاتر، موسیقی، کتاب و ادبیات، صنایع‌دستی و گردشگری ضروری‌تر از قبل شده، هم مردم و هم اهالی فرهنگ و هنر منتظر هستند تا ببینند نامزدهای سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری چه برنامه‌ای برای بهبود این وضعیت دارند.
در همین احوال، دومین مناظره نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری عصر سه‌شنبه (۱۸ خرداد) برگزار شد. مناظره‌ای که قرار بود به موضوعات فرهنگی و اجتماعی اختصاص یابد اما هیچ کدام از نامزدها هیچ نقد و نظری درباره مسائل جاری فرهنگی و هنری کشور، مشکلات اصناف و فعالان این حوزه و حتی برنامه‌ها و عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم نداشتند. مناظره ای که در آن همه نامزدها تا حد زیادی با هم در نداشتن نقدی درباره مسائل جاری فرهنگی و هنری کشور، مشکلات اصناف و فعالان این حوزه، برنامه‌ها و عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم و راهکارهایی برای حل معضلات کنونی یکسان بودند.
شاید هم اینقدر در مسائل سیاسی و انتخاباتی غرق شده‌اند که فراموش کرده‌اند هر دولتی با هر اولویتی در مسائل کشور، علاوه بر برنامه های کلان اقتصادی و سیاسی، باید سیاست ها، راهبردها و برنامه‌های مدون و مشخصی در زمینه فرهنگی و هنری هم داشته باشد. آن هم در کشوری مانند ایران با این سابقه و قدمت تاریخی و ظرفیت ها و ویژگی های فرهنگی و هنری.
سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از پخش دومین قسمت از مناظره های انتخاباتی در توئیتی نوشت: فرهنگ و هنر بخش مغفول مناظرات بود، حتی در دومین مناظره با عنوان فرهنگی و اجتماعی. ایران بدون فرهنگ و هنر، ایران نیست! از کدام برنامه سخن می‌گوییم؟
رضا اسماعیلی شاعر و منتقد ادبی به خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: این مشکل مربوط به دیروز و امروز نیست. فرهنگ از آغاز انقلاب تا به امروز در حاشیه قرار داشته و یک طفل یتیم بوده است و در واقع مظلوم و مهجور مانده و تمام دولت ها به عنوان پدرخوانده یا ناپدری به فرهنگ نگاه کردند درحالی که امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب در رهنمودها و نامه های خود بر فرهنگ تاکید فراوان داشته و فرهنگ را زیربنای جامعه دانستند.
انقلاب ما انقلابی فرهنگی است
وی افزود: انقلاب ما انقلاب فرهنگی است و جامعه ما با بزرگانی همچون سنایی، حافظ، مولوی، سعدی، عطار، ابن سینا، رازی، خواجه نصیرالدین طوسی و چهره های علمی و فرهنگی شناخته می شود. فرهنگ حوزه ایست که برای بازدهی نیاز به سرمایه گذاری درازمدت دارد و همچنین اهل فرهنگ را افرادی اهل تفکر و اندیشیدن تشکیل می دهند و دولتمردان با کسانی که نقد می کنند یا اهل اندیشه و تفکر هستند، مقداری زاویه دارند و اهل فرهنگ را برنمی تابند.
اسماعیلی ادامه داد: در جامعه ما ظرفیت نقدپذیری بسیار پایین است و این مشکل هم در دولتمردان و هم در بدنه جامعه وجود دارد. البته نمی خواهم فقط دولتمردان را زیر سوال ببرم. حتی فرهنگ نقدپذیری را در میان مردم کوچه و بازار تقویت نکردیم و دولتمردان باید در این زمینه الگو باشند.
همایشی برای منتقدان برگزار کنیم
وی افزود: در طول ۴۲ سالی که از انقلاب گذشته من حسرت می خورم در کنار این همه جشنواره، همایش و کنگره های رنگارنگ، همایشی برگزار نکردیم تا از منتقدان تجلیل کنیم. یعنی کسانی را که با حسن نیت نقد می کنند، مطالعه گر هستند و مسئولان و دولتمردان را در مسیر اعتلا و ارتقای فرهنگ جامعه یاری می کنند، ستایش کنیم. همیشه کسانی که اهل فکر هستند، به نوعی به حاشیه رانده شدند و امروز دلیل بی توجهی به اصحاب فکر و فرهنگ نتیجه نبود سرمایه گذاری درازمدت است.
این شاعر انقلاب اضافه کرد: به عبارت دیگر دولتمردان به دنبال منابع قدرت و ثروت هستند و بیشتر به دنبال کسانی می روند که بتوانند در کوتاه مدت برای آنان سودآوری و سرمایه آوری داشته باشد و چون همیشه دست اهل فرهنگ خالی است، لذا در حاشیه قرار می گیرند و این ضعف بزرگی برای جامعه است.
وی وظیفه رسانه ها را مطالبه گری از دولتمردان دانست و افزود: رسانه ها با اصحاب فکر و فرهنگ گفت و گو و مصاحبه داشته باشند تا ببینند ریشه این مساله کجاست.
سیاست تابع فرهنگ باشد
اسماعیلی افزود: امیدوارم دولت جدید یک برنامه فرهنگی منسجم و قابل دفاع داشته باشد و جامعه ما بتواند در چهار سال آینده شاهد یک ارتقاء وجهش فرهنگی باشد. در واقع سیاست باید تابع فرهنگ در جامعه ما باشد ولی در طول چهار دهه گذشته فرهنگ، تابع سیاست بوده و سیاستمداران از اصحاب فکر و فرهنگ به عنوان سیاهی لشکر استفاده کردند. یعنی هرجا احساس کردند به این افراد نیاز دارند، به سراغشان رفته و نظرشان را خواستند ولی در جایی که احساس نیاز نکردند، آنان را به حال خود رها کردند.
وی اظهار امیدواری کرد تا در دولت آینده اهالی فرهنگ به جایگاه شایسته ای دست پیدا کنند و در حلقه مشاوران دولت جایگاه رفیعی داشته باشند و بتوان رضایت اهل فرهنگ را جلب کرد. بها دادن به اهل فرهنگ باعث باروری و بالندگی و شکوفایی جامعه می شود. امام خمینی (ره) تاکید داشتند که باید اصلاح را از فرهنگ شروع کرد و با اصلاح فرهنگی می توانیم جامعه را بسازیم. چون فرهنگ نقش جامعه سازی و انسان سازی را دارد و اگر بتوانیم بنیان های فرهنگی و زیرساخت های فرهنگی جامعه را محکم کنیم، مطمئنا از یک جامعه باطراوت و امیدوار برخوردار خواهیم بود.
اسماعیلی افزود: دولت برای برداشتن گام های بلند در حوزه فرهنگ موانعی دارد. مثلا جشنواره شعر فجر چند دوره است که برگزار می شود و در هر دوره که با شاعران و نویسندگان صحبت می کنیم، همه بر این اعتقاد هستند که باید همانند سایر جشنواره هایی که در ایام فجر برگزار می شود، همه طیف های ادبی را در برگیرد و در واقع یک جشنواره فراجناحی باشد و خط کشی و مرزبندی نکنیم.
برخی تنگ‌نظری‌ها اجازه نمی‌دهد تلاش دولت به نتیجه برسد
وی اضافه کرد: من هم بر این باور هستم که در دولت آقای روحانی تلاش صورت گرفت. مثلا زمانی که عبدالجبار کاکایی دبیر جشنواره شعر فجر بود، تلاش کرد چتر این جشنواره بر سر همه طیف های ادبی قرار گیرد ولی بعضی تنگ نظری ها و تعصب ها اجازه نمی دهد تلاش دولت به نتیجه برسد. لازم است به یک هم افزایی و هم فکری برسیم. یعنی باید به یک باور مشترک برسیم که اگر این اتفاق بیافتد، یک اتفاق سازنده ای خواهد بود.
اسماعیلی ادامه داد: شاید دولت به تنهایی نتواند گام بلند را در حوزه فرهنگ بردارد و باید از مشاوره افراد شاخص فرهنگی در این حوزه بهره ببرد. یعنی باید چهره های سرشناس فرهنگی در حلقه مشاوران دولت حضور داشته باشند و مشاوره دهند تا بتوانند این بن بست ها و تنگناها را برطرف کنیم.
این منتقد ادبی ادامه داد: هنوز بسیاری از شاعران از دایره شعر انقلاب بیرون هستند و بسیاری را به چشم نامحرم و بیگانه نگاه می کنیم در حالی که در حوزه موسیقی و سینما این مشکل حل شده و امروز تمام کارگردان ها و سینماگران برجسته ایرانی در جشنواره فیلم فجر شرکت می کنند و کسی نیز آنان را زیر سوال نمی برد و این جشنواره ها جا افتاده است ولی در حوزه شعر، خط کشی و مرزبندی وجود دارد و برخی آن طرف مرز باقی مانده اند و این ظلم به ادبیات و فرهنگ جامعه است.
وی افزود: جشنواره شعر فجر، سوت و کورترین جشنواره فرهنگی در طول سال های گذشته بوده و به صورت چراغ خاموش برگزار می شده و گویی برگزارشدن و برگزارنشدن آن تفاوتی ندارد. البته نمی توان متولیان و برگزارکنندگان این جشنواره را مقصر دانست بلکه تنگ نظری ها و تعصباتی که در جامعه وجود دارد، باعث شده تا این جشنواره به شکل شایسته برگزار نشود و این مساله نیز به هم افزایی فرهنگی نیاز دارد که امیدواریم در دولت جدید این اتفاق بیافتد.
نهادهای فرهنگی جزیره‌ای عمل می‌کنند
اسماعیلی گفت: بعضی نهادهای فرهنگی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی زیر نظر دولت فعالیت می کنند ولی برخی نهادهای فرهنگی خارج از دولت هستند که این نهادها نیز باید همراهی و کمک کنند و اگر همراهی همه نهادهای فرهنگی اتفاق بیافتد، می توان به گشایشی در این زمینه امیدوار بود. نهادهای فرهنگی ما جزیره ای عمل می کنند و به جای هم افزایی همدیگر را تخریب می کنند.
وی افزود: وقتی کارنامه بسیاری از نهادهای فرهنگی را بررسی می کنیم، می بینیم به جای این که هم افزایی داشته باشند و در کنار هم قرار بگیرند تا یک حرکت ملی بزرگی را در حوزه فرهنگ سامان دهند، به صورت جزیره ای عمل می کنند و گاهی همدیگر را تخریب و تلاش های یکدیگر را خنثی می کنند. همین مساله باعث شده تا به امروز نتوانیم کشتی فرهنگ را به ساحل نجات و امن برسانیم.
به گزارش ایرنا، اولین مناظره میان نامزدهای انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری (شنبه، ۱۵ خرداد) با موضوع اقتصاد و دومین مناظره با موضوعات فرهنگی و اجتماعی سه‌شنبه (۱۸ خرداد) برگزار شد. مناظره های نامزدهای سیزدهمین دوره از انتخابات ریاست جمهور از شبکه یک سیما پخش می شود و همزمان با تلویزیون، رادیو ایران و رادیو انتخابات همچنین در فضای مجازی تلویبیون هم این برنامه ها را تقدیم علاقه‌مندان خواهند کرد. همچنین مدت تعیین شده برای مناظره حدود ۳ ساعت و مرتضی حیدری مجری مناظره‌های انتخاباتی است.
سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ همزمان با انتخابات ششمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا، اولین میان‌دوره‌ای یازدهمین مجلس شورای اسلامی (برای ۱۱ حوزه انتخابیه؛ آستانه اشرفیه، تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، تفرش، بهار و کبودرآهنگ، گچساران و میانه و برای شش کرسی مجلس شورای اسلامی) و دومین میان‌دوره‌ای پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری (برای ۴ حوزه انتخابیه؛ تهران، خراسان رضوی، قم و مازندران) برگزار خواهد شد.
سعید جلیلی، محسن رضایی میرقائد، سیدابراهیم رییسی، علیرضا زاکانی، سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، محسن مهرعلی‌زاده و عبدالناصر همتی هفت نامزد انتخابات ریاست جمهوری هستند.