علی شهیدی روز چهارشنبه در آیین افتتاحیه پنجمین کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران که به صورت مجازی در دانشگاه بیرجند برگزار شد افزود: اراضی شور و قلیا یک سوم محصول اصلی را تولید می‌کنند که اگر به این موضوع توجه شود عملکرد محصول در واحد سطح سه برابر افزایش خواهد یافت.
وی بیان کرد: یکی از مسایلی که هر سال با آن مواجه هستیم، کنترل نشدن سیلاب‌ها است که خسارت‌های زیادی به اراضی استان وارد می‌کند و باید توسط روش‌های پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی کنترل شود.
دبیر علمی پنجمین کنگره ملی آبیاری و زهکشی گفت: نظارت بر برداشت آب‌های زیرزمینی به صورت غیرمجاز کم است و از آب‌های تولید شده در سطح‌های غیرنفوذ شهری استفاده نمی‌شود در حالی که می‌توان حداقل در حوزه فضای سبز آب را ذخیره کرد.
وی افزود: با توجه به موقعیت استراتژیک خراسان جنوبی که در منطقه مرزی با کشور افغانستان است، حفظ جمعیت و پایداری آن از لحاظ امنیتی و پدافند غیرعامل اهمیت بسیار زیادی دارد.
شهیدی تصریح کرد: بحران آب یکی از محدودیت‌های استان است که در سطح کشور اتفاق افتاده اما در خراسان جنوبی این بحران شدید بوده بنابراین با توجه به مصرف بخش زیادی از آب، در حالی که هنوز خطر کم‌آبی جدی گرفته نشده، مقداری نگران کننده است.
وی گفت: خشک شدن منابع آبی از قبیل چشمه‌ها، قنات‌ها، رودخانه‌های فصلی و سایر منابع این واقعیت تلخ و عبرت‌آموز را نشان می‌دهد چراکه خشک شدن این منابع سبب کوچ روستاییان و عشایر شده و زنگ خطر زوال تمدن این آبادی‌ها را به صدا درآورده است.
وی تاکید کرد: در صورت مهاجرت اهالی از مناطق مرزی در اثر کمبود آب، چه قدر باید برای تامین امنیت مرزها هزینه کنیم بنابراین باید به موقعیت استراتژیک استان توجه شود.
شهیدی افزود: از آنجایی که بقا و توسعه استان خراسان جنوبی وابسته به منابعی مانند آب و خاک است، سزاوار نیست تنها با شعار و حرف به این مهم بپردازیم بلکه نیازمند عملکرد واقعی توام با مطالعه و تحقیق علمی خواهد بود.
وی با اشاره به چالش‌های آب استان گفت: وقوع پدیده تغییر اقلیم و به دنبال آن خشکسالی‌های اخیر سبب کاهش تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی شده است به طوری که در برخی دشت‌های استان سالی بیش از یک متر افت آب را شاهد هستیم.
دبیر علمی پنجمین کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران ادامه داد: در صورتی که این روند ادامه یابد تعداد زیادی از سفره‌ها به کف مخزن می‌رسند و قادر به برداشت نخواهیم بود از طرفی برداشت آب از منابع زیرزمینی سبب شور شدن آب می‌شود که در سال‌های اخیر شاهد هستیم و این زنگ خطر حتی برای خاک استان است.
وی افزود: برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها به صورت مجاز یا غیرمجاز سبب فرونشست زمین در دشت‌های استان شده است حتی اگر سال‌های آتی ترسالی داشته باشیم منابع زیرزمینی قادر به ذخیره نخواهد بود و نفوذپذیری نخواهد داشت لذا تبدیل به سیلاب خواهد شد.
شهیدی گفت: در گذشته میانگین بارندگی استان ۱۷۵ میلیمتر بود و شاهد این گونه سیلاب‌ها نبودیم و اکنون به ۱۲۰ کیلومتر رسیده و امسال که حتی به این میزان هم نرسید بارش‌های کم نیز سبب وقوع سیل می‌شود.
وی گفت: نداشتن الگوی کشت مناسب که متناسب با منابع آب کشاورزی باشد از دیگر مواردی است که سبب سرگردانی کشاورزان شده و به سمت کشت‌های آب‌بر مانند چقندرقند روی آورده‌اند در حالی که برای کشت محصولاتی مانند زرشک، عناب و سایر محصلات کم‌آب‌بر اطلاع‌رسانی کم است.
دبیر علمی پنجمین کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران افزود: با توجه به عملیاتی نشدن توسعه فراگیر سیستم‌های آبیاری تحت فشار در استان، آبیاری قطره‌ای در خراسان جنوبی مناسب‌تر است اما ۲ درصد اراضی تحت این روش آبیاری می‌شوند همین میزان هم به شکلی بوده که سهمیه آب کشاورز کم نشده و این روش نیز افت سفره آب زیرزمینی را در پی داشته است.
وی ضمن مروری بر تاریخچه برگزاری این کنگره در شهرهای مشهد، اصفهان، اهواز و ارومیه از برگزاری پنجمین کنگره در دانشگاه بیرجند با توجه به امکانات این دانشگاه با هدف مدیریت بحران آب و نقش آن در توسعه شرق کشور خبر داد.
رییس دانشگاه بیرجند هم گفت: خراسان جنوبی به عنوان یک استان کم‌بارش به شدت با مشکل کم‌آبی مواجه است لذا استفاده صحیح از منابع آبی از اهمیت زیادی برخوردار است.
احمد خامسان افزود: امیدواریم ما دانشگاهیان با ارائه مقالات و روش‌های علمی و کاربردی در این زمینه و استفاده بهینه از منابع آبی در صحنه عمل پیشتاز باشیم تا با سربلندی از این بحران رهایی یابیم.
وی بیان کرد: موضوع این کنگره با توجه تنش‌های آبی در ایران به‌خصوص خراسان جنوبی بسیار مهم بوده و لازم است در مورد موضوع مدیریت بحران آب تأکید ویژه‌ای صورت گیرد.
رییس دانشگاه بیرجند اظهار داشت: این دانشگاه سال اخیر در زمینه مدیریت منابع آب همچون جمع‌آوری آب‌های سطحی، کاشت گیاهان کم‌آب‌بر، قطره‌ای کردن آبیاری فضای سبز دانشگاه، استفاده از شن رنگی و چمن مصنوعی برای فضاسازی سطح دانشگاه اقدام کرده است.
وی افزود: امیدوارم در این کنگره راهکارهای علمی و اجرایی برای مدیریت منابع آبی ارائه شود ما نیز در حد مقدورات دانشگاه هر کمکی لازم باشد انجام خواهیم داد.
پنجمین کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران روز چهارشنبه دوم تیر به میزبانی دانشگاه بیرجند با حضور قائم مقام وزیر جهاد کشاورزی به صورت مجازی گشایش یافت و تا فردا ادامه دارد.
۱۲۵ مقاله در چهار محور "منابع آب و بحران"، "آب و کشاورزی"، "آب، مدیریت و توسعه" و "آب، اقتصاد و جامعه" به دبیرخانه کنگره ارسال شد که ۱۱۳ مقاله به صورت پوستر و چهار مقاله به صورت سخنرانی مورد پذیرش قرار گرفته است.
نشست انتقال آب از دریای عمان به استان‌های شرقی (فرصت‌ها و چالش‌ها)، نشست خشکسالی و تغییر اقلیم و پیامدهای آن بر توسعه شرق کشور و نشست بررسی وضعیت منابع آب استان خراسان جنوبی (چالش‌ها و راهکارها) از برنامه‌های این کنگره ۲ روزه است.