به گزارش ایرنا، پارک، اثر ملی و طبیعی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده مناطق چهارگانه تحت مدیریت حفاظت محیط زیست به شمار می‌رود و استان سمنان به جز اثر ملی و طبیعی از تنوع زیستی دیگر مناطق چهارگانه برخوردار است و این استان با برخورداری از ۲.۵ میلیون هکتار مناطق حفاظت شده ، ۱۷ درصد مناطق چهارگانه را به خود اختصاص داده و میزبان و احیاگر گونههای ارزشمندی مانند گورخرآسیایی است.
گورخر ایرانی زیرگونه ای از گورخر آسیایی است که به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد ، گورخر آسیایی در گذشته جمعیت فراوانی در خاورمیانه، آسیای میانه و چین داشت اما اکنون نسل آن در اغلب مناطق منقرض شده است.
سمنان تنها استان در کشور است که سه اقلیم خشک، مدیترانه ای و قاره ای را در خود جای داده و برخورداری از این تنوع اقلیمی موجب شده تا تنوع حیات وحش در استان سمنان بی نظیر باشد و اکنون با تلاش‌ها و توجه‌ها در دولت تدبیر و امید پارک ملی توران در شهرستان شاهرود و پارک ملی کویر در شهرستان گرمسار جزو معدود مناطق میزبان گورخر آسیایی است.
ایجاد مرکز تحقیقات تکثیر گورخر
براساس گزارش‌ها پارک ملی کویر در غرب استان سمنان در شهرستان گرمسار، یکی از زیستگاه‌های مهم گورخر ایرانی در کشور است که آخرین گزارش‌ها از مشاهده این گونه در پارک ملی کویر، مربوط به اوایل دهه ۱۳۶۰ است و اکنون در دولت تدبیر و امید احیای گونههای در معرض خطر انقراض مورد توجه ویژه قرار گرفت که از اقدامات ماندگار دولت یازدهم و دوازدهم می‌توان به ایجاد مرکز مرکز تحقیقات تکثیر گورخر در پارک ملی کویر گرمسار اشاره کرد که با انتقال موفق ۹ گورخر به این منطقه اکنون با انجام کارهای علمی و سازگاری گونه با منطقه اکنون جمعیتشان به ۱۵ راس رسیده است.
منطقه توران یا خارتوران یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران، مشهور به دروازه حیات وحش و دارای لقب آفریقای ایران با مساحتی نزدیک به یک میلیون و ۴۷۰ هزار هکتار در شرق استان سمنان در شهرستان شاهرود واقع شده است.
پارک ملی کویر گرمسار نیز یکی از بزرگ ترین و قدیمی‌ترین مناطق حفاظت شده ایران است که بیشتر وسعت آن در شهرستان گرمسار و بخش های کوچکی هم در استان‌های تهران، قم و اصفهان واقع است.
این منطقه حدود ۶۷۰ هزار هکتار وسعت دارد که ۴۲۰ هزار هکتار آن پارک ملی و ۲۵۰ هزار هکتار منطقه حفاظت شده است.
پارک ملی کویر گرمسار بهترین میزبان گورخر آسیایی
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان در این باره گفت: پارک ملی کویر یکی از قدیمی ترین مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست است که تا چند دهه قبل بهترین ذخیره جمعیت گورخر آسیایی را میزبانی می‌کرد، اما در اثر خشکسالی و شکار غیرمجاز جمعیت این گونه ارزشمند از دست رفت.
امیر عبدوس بیان کرد: طولانی بودن دوره بارداری و فقدان دوقلوزایی از عوامل مؤثر در کاهش جمعیت گورخرهای ایران است و از این رو حفظ و تکثیر ژن‌های باقیمانده گونههای در معرض تهدید و در معرض انقراض از اولویت‌های سازمان حفاظت محیط زیست است و به همین منظور ضمن در اولویت قرار دادن حفظ گونه در زیستگاه، تکثیر و حفاظت ژن‌ها در اسارت هم مورد توجه جدی قرار گرفت.
وی بیان کرد: برنامه معرفی مجدد گورخر به پارک ملی کویر نباید از بین گورخرهای مولد که ذخیره های ژنتیکی هستند انجام شود بنابراین رهاسازی گورخرهای حاصل از تکثیر در این مرکز فقط از موالید نسل دوم به بعد انجام شد.
آغاز طرح معرفی مجدد گورخر آسیایی در زادگاهش با انتقال ۹ گورخر به پارک ملی کویر
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان در ابتدای اجرای طرح معرفی مجدد گورخر آسیایی به زادگاهش در پارک ملی کویر گرمسار، پنج راس گورخر ایرانی از منطقه توران شاهرود و چهار راس گورخر از سایت تکثیر گوراب استان یزد به پارک ملی کویر استان سمنان در پاییز سال ۹۷ با هدف معرفی مجدد این گونه به منطقه، آغاز شد و در مهر ۹۹ با سه زایمان موفق، جمعیت این گونه ارزشمند در پارک ملی کویر به ۱۲ راس رسید.
وی ادامه داد: در گام بعدی برای اجرای طرح معرفی مجدد گورخر آسیایی ۱۲ راس گورخر با ترکیب ژنتیکی متنوع در اختیار مرکز تحقیقات، تکثیر و رهاسازی گورخر ایرانی در پارک ملی کویر استان سمنان قرار گرفت.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان بیان کرد: برنامه معرفی مجدد گورخر به پارک ملی کویر نباید از بین گورخرهای مولد که ذخیره های ژنتیکی هستند انجام شود بنابراین احداث مرکز تحقیقات، تکثیر و رهاسازی گورخر ایرانی در ادامه اجرای طرح برای رهاسازی گورخرهای حاصل از تکثیر فقط از موالید نسل دوم به بعد یک ضرورت بود.
تکثیر و معرفی مجدد گورخر ایرانی با افتتاح مرکز تحقیقات
به گفته کارشناسان گورخرها دارای قابلیت تکثیر ضعیف هستند و به طور معمول از هر سه کره این گونه، یک کره باقی می‌ماند. احتمال بقای کره گورخر نر ضعیف است چرا که گورخر نر، کره نر را نمی‌پذیرد و می‌کشد، همین عامل موجب کاهش جمعیت گورخرها می‌شود.
طولانی بودن دوره بارداری و فقدان دوقلوزایی از عوامل مؤثر در کاهش جمعیت گورخرهای ایران است با توضیحات گفته شده یکی از مهمترین اقدامات برای معرفی مجدد گونه گورخر آسیایی ایجاد مرکز مرکز تحقیقات برای تکثیر و معرفی مجدد گورخر ایرانی است که خوشبختانه دولت این مهم را در دستور کار قرار داد و سرانجام این مرکز با حضور معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در پارک ملی کویر گرمسار استان سمنان در مهر سال ۱۳۹۹ افتتاح شد.
مرکز تحقیقات، تکثیر و رهاسازی گورخر ایرانی پارک ملی کویر استان سمنان با اعتباری بالغ بر ۲ میلیارد ریال از محل طرح‌های ملی سازمان حفاظت محیط زیست در محل ورودی پارک ملی کویر گرمسار در استان سمنان از مسیر جاده سنگفرش احداث شد.
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان، مرکز تحقیقات، تکثیر و رهاسازی گورخر ایرانی در پارک ملی کویر استان سمنان دارای هشت سلول قرنطینه برای انجام جداسازی به منظور تلاقی انتخابی ژن‌ها و زایمان ایمن گورخرها است و به گونه ای طراحی شده که تمام مراحل خونگیری، معاینه، جداسازی، انتقال، تبادل یا رهاسازی در طبیعت بدون استفاده از بیهوشی قابل اجراست.
وی اضافه کرد: مرکز تحقیقات، تکثیر و رهاسازی گورخر ایرانی پارک ملی کویر استان سمنان در کشور و حتی در منطقه منحصر به فرد است و تمام جزئیات این مرکز اعم از کاروان ایمن و استاندارد حمل گورخر و نقشه و مشخصات مرکز تکثیر و تجهزات و امکانات تعبیه شده در آن با اتکا به دانش بومی کارشناسان حفاظت محیط زیست استان سمنان طراحی و ساخته شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: مرکز تحقیقات، تکثیر و رهاسازی گورخر ایرانی پارک ملی کویر استان سمنان علاوه بر کارکردهای تحقیقاتی، زیستی و بازسازی ذخایر ژنتیکی ، دارای جذابیت گردشگری است و می‌تواند به عنوان یکی از جاذبه های طبیعت گردی این پارک ملی موجب افزایش تعداد بازدید کنندگان شود.
کمتر از یکهزار راس گورخر در ایران وجود دارد
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در آیین افتتاح و بهره برداری این مرکز در پارک ملی کویر استان سمنان گفته بود: در زمان حاضر کمتر از یک هزار راس گورخر ایرانی در کشور باقیمانده است و افتتاح مرکز تحقیقات، تکثیر و معرفی مجدد گورخر ایرانی در پارک ملی کویر استان سمنان گامی مهم در زادآوری و افزایش نسل این گونه ارزشمند است.
کیومرث کلانتری تصریح کرد: پارک ملی کویر یکی از قدیمی ترین مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست در کشور است که تا چند دهه قبل بهترین ذخیره گاه جمعیت گورخر آسیایی را میزبانی می کرد اما در اثر خشکسالی و شکار غیرمجاز در چندین دهه قبل این جمعیت را از دست داد.
در گام بعدی پس از بهره‌برداری از مرکز تحقیقات، تکثیر و معرفی مجدد گورخر ایرانی در پارک ملی کویر پنج راس گورخر انتقال یافته از پارک ملی توران در شهرستان شاهرود استان سمنان، چهار راس گورخر از سایت تکثیر گوراب استان یزد و سه کره گورخر متولد شده با ذخیره ژنتیک متفاوت از سایت قدیم با تمهیدات ویژه به سایت جدید که مرکز تحقیقات، تکثیر و معرفی مجدد گورخر ایرانی بود منتقل شدند و در نهایت اجرای طرح معرفی مجدد گونه وارد مرحله جدی و جدیدی شد و آبان سال گذشته بود که نسل دوم به بعد گورخرهای انتقال یافته به پارک ملی کویر که دارای تنوع ژنتیکی بود در پارک ملی کویر خارج از سایت مرکز تحقیقات و البته تحت کنترل محیطبانان و کارشناسان رهاسازی شد.
میزبانی پارک ملی کویر استان سمنان از اولین گله آزاد گورخرهای آسیایی
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: پنج راس گورخر ماده که همگی آبستن بودند و یک راس گورخر نر نابالغ برای تشکیل اولین گله آزاد و مستقل در پارک ملی کویر رهاسازی شد.
عبدوس ابراز داشت: با احداث و راه اندازی سایت شرایط برای رهاسازی و معرفی مجدد این گونه کمیاب و ارزشمند با کمترین آسیب پذیری ممکن و امکان رصد دائمی گونههای رهاسازی شده فراهم شد.
وی اضافه کرد: در اطراف سایت تکثیر به همت محیطبانان چند آبشخور ساخته شد و ابتدا ۲ راس از ماده‌های آبستن برای آزمایش رهاسازی شدند که ۲ هفته در طبیعت رها بودند و هر روز برای شرب و تغذیه به کنار سایت می‌آمدند و ضمن اینکه از طریق راهروی تعبیه شده در سایت حتی برای تغذیه به جایگاه قبلی خود در داخل سایت هم بازمی‌گشتند.
عبدوس اضافه کرد: در یکی از روزهایی که گورخرهای رها شده در داخل جایگاه بودند در را بسته و چند روز بعد در اواخر آبان ماه گله متشکل از پنج ماده آبستن و یک نر نابالغ با هم رهاسازی شدند تا اولین گله گورخر آزاد در پارک ملی کویر را تشکیل دهند و از آن روز تا کنون محیط بانان این گله را هر روز رصد کردند تا اینکه در این روزها شاهد زایمان موفق گورخرها هستیم.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان یادآور شد: تعدادی زایمان پیش از این در محیط محصور قبلی هم اتفاق افتاده بود اما درصد موفقیت زایمان‌ها در اسارت به مراتب کمتر از طبیعت است.
سوم خرداد امسال بود که اولین کُرّه گورخر بوم‌زاد (گورخرهای رهاسازی شده ) در پارک ملی کویر استان متولد شد و به دنبال آن سه کره گورخر دیگر به سلامت متولد شد.
ثمردهی تلاش‌ها برای افزایش جمعیت گورخرها در پارک ملی کویر استان سمنان
مدیرکل محیط زیست استان سمنان روز یکم تیر امسال در گفت و گو با ایرنا، گفت: چهارمین کُره گورخر بوم‌زاد در پارک ملی کویر استان به سلامت و با موفقیت متولد شد.
وی ابراز داشت: اکنون با چهار تولد موفق، جمعیت گورخرهای انتقال یافته به پارک ملی کویر گرمسار در غرب استان سمنان به ۱۵ راس رسید.
مدیرکل محیط زیست استان سمنان بیان کرد: از مجموع پنج رأس گورخر ماده که همگی آبستن بودند و یک راس گورخر نر نابالغ، برای تشکیل اولین گله آزاد و مستقل در پارک ملی کویر پاییز سال گذشته رهاسازی شد و چهار گورخر بوم‌زاد با موفقیت متولد شدند و زنده ماندند.
زیست ۱۲۰ گورخر در پارک ملی توران استان سمنان بر اساس آخرین سرشماری
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان بیان کرد: تصاویر و مشاهدات میدانی، امیدها را برای بازیابی جایگاه توران به عنوان پایدارترین زیستگاه جمعیت گورخر آسیایی از نظر تنوع ژنتیکی زنده کرده است.
وی بیان کرد: جمعیت سرشماری شده گورخر آسیایی در پارک ملی توران در سال ۹۸، حدود ۱۲۰ راس بود که با توجه به وسعت یک و نیم میلیون هکتاری و عدم امکان سرشماری کل منطقه، جمعیت واقعی گورخر آسیایی توران بیش از این ارقام است.
عبدوس اظهار داشت: به دلیل شرایط خاص به دلیل انتشار ویروس کرونا و خطر درگیری محیطبانان و تیم های سرشماری با این بیماری، سرشماری در هیچ یک از مناطق استان سمنان به تازگی انجام نشد.
مشاهده گله ۱۸ راسی گورخرها در پارک ملی توران استان سمنان
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: مشاهده و ثبت گله ۱۸ راسی از گورخرهای آسیایی در پارک ملی توران شهرستان شاهرود در شرق استان جایگاه این منطقه را به عنوان زیستگاه پایدار جمعیت گورخر آسیایی تثبیت کرد.
عبدوس آبان سال گذشته اظهار داشت: هشت راس از گله ۱۸ راسی گورخرهای مشاهده شده در پارک ملی توران متولد امسال هستند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان ادامه داد: این موفقیت در زادآوری و نگهداری نوزادان (کره ها)، بهبود جمعیت گورخر آسیایی در این منطقه را نوید می‌دهد.
استان سمنان به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و آب و هوایی زیستگاه خوبی برای حیات وحش به شمار می‌رود و به گفته کارشناسان پارک‌ملی توران و کویر از ذخایر مهم ژنتیکی جهان شناخته می‌شود و حفظ این دستاورد و انتقال آن به نسل آینده به عنوان میراثی گرانبها نیازمند توجه بیش از بیش و تخصیص اعتبارات ویژه و استفاده از ظرفیت رسانه برای فرهنگ‌سازی بین مردم در حفظ محیط زیست است.