به گزارش ایرنا، اجلاس ناتو در بروکسل را باید به عنوان بخش دیگری از تور اروپایی جو بایدن پس از رسیدن به ریاست جمهوری ارزیابی کرد. او پس از شرکت در نشست گروه هفت در منطقه «کورن‌وال» انگلیس، برای ضیافت شام به میزبانی الیزابت دوم ملکه انگلیس در قلعه وینزور رفت. اما بیش از همه چیز تحلیل گران منتظر دیدار دو جانبه بایدن با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در ژنو خواهند بود که گفته شده است بدون کنفرانس خبری برگزار خواهد شد.
نشست امروز در بروکسل در قالب جلسه سران کشورهای عضو ناتو انجام می شود و طبیعتاً بیشتر جنبه نمادین دارد. در حاشیه این اجلاس گروه های کاری تشکیل نخواهد شد. نشست‌های کاری در سطح وزیران دفاع و خارجه کشورهای عضو در ماه های گذشته به تدریج برگزار شده است. آخرین نشست از این نوع با شرکت وزرای خارجه و دفاع روز اول ژوئن در بروکسل برگزار شد.
نشست سران مانند نشست وزرا، حول محورهای اصلی اعلام شده توسط دبیر کل ناتو تشکیل خواهد شد. این محورها عبارتند از «رفتار خصمانه روسیه»، تروریسم، حملات سایبری و «فناوری های اخلالگر»، ظهور چین و تغییرات اقلیمی.
پس از سردی روابط آمریکا با ناتو در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، اکنون ناتو در اولین سفر جو بایدن به عنوان رئیس جمهوری آمریکا، خوش‌بین است که روابط به حالت عادی برگردد.
بایدن در کنفرانس خبری روز یکشنبه پس از پایان نشست گروه هفت گفت آمده است تا خبر از بازگشت آمریکا به عرصه جهانی بدهد. وی گفت آمریکا ناتو را یک عنصر مهم در حفظ امنیت آمریکا در قرن آینده می داند. وی با اشاره به ماده پنج اساسنامه ناتو، به این معنی که حمله به یک عضو ناتو مساوی است با حمله به همه اعضای آن، حادثه ۱۱ سپتامبر را یادآوری کرد و اینکه در ادامه آن، ناتو در حمایت از آمریکا وارد «نبرد با تروریسم» شد. بدین ترتیب اعضای ناتو دراین نشست به دنبال اخذ تضمین از جو بایدن خواهند بود تا اطمینان حاصل کنند حمایت‌های آمریکا از ناتو ادامه خواهد یافت.
بایدن تاکنون بسیاری از فرمان‌های ریاست جمهوری ترامپ را لغو کرده، از جمله تصمیم ترامپ برای کاهش نیروهای آمریکایی در آلمان را فراموشی سپرده است. اما دولت فعلی آمریکا نیز مشابه دولت ترامپ، همچنان اعضای ناتو را برای تامین مالی بودجه نظامی تحت فشار قرار می دهد.
در نشست امروز علاوه بر محورهای اصلی مانند روسیه و تغییرات اقلیمی، در مورد افغانستان نیز گفت‌وگوهایی صورت خواهد گرفت. آمریکا در مذاکره با طالبان پذیرفته است که نیروهای خود و ناتو را از این کشور خارج خواهد کرد.
دبیرکل ناتو «ینس استولتنبرگ» در آستانه این نشست ابراز امیدواری کرد که اعضا روی یک سیاست مشترک دفاع سایبری به توافق برسند.
پس از ضمیمه شدن شبه جزیره کریمه به خاک روسیه در سال 2014 ناتو موضع فعال تری در اروپا و در مرزهای شرقی خود اتخاذ کرده است. ناتو تلاش دارد نشان دهد برخلاف ادعای ترامپ، این سازمان چندان هم بی فایده نیست.
تنها ترامپ نیست که فلسفه وجودی ناتو را زیر سواال برده است. امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه هم در نشست سال 2019، ناتو را گرفتار «مرگ مغزی» توصیف کرد.
فرانسه اکنون با بودجه 20 میلیارد دلاری ناتو مخالفت کرده است. این کشور معتقد است بودجه بندی ناتو اولویت های دفاعی داخلی کشورهای عضو را به خطر می اندازد.
در ناتو رسم بر این است که کشورهای عضو، بودجه عملیات هایشان را در قالب ناتو پرداخت می کنند. اما اکنون دبیرکل ناتو خواهان آن است که ناتو بودجه‌ای ولو اندک اما به صورت مشترک داشته باشد.
فرانسه با اختصاص این 20 میلیارد دلار که قرار است در طی ده سال به عنوان بودجه مشترک تامین شود مخالف است. یک منبع دفاعی فرانسوی به رویترز گفته است «اگر هدف از این بودجه تغییر دادن فلسفه ناتو و کمرنگ کردن مسئولیت کشورها باشد، جواب فرانسه نه است.»
رویای فرانسه برای ایجاد ارتش مشترک اتحادیه اروپا
باید به عنوان مقدمه در نظر داشت که فرانسه دست کم از سال 2017 به این سو به فکر ایجاد ارتش مشترک اتحادیه اروپا بوده است که بتواند مستقل از آمریکا عمل کند. بی ثباتی در سیاست‌های آمریکا که هر لحظه با یک رئیس جمهوری جدید ممکن است تغییر پیدا کند را می توان به عنوان کاتالیزور این تصمیم فرانسه ارزیابی کرد.
منطق قضیه این است که به دلیل وابستگی به آمریکا، ناتو نمی تواند گزینه مناسبی برای فرانسه باشد و این کشور ترجیح می‌دهد روی ارتش مشترک اروپا سرمایه گذاری کند.
فرانسه همیشه منتقد ناتو بوده و همین حالا هم با اکراه در آن عضویت دارد. شارل دوگل رئیس جمهوری پیشین فرانسه، این کشور را از ناتو خارج کرد و پاریس تنها در زمان سارکوزی دوباره به عضویت ناتو در آمد.
به این ترتیب در روزها و ماه های آینده شاهد اصطکاک بیشتری بین این دو گزینه، یعنی ناتو با مشارکت آمریکا و دیگری، ارتش مشترک اتحادیه اروپا خواهیم بود که مستقل از آمریکا است. ریاست جمهوری ترامپ این حسن را برای اروپا داشت که به ایده ارتش مشترک اروپا مشروعیت بخشید.
اکنون با خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، فرانسه به عنوان بزرگترین نیروی نظامی و تنها قدرت اتمی اتحادیه اروپا تلاش دارد از این فرصت برای رهبری اتحادیه استفاده کند. موقعیت ممتاز نظامی فرانسه، عضویت و حق وتو در شورای امنیت و قدرت اتمی این کشور، پس از خروج انگلیس، اکنون این فرصت را بیش از پیش فراهم کرده است. از سوی دیگر آمریکا لزوماً نسبت به استقلال نظامی اتحادیه اروپا دید مثبتی نخواهد داشت.
اکنون اعضای اروپایی ناتو بر سر یک دوراهی قرار دارند. اینکه به تقویت ناتو کمک کنند یا شانس خود برای ایجاد ارتش مشترک اتحادیه اروپا را امتحان کنند.
اعضای غیر اروپایی مانند ترکیه، کانادا و انگلیس البته دیدگاه های متفاوتی خواهند داشت. کانادا و انگلیس در هر صورت پیرو آمریکا خواهند بود، و ترکیه عضویت ناتو را به عنوان رشته ای برای اتصال به غرب همواره حفظ خواهد کرد.
در این میان دیدار دوجانبه رجب طیب اردوغان با جو بایدن در حاشیه دیدار سران کشورهای عضو ناتو حائز اهمیت خواهد بود. ترکیه و آمریکا با روی کار آمدن بایدن، روابط سردی را تجربه کرده اند.
بایدن پس از سه ماه منتظر گذاشتن اردوغان تنها هنگامی به او تلفن زد که می خواست گوشزد کند آمریکا نسل کشی ارامنه در سال 1915 را به رسمیت می شناسد. برای اردوغان که با ترامپ روابط بهتری داشت، به قدرت رسیدن بایدن مایه دلولپسی است.
ترکیه و آمریکا بر سر مسائل دیگری مانند خرید تسلیحات روسی اختلاف دارند. آمریکا همچنین از گروه های کرد داخل سوریه حمایت می کند که از دید ترکیه در زمره گروهک های تروریستی طبقه بندی می شوند.
در اوایل ژوئن اردوغان در مصاحبه ای از تنش در روابط با آمریکا سخن گفت و اینکه در دیدار با بایدن دلایل این تنش را جویا خواهد شد. آمریکا بر سر اختلاف در مورد خرید موشکهای اس 400 از روسیه، فروش جنگنده های «اف 35» به ترکیه را لغو کرد. ترکیه نیز در مقابل خواستار غرامتی معادل یک میلیارد دلار شده است.
ترکیه برای افزایش نقش خود در ناتو تلاش دارد نقش مرکزی تری در افغانستان بدست بیاورد. این کشور پیشنهاد داده است که پس از خروج آمریکا، دفاع از فرودگاه کابل را به عهده بگیرد. اما این در مخالفت با توافق با طالبان خواهد بود که خواستار خروج نیروهای آمریکا و ناتو است.
همکاری در مورد بحران سوریه و لیبی که ترکیه در آنها می تواند نقشی ایفا کند از جمله موارد مورد گفت‌وگو بین ترکیه و سایر اعضای ناتو خواهد بود.
این اجلاس در کنار نشست سران گروه هفت همچنین پیش درآمدی است برای دیدار دوجانبه بایدن با پوتین. کشورهای غربی در واقع پیش از دیدار با پوتین تلاش خواهند کرد روی مسائل مطرح شده در گفت‌وگوها هماهنگی کنند.
جو بایدن در کنفرانس مطبوعاتی یکشنبه گروه هفت اشاره مختصری به پیشنهادهای همکاری متقابل که به پوتین ارائه خواهد کرد نمود. وی از جمله به همکاری در مورد لیبی اشاره کرد.
با توجه به عدم اتخاد موضع خیلی جدی علیه چین در نشست گروه هفت، بعید به نظر می رسد در نشست ناتو نیز موضع سختی علیه چین اعلام شود. ضمن اینکه ناتو به طور سنتی بیشتر روی روسیه تمرکز دارد تا چین.
دور از انتظار نیست که بایدن در گفت‌وگو با پوتین به موضوع ایران نیز اشاره کند. از خلال اظهار نظرهای بایدن می توان انتظار داشت که پیشنهادهای همکاری به ترکیه و روسیه در مورد دو کشور لیبی و سوریه ارائه خواهد داد و این پیشنهادها بدون به میان کشیده شدن موضع ایران مطمئناً مطرح نخواهند شد.