به گزارش خبرنگار ایرنا، چادرشب بافی، کلاه کرکی ، سفره کردی، فرش کردی،پشتی و قالیچه ترکمنی، چاروق دوزی، قالیچه دو روی ابریشمی دویدخ، ظروف سفالی و انواع و اقسام زیورآلات کردی،ترکمنی و عشایری نمونه های از ۶۱ رشته صنایع دستی این استان محسوب می شود که چهار اثر صنایع دستی( سفره کردی، پادری، چاروق و حکاکی روی سنگ ) موفق به کسب مهر اصالت یونسکو و ۶۱ اثر نیز مهر کیفیت کالا را دریافت کردند و معرفی بجنورد به عنوان شهر ملی گلیم ایران، راه اندازی نخستین خانه نساجی سنتی کشور در رویین اسفراین نشان از جایگاه مهم صنایع دستی این خطه شمالشرق کشور دارد.
زنجیر کرونا بر پای صنایع دستی
شیوع همه گیری ویروس کرونا از سال ۹۸ همچنان که سایر اشتغال و کسب و کارها را با تغییر و تحول و کسادی مواجه کرد، صنایع دستی خراسان شمالی را نیز تحت تاثیر خود قرار داد به طوری که بازار این هنرمندان نیز با کم شدن فروش به دلیل کاهش مسافرت ها و نمایشگاهها و فراهم نبودن زیرساخت ها برای فروش آنلاین و اینترنتی و گرانی مواد اولیه ناشی نوسان ارز ( تامین برخی مواد اولیه از خارج ) روزهای سختی را از لحاظ کسادی بازار و نداشتن نقدینگی پشت سر می گذارند، به طوری که برخی از هنرمندان این بخش به دلیل مشکلات موجود تا حدودی راهشان را از این بخش جدا و به اشتغال دیگر روی آوردند.
حسین محمدزاده یکی از هنرمندان با سابقه چاروق دوزی ( کفش سنتی) می گوید : دولت در سال های اخیر با احیاء برخی صنایع دستی از جمله چاروق دوزی ، پرداخت هزینه حضور هنرمندان در نمایشگاههای داخلی و خارحی به این بخش خدمات خوبی ارایه داد، ولی با شیوع ویروس کرونا برخی مشکلات پیشروی هنرمندان این بخش شامل گرانی مواد اولیه، عدم پرداخت بیمه هنرمندان و حذف خرید تضمینی و توافقی بخشی از آثار دستی از سوی دولت باعث شد تا بازار صنایع دستی استان همانند برخی رشته های دیگر تولیدی و صنعتی با کسادی مواجه شود.
تنها هنرمند بازمانده صنایع دستی چاروق دوزی خراسان شمالی گفت : همه گیری ویروس کرونا و تحریم ظالمانه با افزایش قیمت ارز خسارت های زیادی به صنایع دستی کشور وارد کرد به طوری که با نوسان ارز و گرانی مواد اولیه ،که عمده آنها از خارج وارد می شود، بازار تولید صنایع دستی با کسادی مواجه شد.
محمدزاده تصمیم دولت برای واگذاری فروشگاههای بزرگ و دایمی صنایع دستی به بخش خصوصی را مشکل دیگری برای فروش دستبافته های هنرمندان دانست و گفت که با این واگذاری تا حد زیادی کارکرد این نمایشگاهها به فراموشی سپرده شد.
وی اظهار داشت: باید بخش تولید صنایع دستی و بازاریابی از یکدیگر جدا شود و دولت با ایجاد فروشگاهها و نمایشگاههای دایمی صنایع دستی ، دستبافته های تولیدکنندگان را خریداری کند و صنعتگر صرفا به دنبال تولید باشید این در حالیست که در شرایط فعلی نگرانی ما برای بازار فروش بیش از تولید است و وجود واسطه ها نیز باعث می شود تا بیشر سود این بخش به جیب این افراد برود.
عشرت کاوه یکی از هنرمندان چادر شب باقی در خراسان شمالی که حدود ۳۵ سال در این رشته فعالیت دارد گفت: تا قبل از همه گیری کرونا با ۵ نیروی دائمی و همکاری ۷۰ نفر از بانوان هنرمند رویینی که در منازل خود کار می کردند، به تولید جوله و چادر شب می پرداختم و حتی به کشورهای دیگر نیز صادارت داشتم.
وی افزود : ما با راه اندازی شرکت تعاونی نساجی به عنوان نخستین تولید کننده الیاف صنعتی و برند سازی موفق به صادرات دستبافته های زنان استان به خصوص شهرستان اسفراین را به کشورهای آلمان، کانادا و ترکمنستان صادر کردیم و در شرایط فعلی نیز سفارشات زیادی از این کشورها داریم، ولی نوسان قیمت ارز و گرانی مواد اولیه موجب شد تا قیمت تولیدات ما افزایش یابد و نتوانیم سفارشات خارجی را به موقع تحویل دهیم.
این بانوی هنرمند اسفراینی افزود: اگرچه دولت با پرداخت تسهیلات به دنبال حمایت از صنعتگران دستی بود، ولی سخت گیری بانکها باعث شد تا این برنامه نیز به نتیجه نرسد و ما با مشکلات زیادی از لحاظ مالی مواجه شویم و نتوانیم مواد اولیه تهیه کنیم.
کاوه، نامرغوب بودن مواد اولیه را از دیگر مشکلات هنرمندان صنایع دستی دانست و خواهان حمایت مالی دولت از این بخش به خصوص در همه گیری ویروس کرونا شد تا آنها بتوانند سرپا بمانند.
وی عدم فروش تولیداتشان را از دیگر مشکلات خود و هنرمندان زیرمجموعه اش اعلام کرد و اظهار داشت : در شرایط فعلی با تعطیلی بومگردی،بسیاری از تولیدات ما در انبار خاک می خورد و برای آن مشتری نداریم ، که باید میراث فرهنگی برای حمایت از هنرمندان اقدام به خرید بخشی از این تولیدات بکند تا ما بتوانیم با تامین سرمایه در گردش فعالیت خود را ادامه دهیم.
بازاریابی اینترنتی حلقه مفقوده
مدیرعامل اتحادیه صنایع دستی خراسان شمالی نیز گفت: با وجود این که این استان تولیدات و صنایع دستی منحصر به فرد و با کیفیتی دارد اما سهم آن از بازار کشور به نسبت دیگر استان ها پایین تر است و کرونا نیز این بازار را کساد کرد.
حسین ایزانلو مشکل اصلی کسادی بازار صنایع دستی استان را در دوران همه گیری کرونا ناشی از نبود زیرساخت مناسب برای فروش اینترنتی و حتی نابلدی هنرمندان از این شیوه فروش بیان کرد و اظهارداشت : بازاریابی اینترنتی در این استان نوپاست و باید هنرمندان صنایع دستی ما برای رونق بازارشان دست به این کار بزنند تا بتوانند بازارشان را رونق دهند و آمارهای ارایه شده از فروش از سوی نهادهای ذیربط بیشتر به صورت واسطه ای بود و سهم هنرمندان از این فروش و سود آن بسیار ناچیز است.
وی اضافه کرد : ۹۰ درصد محصولات صنایع دستی استان به صورت خام فروخته می شود و این روند باعث می شود تا ارزش افزوده اصلی این حوزه در جیب واسطه ها و دلالان برود و سود بافندگان و هنرمندان در این حوزه با گرانی مواد اولیه ناچیز باشد.
وی بی ثباتی بازار، نوسان قیمت مواد اولیه و حتی نبود مشوق های بیمه ای را از دیگر مشکلات این بخش دانست و گفت: در شرایط فعلی باید دولت به هنرمندان این بخش کمک مالی ارایه دهد تا بتوانند به فعالیتشان ادامه دهند و این در حالیست در همین زمان که درآمد هنرمندان کاهش یافت، بیمه آنها نیز به دلیل عدم پرداخت سرانه قطع شد.
مدیرعامل اتحادیه صنایع دستی خراسان شمالی راهکار برون این بخش از کسادی را به خصوص در همه گیری ویروس کرونا فروش اینترنتی اعلام کرد و افزود : تاکنون هنرمندان ما در حوزه فروش اینترنتی کمتر فعال بودند و به نظر می رسد برای پایداری در بازار داخلی و حتی بین المللی راهی جز بازاریابی اینترنتی ندارند و باید در این حوزه نیز شرکت های بزرگ بازاریابی اینترنتی نه واسطه ها به کمک هنرمندان بیایند.
رکود حاکم بر بازار فروش صنایع دستی
مدیرعامل توسعه شبکه ملی دستبافته‌های داری و دستگاهی خراسان شمالی گرانی مواد اولیه، افزایش قیمت تمام شده، تحریم و کرونا را دلیل اصلی رکود حاکم بر بازار صنایع دستی این استان اعلام کرد و افزود : تا پیش از تحریم زمینه برای صادرات بسیاری از دستبافت ها به خارج از کشور وجود داشت و بازار صنایع دستی نیز از رونق خوبی برخوردار بود، ولی با تحریم به دلیل مشکلات در برگشت ارز ناشی از فروش، تمایل برای صادرات کاهش یافت و و بازار داخلی نیز با کرونا و توقف سفر مختل شد که این ۲ بازار صنایع دستی را با رکود مواجه کرد.
عبدالله احراری با بیان این که بیش از ۶۱ رشته فعال صنایع دستی در خراسان شمالی فعال است گفت: این استان بویژه در بخش دستبافته های داری، گلیم و فرش کردی بیش از ۱۲ هزار بافنده دارد ،که ۶۰ درصد این افراد در بجنورد، مرکز استان فعالیت می کنند و به همین دلیل در سال ۹۸ نام مرکز استان به عنوان «شهر ملی گلیم و سفره کردی» به ثبت رسید.
احراری اظهارداشت : اگرچه با کاهش ارزش پول ملی برخی از مردم ناخواسته در ۲ سال گذشته تا حدودی به خرید صنایع دستی داری ( قالی- گلیم ) روی آوردند و بازار این محصولات را رونق دادند، ولی این رونق موقتی نتوانست مشکلات مالی هنرمندان صنایع دستی را کاهش دهد.
حراری به رابطه صنایع دستی و گردشگری نیز اشاره کرد و گفت: صنایع دستی و گردشگری دوروی یک سکه است اما کرونا به شدت گردشگری را تحت تاثیر قرار داد و صنایع دستی از این لحاظ ضربه بدی خورد و اگر خواهان این هستیم که صنایع دستی ما جایگاه واقعی خود را در جهان پیدا کند، باید توسعه گردشگری را از اولویت های اقتصادی قرار دهند.
وی خاطرنشان کرد : در همه گیری کرونا سازمان متولی صنایع دستی حمایت چندانی در بازاریابی از طریق فروش اینترنتی نداشتند و این در حالیست که به نظر می رسد باید میراث فرهنگی شبکه های اجتماعی و فضای مجازی اختصاصی همانند آنچه که وزارت فرهنگ و ارشاد برای کتاب راه اندازی کرد را ایجاد می کرد تا هنرمندان صنایع دستی نیز بتوانند دستبافته های خود را با اطمینان به فروش برسانند.
مدیرعامل شبکه ملی دستبافته های داری و دستگاهی خراسان شمالی تامین مواد اولیه مرغوب وگیاهی، طرح ها و نقشه های به روز و فراهم نبودن بازار فروش دانست و اظهارداشت : عدم تخصیص اعتبار مناسب برای بیمه فعالان تامین اجتماعی در دوران کسادی بازار صنایع دستی قوز بالا قوز شد.
حراری از حذف بودجه بیمه فعالان صنایع دستی از سوی مجلس شورای اسلامی نیز ابراز گله مندی کرد و اظهارداشت : در سال جاری هنرمندان جدیدی که به این بخش وارد می شوند، نمی توانند از این بیمه برخوردار شوند.
باز شدن کور سوی امید رونق بازار صنایع دستی
سرپرست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی هم گفت: در این استان ۱۶ هزار نفر در ۶۱ رشته صنایع دستی اشتغال دارند که گردش مالی این بخش صرفا از طریق نمایشگاهها و بازارچه ها که با حمایت دولتی برگزار می شود به ۵۰ میلیارد ریال می رسد.
علی مستوفیان افزود : در سال های اخبر برای حمایت از صنایع دستی به خصوص در حوزه بازاریابی ، بازارچه های صنایع دستی، جشنواره های فرهنگی و هنری با هدف معرفی صنایع دستی و روستاهای دارای این دستبافته ها در راستای جذب مسافر و گردشگر انجام شد که تا حدودی همه گیری ویروس کرونا و محدودیت و ممنوعیت سفرها این فعالیت ها را دچار اختلال کرد.
وی خاطرنشان کرد : دولت برای ایجاد بازارچه صنایع دستی در شهر بجنورد حدود ۷۳۰ میلیون ریال و برای آموزش صنایع دستی در شهرها و روستاها و برگزاری دوره های تکمیلی صنایع دستی به ویژه تجاری سازی، بسته بندی و طراحی محصول و بازاریابی حدود یک میلیارد و ۳۲۰ میلیون ریال اعتبار اختصاص داد که ۱۴۵ هنرمند صنایع دستی آموزش های لازم را فرا گرفتند.
مستوفیان اظهارداشت : با وجود همه گیری ویروس کرونا در سال گذشته ۸۰۰ هزار دلار صنایع دستی این استان از طریق فروش اینترنتی به کشورهای آلمان، ترکیه، لهستان، روسیه ، استرالیا، امارات، عمان، کانادا و چین صادر شد و برآورد می شود که حدود ۱۲۰ تن نیز در داخل کشور به فروش رفته باشد که با وجود همه گیری ویروس کرونا کور سوی امیدی برای رفع برخی مشکلات مالی این بخش ایجاد شد.
به گفته وی در سال جاری برای حمایت مالی از هنرمندان صنایع دستی حدود ۷۰۰ میلیارد تومان تسهیلات برای حوزه مشاغل خانگی که بخش زیادی از آنها را صنایع دستی تشکیل می دهد پرداخت شد.
وی در مورد بیمه دست اندرکاران صنایع دستی استان خراسان شمالی با توجه به حذف بودجه سال جاری اظهارداشت : مکاتباتی با صندوق بیمه اجتماعی روستایی و عشایری انجام شد تا هنرمندان ما از این بیمه برخوردار شوند که تاکنون دو هزار و ۵۰۰ نفر برای این پوشش بیمه ای معرفی شدند که پس از پایش ۷۵۰ نفر از بیمه برخوردار شدند.