مهدی زارع روز پنجشنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا در پاسخ به این سوال که به نظر شما چرا آمار تلفات ناشی از زلزله در ایران از کشورهای زلزله خیز و در حال توسعه بیشتر است، اظهار داشت: بررسی آمار از ابتدای قرن بیستم نشان می دهد که در جهان، ۷۶ درصد از کل مرگ های مربوط به زلزله در چین، ایران، پاکستان و ترکیه (بدون آمار تلفات ناشی از اثرهای ثانویه زلزله مانند تلفات ناشی آتش سوزی، سونامی، روانگرایی و زمین‌لغزش بعد از زلزله) بوده است.
وی افزود: حدود ۸۰ درصد از کل مرگ و میر ناشی از زلزله از سال ۱۹۰۰ تنها به دلیل ۲۵ زمین لرزه در ۱۱ کشور چین، پاکستان، ایران، ترکیه، ایتالیا، شیلی، ارمنستان، گواتمالا، هند، تاجیکستان و نپال ثبت و گزارش شده است که چین از سال ۱۹۰۰ تاکنون ۱۲۲ زمین لرزه با تلفات حدود ۶۱۰ هزار نفر و اندونزی ۶۴ زمین لرزه مرگبار با ۳۴۰ هزار نفر کشته را تجربه کرده اند.
زارع ادامه داد: هفتاد و هفت زلزله در ایران از ابتدای قرن بیستم تا انتهای ۲۰۲۰ باعث کشته شدن ۱۶۲ هزار نفر شده است. در ترکیه شصت و پنج زمین لرزه مهلک تا انتهای سال ۲۰۲۰ تعداد ۸۶ هزار کشته برجای گذاشته است و پاکستان ویران کننده ترین رخداد تاریخ خود را در زمین لرزه سال ۲۰۰۵ بالاکوت، کشمیر، با بیش از ۸۵ هزار نفر کشته را تجربه کرده است. کشورهای یادشده عمدتا در حال توسعه، لرزه خیز و غیرتاب‌آور بوده و اکثرا پرجمعیت هستند و در آنها تلفات زمین لرزه ها نسبت به جمعیت شان بسیار بالا است.
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله توضیح داد: البته اگر نسبت تلفات، به تعداد جمعیت سنجیده شود، کشور ما در ۱۲۰ سال گذشته از ابتدای قرن بیستم، به طور نسبی بیشترین تلفات نسبی را تجربه کرده است. البته در کشورهای کم جمعیت تر، در حال توسعه و کوچک تر مانند ارمنستان، نپال، آرژانتین، رومانی و نیکاراگوئه تلفات زمین‌لرزه به طوری نسبی کمتر بوده است. کشور پیشرفته ای مانند ژاپن ۴۴ زمین لرزه با تلفات زیاد تجربه کرده است.
زارع ادامه داد: البته بیشترین تلفات مستقیم از زمین لرزه در زلزله ۱۹۹۵ شهر کوبه ژاپن با ۶ هزار و ۲۰۰ کشته و تلفات ناشی از زلزله و سونامی در زلزله ۱۱ مارس ۲۰۱۱ با ۲۱ هزار کشته (عمدتا به دلیل سونامی) و در زلزله ۱۹۲۳ کانتو ژاپن ۱۴۰ هزار کشته بیشتر به دلیل آتش سوزی بعد از زلزله رخ داده است. ایالات متحده نیز ۲۰ زمین لرزه مهلک را تجربه کرده که سه هزار و ۳۰۰ کشته داشته (که حدود سه هزار کشته به زلزله ۱۹۰۶ سان فرانسیسکو مربوط بوده) و بدون در نظر گرفتن زلزله ۱۹۰۶ به طور متوسط ۱۵ مرگ در هر رویداد در طول ۱۲۰ سال گذشته در آمریکا تجربه شده است.
وی در پاسخ به این سوال که چرا زلزله های کشورهای در حال توسعه موجب تلفات بیشتری می شوند، افزود: زلزله کشنده ترین نوع سانحه طبیعی در جهان است و بیشترین این تلفات نیز در کشورهای در حال توسعه گزارش می شود. حدود ۶۸ درصد از تلفات زلزله های دنیا از سال ۲۰۰۰ تاکنون در آسیا و در کشورهای در حال توسعه رخ داده است.
زارع اضافه کرد: درس هایی که از یک حادثه زلزله باید آموخت، معمولا در کشورهای در حال توسعه آموخته نشده اند و بسیاری از اشتباهات مربوط به مسکن، انتخاب محل برای سکونت و کیفیت ساخت بناها در بازسازی ها تکرار می شود. نقص در طراحی و انتخاب نامناسب محل و عدم درک ریسک و نبود برنامه ریزی لرزه ای در سطح ملی و محلی علاوه بر وضعیت مالی ضعیف جوامع شهری و روستایی باعث می شود تا مسئولان نسبت به ملاحضات ریسک زلزله بی تفاوت باشند و مردم مواد ارزان تر و مکان های آسیب پذیر را برای سکونت انتخاب کنند.
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله گفت: این مشکلات همچنان از تمام زلزله های مخرب در کشورهای در حال توسعه از هائیتی، نپال و افغانستان و اندونزی گرفته تا چین، پاکستان، سریلانکا، ایران، هند، ترکیه، الجزایز، مکزیک و تایلند به درجات و نسبت های مختلف مشاهده می شود.
زارع افزود: کشورهای در حال توسعه در مناطق زلزله خیز با یک مشکل مهم روبرو هستند و آن این است که نمی دانند چه مقدار از منابع محدود خود باید برای کاهش ریسک های زلزله استفاده کنند. این تصمیمی دشوار است زیرا زمین لرزه های بزرگ به ندرت اتفاق می افتند و مشخص نیست که دقیقا چه زمانی ممکن است اتفاق بیفتند، چه اندازه ای ممکن است بزرگ باشند و چه میزان آسیب می توانند وارد کنند.
وی ادامه داد: به علاوه، این کشورها نیازهای فوری و روزمره زیادی از جمله مشکلات شدید اقتصادی، بیکاری، مسکن، بهداشت و تغییرات سریع و مداوم در شهرنشینی دارند، در نتیجه آسیب پذیری خود را افزایش می دهند چرا که ریسک فزاینده زلزله در این کشورها، اثرهای گسترده تری خواهد داشت.
زارع اظهار داشت: دانشمندان به برآورد چگونگی وقوع زمین لرزه های بزرگ در گسل های فعال که به ویژه شهرهای بزرگ در نزدیکی آنها واقع هستند، با اندازه گیری اندازه بزرگای محتمل و میزان جنبش قابل رخداد می پردازند.
وی افزود: نتایج در نقشه های پهنه بندی خطر و ریسک خطر زلزله نشان می دهد چه مقدار لرزش در یک دوره خاص مشخص اتفاق می افتد. این نقشه ها برای آمادگی در برابر زلزله به خصوص از طریق آئین نامه ساختمانی های زلزله مورد استفاده قرار می گیرند. این آئین نامه ها مانند آئین نامه ۲۸۰۰ ایران، حداقل ها را برای ساخت و سازهای مقاوم در برابر زلزله را در سطح ملی و برای یک کشور ارایه می کنند.
به گزارش ایرنا، زلزله کشنده ترین حادثه طبیعی است که تقریبا همه ایرانیان لرزش آن را زیر پای خود حس کرده اند اما به راستی این سانحه ناگهانی چیست که انسان را در زمان ها و مکان های مختلف غافلگیر کرده و خسارات جانی و مالی فراوانی را برای آن بر جای گذاشته است.
زلزله بر اثر لرزش زمین به وجود می آید و به طور معمول در گسل های پوسته سخت زمین و در زیر خاک سطحی رخ می دهد.
زلزله های ایران بیشتر در ژرفای بین ۲ تا ۲۵ کیلومتر با شکستگی های برشی به صورت کششی یا فشاری، یا افقی (امتداد لغز) ثبت می شوند. از انتشار لرزشی که در اثر این شکست پدید می آید، زلزله به وجود می آید.
1352