اعتیاد در مراکز مختلفی از جمله مدرسه، محل کار و محل سکونت قابلیت پیشگیری دارد اما خانواده از بالاترین درجه اهمیت و حساسیت در این زمینه برخوردار است زیرا کارشناسان می‌گویند والدین نخستین کسانی هستند که شخصیت فرزندان را شکل می‌دهند.
به عقیده آنان محیط خانوادگی مناسب به رشد سلامت فرزندان در ابعاد مختلف کمک می‌کند و اگر این محیط نامناسب باشد، زمینه برای آسیب‌های روانی و شخصیتی جبران‌ناپذیر به فرزندان فراهم می‌شود.
معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی مراغه با اشاره به اینکه خطر گرایش به موادمخدر از دوره نوجوانی آغاز می‌شود، معتقد است که فرد در این سن حساس‌ترین دوران زندگی خود را تجربه می‌کند و باید از محیط خانوادگی مناسب برخوردار باشد.
به گفته «سرهنگ دوم حیدر قربانی» ویژگی‌هایی چون استقلال‌طلبی، مخالفت با والدین و گرایش به گروه همسالان، نوجوان را مستعد گرایش به رفتارهای پرخطر چون مصرف مواد مخدر می‌کند.
«سرهنگ توحید فارسی» فرمانده انتظامی مراغه نیز با بیان اینکه خانواده به عنوان نخستین جایگاه شکل‌گیری و جهت‌دهی به شخصیت فرد، مهمترین نقش را در دوری از مواد مخدر یا گرایش به آن دارد، تاکید می‌کند: سالم نگهداشتن فرزندانمان از اعتیاد به مهارت‌هایی نیاز دارد که اکتسابی است.
برقراری ارتباط مناسب با فرزندان
وی می‌گوید: ما باید با فرزندمان صحبت کنیم اما این موضوع بسیار بدیهی در بسیاری خانواده‌ها به دلایل مختلف از جمله ساعات طولانی کار یک یا هردوی والدین فراموش می‌شود.
به گفته «سرهنگ فارسی» والدین باید سعی کنند هر روز حداقل دقایقی را برای گفت‌وگو با هریک از فرزندان اختصاص دهند و نباید فراموش کنند که هدف از هر فعالیت شغلی فراهم کردن یک زندگی موفق فردی و خانوادگی است.
فرمانده انتظامی مراغه: هدف غایی از هر شغلی فراهم کردن یک زندگی موفق فردی و خانوادگی است و نباید کار روزمره باعث شود که والدین از فرزندانشان غافل شوند
دوری از موعظه و احترام به احساس فرزندان
فرمانده انتظامی مراغه بیان می‌کند: برخی اوقات کودکان نسبت به موقعیت‌ها، واکنش‌هایی نشان می‌دهند که از دید یک بزرگسال ممکن است نامناسب یا غیرعادی به نظر برسد.
سرهنگ فارسی ادامه می‌دهد: یک موضوع جزئی و بی‌اهمیت از نگاه یک بزرگسال ممکن است برای کودکان بسیار بااهمیت باشد بنابراین به جای قضاوت کردن باید به آنان نشان دهیم که احساساتشان را می‌فهمیم و این احساسات برایمان مهم است.
حواسمان به کنجکاوی کودکان باشد
وی تاکید می‌کند: کودکان راجع به سیگار، الکل و موادمخدر به طور دائم در معرض پیام‌های تلویزیونی یا فضای مجازی هستند و لازم است والدین راجع به موادی که ممکن است فرزندانشان با آنها مواجه شوند، آشنایی داشته باشند.
گوش کردن فعال را تمرین کنیم
سرهنگ فارسی بیان می‌کند: برای گوش کردن فعال به فرزندان باید هنگام صحبت کردن با آنان فعالیت‌های خود مثل تماشای تلویزیون، خواندن روزنامه یا کار منزل را کنار بگذاریم و رویمان را به سوی او برگردانیم و با ارتباط چشمی مناسب به وی نشان دهیم که به گفته‌هایش توجه داریم.
سوال کردن و نظرخواهی را فراموش نکنیم
وی ادامه می‌دهد: وقتی کودکمان فکر می‌کند به نظرهایش اهمیت داده می‌شود، در گفت‌وگوها و اظهارنظرها مشارکت می‌کند؛ بنابراین هم در مورد مسائل روزمره باید از بچه‌ها سوال کنیم و هم از آنان راجع به تصمیم‌های خانوادگی نظر بخواهیم.
بیشتر تشویق کنیم تا انتقاد
فرمانده انتظامی مراغه بیان می‌کند: همه کودکان جنبه‌های مثبتی در رفتارشان دارند و کافی است ما به آنها توجه کنیم؛ یادآوری کردن توانایی‌ها و صفت‌های خوب کودکان به آنها کمک می‌کند ارزش خود را بهتر بشناسند و اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند.
مهارت‌های فرزندپروری هوشمندانه را بیاموزیم
«زهرا مصباحی»، کارشناس ارشد روان‌شناسی با تاکید بر مهارت‌های فرزندپروری هوشمندانه و موثر، می‌گوید: علاوه بر ضرورت برقراری ارتباط با فرزندانمان و توصیه‌های مربوط به رفتار با فرزندان، باید روزانه حداقل ۱۵ دقیقه در فعالیت‌های آنان شرکت داشته باشیم.
وی توصیه می‌کند که والدین قانون‌های روشن و صریح برای فرزندان خود تعیین، و عواقب رعایت نکردن آن قانون‌ها را هم مشخص کنند؛ پس از آن می‌توانند در مورد اینکه چرا مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر قابل قبول نیست، با فرزندانشان صحبت کنند.
وی با اشاره به اینکه بچه‌ها مقلد خوبی هستند، اضافه می‌کند: والدین باید الگوی مناسبی برای فرزندانشان باشند و در عمل به آنان بیاموزند که دوستان خود را با فکر انتخاب کنند.
«مصباحی» این را هم مورد تاکید قرار می‌دهد که وظیفه مؤثر والدین زیرنظر داشتن کارهای فرزندانشان است و وقتی فرزند شما از خانه بیرون می‌رود باید بدانید که به کجا می‌رود؟، با چه کسی است؟ و چه می‌کند؟
در واقع راز نظارت بر فرزندان پس از برقراری یک ارتباط قوی با آنان همینجاست: وقتی فرزند ما در کنارمان نیست، باید بتوانیم به این سوال‌ها پاسخی روشن بدهیم که کجاست؟، نزد چه کسی است؟ و چه کاری انجام می‌دهد؟