در گزیده یادداشت ۲۳ خرداد ۱۴۰۰ روزنامه اعتماد به قلم مهدی زارع می خوانیم: مبارزات انتخاباتی ۱۴۰۰ با تداوم مذاکرات وین برای بازگشت به برجام همزمان شده است. همه‌گیری و تلفات ناشی از کرونا هم همچنان به مردم ما آسیب می‌رساند. البته همزمان تحریم‌ها هم که از زمان ترامپ وضع شده ادامه دارد. نقل‌وانتقال و تبادلات بین‌المللی کشور همچنان مختل و در بیشتر موارد غیرممکن است. توافق هسته‌ای برجام در سال ۱۳۹۴، با بهره‌گیری دولت از یک تیم حرفه‌ای و مبرز در زمینه دیپلماسی، عملا به رفع تحریم‌های هسته‌ای دو سال بعد از روی کار آمدن آقای روحانی انجامید. ارتباط‌های بین‌المللی گسترش یافت و بعد از برجام میزان سرمایه‌گذاری ۱۴.۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در ایران جذب شد که تا قبل از برجام این میزان یک میلیارد د لار بود.
گشایش برجام با نظم و ترتیبی در اقتصاد ایران در دولت اول آقای روحانی همراه شد. شاخص توسعه انسانی در سال ۲۰۱۳ در پایان دولت دهم ۰.۷۵ بود و تا پایان دولت اول روحانی به حدود ۰.۸ رسید ولی در سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۸ در میانه دولت دوازدهم و بعد از برقراری سیاست فشار حداکثری از سوی دولت ترامپ) به ۰.۷۸ رسید. نرخ تورم در سال ۱۳۹۲ در حد ۳۵درصد از سوی دولت احمدی‌نژاد تحویل داده شد، در سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ به کمتر از ۱۰درصد (حدود ۹درصد) رسید. توافق برجام که با رفع ۷ تحریم سازمان ملل همراه بود، کشور ما را از ذیل قطعنامه‌های فصل هفتم منشور ملل متحد خارج کرد. طبق فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد در وضعیت‌های «تهدید صلح جهانی» کار شورا محدود به توصیه نمی‌شود و می‌تواند اقدامات جدی مانند استفاده از نیروهای مسلح نظامی انجام دهد. از بهمن ۱۳۹۵ رییس‌جمهوری در امریکا بر سر کار آمد که یکی از اولویت‌هایش یا تسلیم کامل ایران یا فشار حداکثری برای فروپاشی نظام از درون بود.
تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷ با اعمال حدود ۷۰۰ تحریم جدید علیه ایران در یک روز اجرا شد! عمق و وسعت تحریم‌ها صادرات نفت ایران را به صفر رساند و ایران را از دسترسی به تجارت بین‌المللی منع کرد، اقتصاد ایران با بیکاری و تورم بیشتر فرو برد و دسترسی کشور را به تجهیزات پزشکی برای مبارزه با کرونا که از بهمن ۹۸ آغاز شد، محروم کرد. همه‌گیری کرونا نیز باعث نشد تا دولت ترامپ در تحریم‌ها تخفیفی قائل شود و تا روزی که ترامپ و وزیر خارجه‌اش پمپئو سر کار بودند عملا به وضع تحریم‌های جدید برای ایجاد حالت فلج اقتصادی در ایران ادامه دادند. این سیاست و دولت ترامپ شکست خورد ولی اقتصاد ایران آسیب گسترده‌ای دید.
برخی برآوردها در اردیبهشت۱۴۰۰ نشان داد که در چهار دولت احمدی‌نژاد و روحانی، حدود ۴۰۰ میلیارد دلار صرف دور زدن تحریم‌ها شده است! دکتر همتی از کاندیداهای انتخابات ۱۴۰۰ و رییس کل بانک مرکزی تا اوایل خردادماه، در مناظره دوم اعلام کرد «تحریم موجب رشد نقدینگی شده است و ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان (حدود ۶۵ میلیارد دلار، با دلار ۲۳ هزار تومانی) درآمد کشور (کم شد) ... و سالی ۲۰ درصد هزینه معاملاتی ما را (برای دور زدن تحریم‌ها) بالا رفت... پارسال (سال ۹۹) ۸۰ میلیارد حجم تجارت خارجی ما بوده است، (که) ۲۰درصد این می‌شود سالی ۱۶ میلیارد دلار...» از سوی دیگر شیوع ویروس کرونا، صادرات ایران به کشورهای همسایه را نیز محدود کرد. بیش از نیمی از درآمد کشور از محل کانال‌های تجارت منطقه‌ای تحقق می‌یابد، همسایگان ایران، یکی پس از دیگری مرزهای خود را با کشور بستند. بنابراین، صادرات ایران به‌شدت کاهش یافت.
گزارش مرکز آمار ایران از نتایج بررسی نیروی کار در پاییز ۹۹ و نرخ بیکاری افراد ۱۵ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ۹.۴درصد از کل جمعیت فعال بیکار بوده‌اند. یعنی تعداد بیکاران در پاییز ۹۹ حدود ۲میلیون و ۴۳۵هزار نفر بوده است. حدود ۴۰درصد بیکاران کشور را فارغ‌التحصیلان دانشگاه تشکیل می‌دهند که جمعیت یک میلیون نفری را شامل می‌شود؛ دلایل مهم آن عدم مهارت‌آموزی و رشد افسارگسیخته و بی‌برنامه مراکز دانشگاهی بدون نیازسنجی جذب از سوی بازار کار به ویژه در دولت‌های نهم و دهم محمود احمدی‌نژاد است. مجموع جمعیت فارغ‌التحصیل و در حال تحصیل در کشور حدود ۱۲میلیون نفر است که ۵میلیون نفر فارغ‌التحصیل شده‌اند و مابقی در حال تحصیل هستند. از کل جمعیت دارای تحصیلات عالی یا در حال تحصیل در دوره‌های عالی کشور حدود ۵۳ درصد مردان، شامل ۷۳درصد فعال (۸۷درصد شاغل و ۱۳درصد بیکار) و ۲۷درصد غیر فعال اقتصادی هستند. ۴۷درصد از فارغ‌التحصیلان یا دانشجویان مشغول تحصیل از زنان، ۴۱ درصد فعال (۷۱درصد شاغل، ۲۹درصد بیکار) و ۵۹درصد غیرفعال اقتصادی هستند.
این وضع اشتغال و فعالیت طبقه متوسط، اکنون در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که تحصیلکرده‌های ایران که بی‌شک مهم‌ترین سرمایه ملی ایرانیان هستند مستحق دولتی هستند که علاوه بر سازگاری با جهان و گشایش بعد از احیای برجام و غلبه بر کرونا، به ایجاد فرصت‌های جدید همت گمارد. ایجاد فضاهای جدید زندگی و اشتغال و کارآفرینی با توسعه زیرساخت و نوسازی امکانات فنی و اقتصادی ایران ممکن است و البته این کار با انزوا و بی‌اعتنایی به آمار و ارقام و سنجه‌های علمی و واقعیت‌های محیطی ایران ممکن نیست.