به گزارش ایرنا ، شاید از همان زمان که انسان های اولیه در غارها ، از سنگ و چوب ، ابزار شکار می تراشیدند ، صنایع دستی شکل واقعی خود را نشان داد و تا به امروز که از هنر دست انسان ها ، کالاهای بدیعی ساخته می شود ، صنایع دستی ، نقش مهمی در معرفی زیست بوم آدم ها داشته است.
یک نگاه اجمالی به تاریخچه صنایع دستی نشان می دهد که این صنعت در کشور ما از قدمتی چند هزار ساله برخوردار است ؛ هنری که برغم حرکات ظریف انگشتان خالقش ، با نگاه های نه چندان خریدار مخاطبان همراه بوده و امتداد آن به عصر حاضر هم رسیده است.
اگر چه در سال های اخیر متولیان صنایع دستی تلاش کرده اند تا با شعار « هر شهرستان، یک بازارچه صنایع دستی » ، محصول هنرمندان را در سبد خرید خانوارها جای دهند ، اما به نظر می رسد این شعار در حد گفتمان هنری باقی مانده و تا جلب رضایت واقعی هنرمندان فاصله زیادی دارد.
طبق آمار سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی ، ایران ، بیشترین دانش آموخته (فارغ التحصیل) رشته های تکمیلی صنایع دستی جهان را دارد ، اما این سرمایه عظیم ملی ، برای ورود به بازارهای بزرگ جهانی همواره با مشکل مواجه بوده است.
اگر صنایع دستی را یکی از مولفه های توسعه اقتصادی در هر منطقه بدانیم ، توجه و تقویت این بخش می تواند راهکاری مناسب برای ایجاد فرصت های شغلی جدید و کسب درآمد پایدار باشد.
متأسفانه با شکل گیری نگاه تجددگرایانه و تغییر سبک زندگی مردم ، نقش صنایع دستی و هنرهای سنتی در کشور ما بسیار کم رنگ شده و به جز هنردوستان واقعی ، هواخواهان دیگری ندارد. این تغییر در استان گردشگرپذیری مانند مازندران هم کمتر از استان های دیگر نیست؛ اگرچه صنایع دستی مازندران ، رنگ و بوی دیگری دارد.
استان مازندران با ۶۰ نوع تولید صنایع دستی که به ثبت ملی رسیده است و ۱۹ اثر صنایع دستی که در عرصه جهانی می درخشد ، یکی از پیشگامان این عرصه در کشور به شمار می آید.
بیمه ، مهم‌ترین مطالبه هنرمندان صنایع دستی
مهم ترین مطالبه هنرمندان صنایع دستی مازندران ، انجام خدمات بیمه ای برای هنرمندان صنایع دستی است . افزایش آمار متقاضیان و کاذب بودن برخی از مشاغل صنایع دستی در استان از یک سو ، کمبود اعتبارات دولتی و عدم تخصیص بودجه های لازم از سوی دیگر ، موجب شده ، فعالان واقعی صنایع دستی مازندران سرشان بی کلاه بماند.
بیمه صنایع دستی علاوه بر تامین امنیت شغلی ، سلامت و معیشت هنرمندان ، می تواند زمینه های تقویت و توسعه هنرهای دستی را نیز فراهم آورد که در نهایت موجب توجه نسل جدید به این صنعت فراموش شده خواهد شد.
زهرا بابایی یکی از قالیبافان جوان قائمشهری است که بیشتر از ۱۰ سال سابقه قالیبافی دارد. او که قالیبافی را نخستین بار نزد خاله آموخته و تاکنون ۱۰ تخته قالیچه و تابلو فرش بافته است ، به ایرنا می گوید : از سال ۹۰ کار قالیبافی را شروع کردم. قالیبافی را از خاله ام یاد گرفتم و به دلیل علاقه زیادی که به این کار داشتم ، بلافاصله دار قالی را در خانه برپا کردم. بعد از بافتن اولین قالیچه ، به کارگاه های آموزشی مراجعه کردم و با شرکت در کلاس های دوره ای و گذراندن آزمون های مختلف ، موفق به کسب مدرک رسمی قالیبافی از اداره فنی و حرفه ای شدم.
وی اضافه می کند : در آن سال ها هنرمندان قالیباف و سایر رشته های صنایع دستی بلافاصله بعد از شروع کار بیمه می شدند. من هم از همان ماه های اولیه شروع کار بیمه شدم ، اما بعدها با افزایش میزان تقاضا و به دلیل فعال نبودن برخی از قالیبافان ، بسیاری از هنرمندان این عرصه غربال شدند و قرارداد بیمه ای آنها لغو شد . با این همه بسیاری از همکاران فعال من که حداقل سالی یک قالیچه می بافند ، بیمه ندارند ، در حالی که قالیبافان غیر فعال شهرمان در لیست بیمه تامین اجتماعی قرار دارند و این مساله باعث می شود حق قالیبافان واقعی بسوزد.
طبق تعهدات بیمه ای ، هر هنرمند قالیباف ، باید ظرف مدت چهار ماه یک قالیچه ۵۰ در ۷۰ سانتی متری را تمام کند و بازرسان بیمه ای به صورت دوره ای از کارگاه های قالیبافی و یا دارهای خانگی بازدید می کنند.
قالیچه‌هایم روی دستم مانده است
این قالیباف قائم شهری می گوید: تاکنون ، ۱۰ قالیچه و تابلو فرش بافته ام که همه آنها روی دستم مانده است . برای بافتن یک قالیچه ۵۰ در ۷۰ سانتی متری ، بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان هزینه می کنم که شامل خرید نخ ، طرح و نقشه است. به این هزینه باید زمان صرف شده را هم اضافه کرد که بیشتر از چند ماه وقت می برد ، اما قالیچه های ما را حتی پنج میلیون تومان هم نمی خرند. به همین خاطر دلمان نمی آید آنها را بفروشیم و در خانه نگهشان می داریم.
وی اضافه می کند: من بیشتر به بافتن تابلو فرش با نقش طبیعت یا پرتره علاقه دارم که متاسفانه به دلیل ارزان تر بودن تابلو فرش های ماشینی ، خریدار چندانی ندارد.
زهرا بابایی قالی بافی را یک هنر اصیل ایرانی معرفی می کند و می گوید: من و سایر قالیبافانی که به کار خود عشق می ورزیم ، توقع داریم دولت با انجام حمایت های بیمه ای و ایجاد بازارچه های سنتی و محلی ، مسیر کار در این رشته هنری ارزشمند را برای ما هموارتر کند تا قالی هایمان در کنج خانه خاک نخورد و مجبور نباشیم ، حاصل ماه ها زحمت خود را به حراج بگذاریم.
در شرایط اقتصادی امروز که بسیاری از هنرمندان ما با موانع جدی در مسیر تولید و تبلیغ محصولات خود مواجه هستند ، به طور قطع ، خدمات بیمه ای می تواند انگیزه مضاعفی برای ادامه دادن مسیر باشد.
شاید درهمه کشورها ، فروش صنایع دستی با مشکل مواجه باشد و میزان عرضه بیشتر از تقاضا ، اما این مساله در کشور ما به دلیل وجود تحریم‌ها و بسته بودن دروازه‌های بازار جهانی کمی حادتر به نظر می رسد.
راستی‌آزمایی هنرمندان صنایع‌دستی
معاون صنایع دستی سازمان گردشگری ، میراث فرهنگی و صنایع دستی مازندران در همین ارتباط به ایرنا گفت : بیمه یکی از مهم ترین عوامل ایجاد انگیزه در هر فعالیت اقتصادی و هنری است.
حسین ایزدی با بیان اینکه بیش از ۲۰ هزار هنرمند صنایع دستی ، تحت پوشش اداره کل میراث فرهنگی استان قرار دارند ، افزود : تمامی این هنرمندان دارای کارت شناسایی هستند و یا از پروانه تولید انفرادی و پروانه تولید کارگاهی برخوردارند.
وی با اظهار این که قالیبافان استان زیر نظر اداره صنعت ، معدن و تجارت قرار دارند ، گفت : تنها هنرمندان بافنده قالیچه کلاردشت تحت پوشش اداره کل صنایع دستی و گردشگری هستند.
ایزدی افزود : البته هنرمندان بسیاری هم در استان وجود دارند که در رشته های مختلف صنایع دستی فعالیت می کنند ، اما هنوز کارت شناسایی یا کد کارگاهی دریافت نکرده اند. در هر صورت اولویت ما با هنرمندانی است که به صورت تخصصی و مداوم کار می کنند.
وی از تصویب قانون حمایت از هنرمندان صنایع دستی در سال ۹۷ خبر داد و تصریح کرد : به موجب این قانون کلیه کسانی که پروانه تولید کارگاهی دارند ، تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار می گیرند و از خدمات درمانی ، از کارافتادگی و بازنشستگی سازمان بهره مند می شوند.
معاون میراث فرهنگی مازندران گفت : در اواخر سال ۹۷ اداره کل میراث فرهنگی ضمن اجرای طرح غربالگری ، هنرمندان فعال در رشته های مختلف صنایع دستی را مورد راستی آزمایی قرار داد و به این ترتیب و بعد از احراز صلاحیت هنرمندان ، قرارداد ۲ هزار و ۲۰۰ نفر دیگر تمدید و قرارداد بقیه بیمه شدگان غیر فعال، منسوخ شد.
وی افزود : در زمان حاضر مهم ترین دغدغه ما بیمه ۱۸ هزار هنرمند صنایع دستی مازندران است که اگر فرض کنیم یک سوم آنها فعال واقعی باشند ، حدود هشت هزار نفر در استان مشغول انجام فعالیت های صنایع دستی هستند که از خدمات بیمه ای محرومند.
بیمه عشایری برای جاماندگان از بیمه
این مسوول یادآور شد: سال گذشته سهمیه بیمه هنرمندان صنایع دستی مازندران را ۱۲۰ نفر اعلام کردند که با توجه به تعداد هنرمندان این استان رقمی بسیار ناچیز است. از طرف دیگر ما هنرمندان پیشکسوت زیادی داریم که به سبب سن بالا و نداشتن شرایط قانونی نمی توانند بیمه شوند. به همین دلیل اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی مازندران تفاهم نامه ای با سازمان تامین اجتماعی منعقد نمود که به موجب آن کلیه هنرمندان دارای کارت شناسایی ، تحت پوشش بیمه روستایی و عشایری قرار می گیرند. این نوع بیمه خدمات درمانی ندارد ، اما از خدمات بازنشستگی و از کارافتادگی برخوردار است.
وی توضیح داد : در بیمه عشایری و روستایی سهم کارفرمایی دولت ۷۰ درصد و سهم بیمه گذار ۳۰ درصد است. در سال گذشته سهمیه بیمه عشایری هنرمندان صنایع دستی مازندران ، ۲ هزار نفر بود که ما موفق شدیم با کسب سهمیه استان های دیگر که صنایع دستی در آنها از رونق کمتری برخوردار است ، سهمیه مازندران را به سه هزار و ۵۰۰ نفر افزایش دهیم. این در حالی است که بسیاری از هنرمندان استان توجیه نیستند و فقط بیمه درمانی تامین اجتماعی را قبول دارند و متاسفانه از این طرح استقبال نمی کنند. تمام تلاش ما این است که هنرمندان واقعی تحت پوشش بیمه قرار بگیرند و ناظران ما به صورت مداوم و دوره ای از کارگاه های صنایع دستی و هنرمندانی که در خانه کار می کنند ، بازدید به عمل می آورند.
مهر اصالت ملی و بین المللی در صنایع دستی مازندران
معاون صنایع دستی مازندران از احیای صنایع دستی منقرض شده در استان خبر داد و افزود: بسیاری از رشته های قدیمی صنایع دستی مازندران در حال انقراض هستند که به کمک کارشناسان ما در حال احیا شدن اند.
وی ادامه داد : در استان مازندران هنرمندان پیشکسوت بسیاری زندگی می کنند که امروز به عنوان یک نماد و برند اصیل در صنایع دستی استان شناخته می شوند و تعدادشان به بیش از ۷۰ نفر می رسد ؛ مثل نمد مالی آقای شاه نظری در رامسر ، جاجیم بافی خانم ریاحی در بهشهر ، چادر شب بافی آلاشت ، لاک تراشی آقای گلردی در نور ، مُنبت و معرق کاری استاد مهرپرور در بابل و سفال آقای ناصر نژاد در آمل و موارد دیگر . صنایع دستی ذکر شده در سازمان علمی فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) به ثبت رسیده اند و هنرمندان آنها دارای مهر اصالت ملی یا بین المللی هستند ، اما برخی از این عزیزان به دلیل نداشتن شرایط قانونی ، تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی نیستند و تلاش ما این است که همه آنها را تحت پوشش بیمه عشایری و روستایی قرار بدهیم.
ایزدی نداشتن بازار عرضه مناسب و محدودیت های صادراتی را از دیگر مشکلات این قشر زحمتکش دانست و افزود: متاسفانه به دلیل ایجاد شرایط کرونایی و تعطیلی بسیاری از بازارچه های محلی و سنتی ، عرضه و فروش محصولات صنایع دستی مازندران با مشکل مواجه شده است. اداره کل میراث فرهنگی قراردادی با شهرداری های استان منعقد کرد که به موجب آن ، شهرداریها مکلفند مکانهای مناسبی را به صورت رایگان در اختیار هنرمندان قرار بدهند تا با راه اندازی بازارچه های محلی و سنتی ، علاوه بر معرفی محصولات صنایع دستی استان ، به فروش و رونق اقتصادی این محصولات نیز کمک کنند.
وی گفت : اگرچه با شیوع بیماری کرونا و تعطیلی بسیاری از نمایشگاهها و بازارچه های محلی این موضوع به تعویق افتاد ، اما این بازارچه ها در اکثر شهرهای استان مثل ساری ، بابل ، بهشهر ، آمل ، نکا ، تنکابن و رامسر دایر است و در شهرهای قائمشهر و چالوس هم در حال رایزنی هستیم تا هر چه سریعتر این بازارچه ها راه اندازی شود.
معاون میراث فرهنگی مازندران اظهار داشت : آنچه که مسلم است ، بیمه صنایع دستی یک بیمه توافقی است که استمرار و بقای آن مستلزم حمایت دولت و هنرمندان است. هر گونه تاخیر در تخصیص بودجه های دولتی و یا عدم پرداخت حق بیمه از سوی هنرمندان بیمه گذار ، منجر به قطع قراردادهای بیمه ای و محرومیت فعالان عرصه صنایع دستی از مواهب آن می شود.
دولت به جای کارفرمایان
مدیرکل تامین اجتماعی مازندران هم به خبرنگار ایرنا گفت : در کشور ما بیمه شدگان به سه دسته بیمه شدگان اجباری ، اختیاری و مشاغل آزاد تقسیم می شوند.
سید علی اصغر محمودی ، بیمه هنرمندان را جزو بیمه شدگان مشاغل آزاد اعلام کرد و افزود : در مازندران بیش از ۲۵۰ هزار نفر تحت پوشش بیمه مشاغل آزاد هستند که شامل هنرمندان ، رانندگان ، باغداران ، صیادان و کارگران ساختمانی است.
وی با اشاره به اینکه در بیمه هنرمندان ، دولت جانشین کارفرمایان می شود ، اظهار داشت: در سال های گذشته دولت اعتبارات خوبی برای بیمه هنرمندان و سایر اصناف تحت پوشش مشاغل آزاد در نظر می گرفت که متاسفانه در چند سال اخیر به دلیل شرایط سخت اقتصادی ، این سهمیه بسیار کاهش پیدا کرد.
این مسئول ، سازمان تامین اجتماعی را یک نهاد مستقل درآمد - هزینه معرفی کرد و افزود : در زمان حاضر دولت بیش از ۳۵۰ هزار میلیارد تومان بابت پرداخت حق بیمه کارفرمایان به صندوق تامین اجتماعی بدهکار است که اگر در سال های آتی پرداخت نشود ، سازمان تامین اجتماعی مجبور به لغو قرارداد بسیاری از بیمه شدگان مشاغل آزاد خواهد شد.
محمودی تصریح کرد: در آبان ماه سال گذشته طرحی در مجلس تصویب شد که به موجب آن ۸۹ هزار میلیارد تومان از بودجه سال ۱۴۰۰ به اجرای طرح همسان سازی و پرداخت برخی از مطالبات بیمه شدگان اختصاص پیدا کرد.
وی خاطرنشان کرد: سازمان تامین اجتماعی نمی تواند بیشتر از تعهدات خود افراد را تحت پوشش قرار دهد ، مگر اینکه دولت منابع آن را دیده باشد. در مورد هنرمندان هم اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی ، اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و خانه هنرمندان موظفند ، ضمن شناسایی و غربالگری هنرمندان و فعالان عرصه صنایع دستی ، اسامی افراد تایید شده را به اداره کل تامین اجتماعی ابلاغ کنند تا این اداره بر مبنای سهمیه اعلام شده نسبت به بیمه آنها اقدام نماید.
مدیرکل تامین اجتماعی مازندران همچنین گفت: متاسفانه در 2 سال گذشته بودجه ای برای هنرمندان استان در نظر گرفته نشده و سهمیه ای هم به ما اعلام نشده است. از این رو اداره کل تامین اجتماعی مازندران نمی تواند برای متقاضیان جدید بیمه صادر کند ، مگر آنکه بخواهند سهم دولت را خودشان پرداخت کنند.
وی افزود: ما فقط قادر به ادامه بیمه های قبلی هستیم و مجبوریم دولت را همچنان بدهکار نماییم.