به گزارش ایرنا خشکسالی و کم‌آبی در ایران به ویژه استان‌هایی مانند خراسان جنوبی به یک واقعیت اقلیمی تبدیل شده و با توجه به روند روزافزون نیاز بخش‌های مختلف به آب از جمله بخش کشاورزی، استفاده از روش‌ها و فناوری‌های نو مانند اجرای سامانه‌های آبیاری نوین، الزامی است.
براساس آمارهای رسمی، سهم مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۹۰ درصد است البته بیشترین میزان اتلاف منابع آب به دلیل استفاده نکردن از فناوری‌های پیشرفته آبیاری و عواملی مانند رعایت نکردن الگوی کشت صحیح در مناطق مختلف مربوط به این بخش است.
یکی از موثرترین راه‌های بهینه‌سازی و صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی، اجرای سامانه‌های نوین آبیاری است، از طرفی این اقدام با هدف حفظ منابع آبی و جلوگیری از هدررفت آب سبب افزایش بازدهی آبیاری زمین‌های کشاورزی در نتیجه افزایش کیفیت محصول می‌شود.
سوابق نشان می‌دهد هرچند اجرای سامانه‌های آبیاری نوین از سال ۷۲ در خراسان جنوبی (قبل از تاسیس استان) آغاز شد اما تا سال ۹۵ کشاورزان استقبال چندانی از این طرح نداشتند و منابع استان نیز بسیار محدود بود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در این باره گفت: جهش آبیاری نوین در اراضی کشاورزی استان از سال ۹۶ شکل گرفت و اوج آن در سال ۹۸ با افزایش ۱۰۰ درصدی اعتبارات این حوزه بود.
غلامرضا قوسی افزود: در حال حاضر ۲۱ درصد اراضی استان به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده است و سال ۹۶ رتبه خراسان جنوبی ۲۸ بود که در سال گذشته به ششم کشوری ارتقا یافت.
وی با بیان اینکه حدود ۹۰ درصد طرح‌های آبیاری نوین این استان در سال‌های اخیر اجرا شده است گفت: تاکنون با احتساب پروژه‌های در دست اجرا حدود ۳۶ هزار هکتار از اراضی خراسان جنوبی به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده است که یک سوم اراضی مستعد را شامل می‌شود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اظهار داشت: بنابر بررسی‌های انجام شده، اجرای سامانه‌های نوین آبیاری میانگین تولید محصول را ۳۰ درصد افزایش می‌دهد لذا با توجه به میزان آب محدود و مشخصی که در اختیار کشاورز است باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود تا بیشترین تولید و بالاترین درآمد عاید کشاورزان شود.
وی گفت: به ازای اجرای هر هکتار سامانه آبیاری نوین چهار هزار متر مکعب در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود که این میزان صرفه‌جویی در استان کم‌آب خراسان جنوبی رقم چشمگیری است.
قوسی تصریح کرد: از سال ۹۳ تا پایان سال ۹۹ بیش از ۳۳۶ میلیارد و ۱۶۴ میلیون تومان اعتبار برای اجرای سامانه‌های آبیاری نوین در استان خراسان جنوبی تصویب شد که ۱۹۲ میلیارد و ۴۵۹ میلیون تومان آن تخصیص داده شده است.
وی گفت: به ازای اجرای هر هکتار آبیاری کم‌فشار، حداکثر ۹ میلیون تومان و برای اجرای هر هکتار سامانه آبیاری تحت فشار حداکثر ۳۰ میلیون تومان تسهیلات به کشاورزان پرداخت می‌شود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی افزود: این استان در سال جاری موفق به کسب رتبه پنجم در زمینه اجرای سامانه‌های نوین آبیاری و کسب رتبه اول کشوری با سطح حدود ۱۳ هزار هکتار در زمینه پروژه‌های در حال اجرا شده است.
وی اظهار داشت: سال گذشته ۴ هزار و ۷۵۰ هکتار پروژه در استان اجرا شد و جزو استان‌های نخست در کشور بوده‌ایم.
قوسی گفت: با اجرای سامانه‌های نوین، مصرف آب در بخش کشاورزی بنا بر اعلام شرکت آب منطقه‌ای از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب به ۸۸۴ میلیون متر مکعب کاهش یافته است.
وی افزود: بیشترین فراوانی پروژه‌ها در هفته جهاد کشاورزی امسال نیز با توجه به اولویت‌ها، پروژه‌های آب و خاک، تولیدات دامی و منابع طبیعی است زیرا شرایط اقلیمی و گرم و خشک سبب شده است که پروژه‌های آبخیزداری، توسعه سیستم‌های نوین آبیاری و تجهیز اراضی بیشترین فراوانی را داشته باشد.
وی بیان کرد: جهاد کشاورزی بدون محدودیت، طرح‌های آبیاری نوین را در شهرستان‌های استان اجرا می‌کند و با اجرای روش‌های آبیاری نوین و استفاده بهینه از این آب، تمایل کشاورزان به ماندگاری در روستاها و مهاجرت معکوس نیز بیشتر می‌شود.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم گفت: در مجموع سامانه‌های نوین آبیاری تاکنون در بیش از ۳۱ هزار هکتار اراضی استان انجام شده است که ۲۸ هزار هکتار آن از سال ۹۲ تاکنون بوده است.
اکبر محمدی افزود: ۷۹ درصد از اراضی آبی استان هنوز به روش سنتی آبیاری می‌شود و قابلیت اجرای سامانه‌های نوین آبیاری را دارند.
وی اظهار داشت: میزان اعتبارات تخصیص یافته برای اجرای این سامانه‌ها در سال ۹۹ حدود ۲۴۶ میلیارد و ۶۰۹ میلیون ریال بوده است.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: در حال حاضر این سامانه‌ها در سطح ۱۲ هزار و ۷۵۰ هکتار اراضی استان در دست اقدام است و براساس اعلام مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری کشور، خراسان جنوبی رتبه نخست اجرای این پروژه‌ها را به خود اختصاص داده است.
وی با بیان اینکه مطالعات ۲۵ هزار هکتار از اراضی استان نیز در دست اجرا است افزود: مجموع اراضی آبی استان ۱۴۱ هزار هکتار است که امکان اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در بیش از ۸۰ درصد این اراضی وجود دارد و مابقی به دلیل نبود کیفیت آب، خاک یا سایر موارد، امکان اجرا وجود ندارد.
محمدی گفت: برای ترغیب کشاورزان به اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در سال زراعی جاری به ازای هر هکتار آبیاری تحت فشار ۳۰۰ میلیون ریال و به ازای هر هکتار آبیاری کم‌فشار ۹۰ میلیون ریال به صورت بلاعوض پرداخت می‌شود.
وی افزود: در زمینه اطلاع‌رسانی به کشاورزان تاکنون کلاس‌های ترویجی، دوره‌های آموزشی و بازدیدهای مختلفی در سطح استان انجام شده و برنامه‌های آموزشی و ترویجی متعددی برای سال جاری در نظر گرفته شده است.
وی خرده مالکی اراضی کشاورزی منابع آبی، بالابودن هزینه خودیاری، هزینه‌های تامین برق و استخر را از جمله موانع موجود ذکر کرد و گفت: هدف اصلی در اجرای سامانه‌های نوین آبیاری سوق دادن پروژه‌ها به سمت مزارع خرده مالکی است که از هدررفت آب کشاورزی جلوگیری شود اما به دلیل ازدیاد مالکان، اجرای سامانه‌های آبیاری با مشکلاتی مواجه و با تاخیر انجام می‌شود.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در ۲۱ درصد از اراضی آبی، زراعی و باغی خراسان جنوبی در هشت سال گذشته حدود ۱۳۶ میلیون متر مکعب در مصرف آب صرفه‌جویی شده است.
بنابر اعلام شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی شاخص آسیب‌پذیری که از تقسیم متوسط کسری مخزن استان بر میزان برداشت آب زیرزمینی توسط چاه‌های بهره‌برداری به دست می‌آید، در خراسان جنوبی ۲ برابر میانگین کشوری است.
بنابراین آبیاری صحیح و استفاده بجا و متعادل از آب در برهه‌ای که خشکسالی بیداد می‌کند، کاملا ضروری است و با استفاده از روش‌های آبیاری نوین می‌توان با مقدار آب موجود زمین بیشتری را زیر کشت برد و نیاز آبی محصول را در طول دوره رشد آن تامین کرد.
مدیر جهاد کشاورزی سربیشه در این باره گفت: با اجرای چهار هزار و ۵۸۸ هکتار طرح آبیاری نوین در این شهرستان، سالانه ۱۴ میلیون متر مکعب آب در بخش کشاورزی صرفه‌جویی شده است.
مریم جوادی بایگی افزود: از محل اعتبارات سال گذشته ۳۵۹ هکتار سامانه نوین آبیاری با اعتبار ۲ میلیارد و ۸۲۷ میلیون تومان در شهرستان سربیشه اجرا شد.
وی گفت: با اجرای این مقدار سامانه نوین آبیاری در سال گذشته ۸۹۹ هزار متر مکعب در آب مصرفی بخش کشاورزی شهرستان صرفه‌جویی شده است.
مدیر جهاد کشاوزی سربیشه اظهار داشت: اجرای طرح‌های آبیاری نوین باعث کاهش شدید هدررفت آب در بخش کشاورزی می‌شود و در مجموع به طور میانگین راندمان آب در آبیاری تحت فشار ۹۰ درصد و آبیاری کم‌فشار ۷۰ درصد است.
وی افزود: استفاده از روش‌های نوین آبیاری اراضی کشاورزی در این بحران خشکسالی راهکار اساسی برای بهینه‌سازی و صرفه‌جویی در مصرف آب است.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نهبندان هم گفت: ۷۱۳ هکتار سامانه آبیاری نوین در این شهرستان با اعتبار دولتی پنج میلیارد و ۷۹۰ میلیون تومان در دست اجرا است.
علیرضا حیدرپور با اشاره به اینکه اکنون ۳۰ درصد اراضی شهرستان نهبندان به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده است افزود: این سامانه‌ها در سطح سه هزار هکتار از اراضی کشاورزی اجرا شده است.
وی توسعه طرح‌های آبیاری نوین را راهکاری برای افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی و بهره‌وری بهینه از آب در این بخش ذکر کرد و گفت: توسعه آبیاری نوین مهمترین راهکار مقابله با کم‌آبی منطقه و پیشگیری از کاهش منابع آب‌های زیرزمینی است.
خراسان جنوبی با مساحت بیش از ۱۵۱ هزار کیلومتر مربع و شرایط اقلیمی متنوع، سومین استان پهناور کشور پس از سیستان و بلوچستان و کرمان به شمار می‌رود همچنین از نظر جمعیت بیست و هشتمین استان کشور است در حالی که وابسته به منابع آب زیرزمینی بوده و میزان اضافه برداشت آب در استان حدود ۱۳۴ میلیون متر مکعب گزارش شده است.
در حال حاضر بیش از ۱۸۸ هزار هکتار از اراضی کشاورزی خراسان جنوبی زیر کشت محصولات باغی و زراعی است و بیش از ۴۰ درصد جمعیت استان به کشاورزی اشتغال دارند.