به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، بیستم خرداد (۱۰ژوئن) روز جهانی صنایع‌دستی و در ایران آغاز هفته صنایع‌دستی است؛ هفته‌ای که طی دوسال اخیر با شیوع کرونا و ضرورت رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، برگزاری رویدادهای نمایشگاهی و بازارچه های آن کمرنگ‌تر شده، اما پژوهشگران، فعالان و صاحب‌نظران صنایع‌دستی و هنرهای‌سنتی در نشست‌ها و وبینارهای آنلاین دستاوردها، مسائل و چالش‌های این حوزه آثار تحریم و کرونا به ویژه در بخش موانع تولید، بازاریابی را بررسی می‌کنند.
در سال های اخیر ثبت جهانی شهرها و روستاهای صنایع دستی عنوان جدیدی را به این حوزه افزوده است، مناطقی که می توانند مقاصد گردشگری هنری برای علاقه مندان باشند و اقتصاد فرهنگ را برای جوامع محلی تقویت کنند؛ این در حالی است که ۱۱ شهر و سه روستا در ۶ سال گذشته با عناوین صنایع‌دستی منحصر به همان مناطق، ثبت جهانی شده‌اند که نشان می‌دهد ایران در ثبت جهانی شهرها و روستاهای صنایع دستی از سردمداران دنیا است، از طرفی ۳۲ شهر و ۲۰ روستای ملی صنایع دستی از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ شناسایی، معرفی و ثبت شده است.
شهرها و روستاهای صنایع دستی را خودمان باید برندسازی کنیم
حجت الله مرادخانی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره بهره‌برداری از ظرفیت‌های شهر و روستاهای ملی و جهانی صنایع‌دستی بیان کرد: در گام اول وزارت میراث‌فرهنگی به عنوان متولی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی باید از ظرفیت‌های قانونی این رخداد برای تقویت شهرها و روستاهای صنایع دستی استفاده کند. یکی از این ظرفیت‌ها قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع‌دستی است که در بطن آن به دولت و برخی از دستگاه‌ها تکلیف شده که نسبت به این موضوع اهتمام داشته باشند؛ در برنامه توسعه هم این تکلیف آمده است و به استناد آن می‌توان اعتبارات و ردیف‌های دائم در این حوزه را کسب و زیرساخت‌های این مناطق را تقویت کرد.
وی افزود: در گام بعد باید برای شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع‌دستی تبلیغات اثربخش انجام و به جهان معرفی شوند تا اتفاقات بهتری در این مناطق رقم بخورد؛ باید توجه کنیم ثبت شهرها و روستاهای صنایع‌دستی توسط شورای جهانی دستی (WCC) خیلی قدرت مانور بین‌المللی ندارد؛ بلکه خودمان باید روی معرفی و برندسازی این مناطق کار کنیم.
پژوهشگر صنایع خلاق و مدرس دانشگاه تصریح کرد: وقتی یک اثر تاریخی، فرهنگی به عنوان میراث ملموس یا یک چشم انداز و منظر به عنوان میراث طبیعی و آیین هایی به عنوان میراث فرهنگی ناملموس در یونسکو (UNESCO) به عنوان بالاترین مرجع جهانی فرهنگی به ثبت می‌رسد به دلیل آنکه این سازمان قدرت اجرایی و نفوذ سیاسی دارد، آن اثر ثبت شده در تمام سایت‌ها و نقشه‌ها و کتاب‌های یونسکو درج و منبع اطلاعاتی گردشگران و محققان و پژوهشگران می‌شود، اما شورای جهانی صنایع‌دستی یک سازمان غیردولتی (NGO) و بیشتر برای ترویج صنایع‌دستی است و قدرت و ضمانت اجرایی مانند یونسکو را ندارد.
وی خاطرنشان کرد: ثبت جهانی شهرها و روستاهای صنایع‌دستی در شورای جهانی نباید ما را فریب بدهد یا دلمان را خوش کند که مناطق یا صنایع‌دستی ما برند جهانی شده است، بلکه باید آگاهانه و با برنامه این مناطق و صنایع دستی منسوب به آن را که یک اعتبار معنوی مانند آن شهرها و روستاها بخشیده تبلیغ و در میان‌مدت و بلندمدت شهرها و روستای صنایع‌دستی را به فرصت‌های اقتصادی و اشتغال تبدیل کنیم.
برند گردشگری و صنایع‌دستی خوب عرضه شود، تقاضا شکل می گیرد
مرادخانی گفت: شهرها و روستاهای صنایع‌دستی را باید به عنوان مقاصد جدید گردشگری به کانون اصلی توجه گردشگران تبدیل و خودمان باید تبلیغ و معرفی و برندسازی در عرصه ملی و بین‌المللی آغاز کنیم. محصول و برند چه در گردشگری و چه در صنایع‌دستی ابتدا باید عرضه شود، اگر این کار به خوبی و علمی عرضه شود، بعد از مدت کوتاهی تقاضای فزاینده شکل می گیرد. باید جلوی اغراق های آسیب زا درباره شهر و روستاهای جهانی صنایع دستی گرفته شود.
پژوهشگر صنایع خلاق و مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: ثبت جهانی اقدام بسیار خوب و ارزشمند است، اما شورای جهانی صنایع دستی خیلی قدرت با نفوذ جهانی ندارد، بلکه فقط جنبه ترویجی دارد. اما زنجیره سازمان های مرتبط با صنعت گردشگری جهان و همه سازمان های اقماری سازمان ملل متحد هم با یونسکو در ارتباط هستند، یونسکو قدرت و نفوذ زیادی دارد مثلا در زمان وقوع جنگ، از طریق شورای امنیت طرفین درگیری را مکلف می کند که به آثار تاریخی باستانی آسیب نزنند و اگر جنگ به آن مناطق کشیده شود نیروهای حافظ صلح برای دفاع از آثار وارد آن منطقه می شوند.
مرادخانی کلاس ثبت جهانی یونسکو را با شورای جهانی صنایع دستی بسیار متفاوت دانست و گفت: این شورا فقط گواهینامه ثبت جهانی شهرها و روستاها جهانی را صادر و اعطا می کند، کار دیگری هم انجام نمی دهد، سایت قدرتمندی هم ندارند تا تبلیغ و ترویج خاصی انجام بدهند، هر چه برای معرفی و برندسازی لازم است خود کشورها و دستگاه های متولی صنایع دستی انجام دهند.
ثبت شهرها و روستاهای صنایع دستی آغاز راه است
مرادخانی افزود: در حال حاضر پرونده ثبت جهانی هورامانات (اورامانات) روی میز یونسکو است، اگر امسال (۲۰۲۱) ثبت جهانی شود در تمام نقشه ها و کتاب های آموزشی یونسکو این اسم ثبت می شود اما شورای جهانی صنایع دستی یک نشریه هم ندارد. گفتن این موارد به این خاطر است که ثبت جهانی مناطق صنایع دستی پایان راه نیست، بلکه تازه شروع کار است، همه دستگاه های اداری، اجرایی از روستا تا سطح عالی استان و حتی وزارتخانه های مخلتلف برای تقویت زیرساخت و معرفی این مناطق باید برنامه داشته باشند.
پژوهشگر صنایع خلاق و مدرس دانشگاه بر بهره برداری از ظرفیت قانونی «حمایت از حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع‌دستی» تاکید کرد و گفت: وزارت میراث فرهنگی باید از این قانون در جهت فرصت آفرینی برای هنرمندان و حتی سرمایه گذاران و اهالی شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع دستی استفاده کند.