با آغاز فصل تابستان بسیاری از افراد به دلایل زیادی دچار گرمازدگی می شوند، گرمازدگی زمانی اتفاق می افتد که مکانیسم بدن برای از دست دادن گرما از بین برود، گرمازدگی می‌تواند سبب آسیب به سلامت فرد شود، اما با راهکارهایی می توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد.
اگر عملیات پزشکی برای فرد گرمازده انجام نشود، احتمال مرگ وجود دارد، در گرمازدگی، دمای بدن از حد طبیعی بالاتر می‌رود و عروق سطحی پوست منبسط می‌شود، تعرق افزایش می‌یابد و باعث اختلال در تنظیم و کنترل دمای بدن می‌شود.
پزشکان می گویند بیماری های مربوط به گرما هنگامی رخ می دهد که دمای بدن فرد از حد طبیعی بیشتر شود، بدن انسان به طور عمده عروق سطحی پوست را منبسط می‌کند و تعریق دمای افزایش یافته بدن را کاهش می‌دهد، موجب تنظیم و کنترل گرمای بدن می‌شود، اما در آب و هوای مرطوب عملکرد تعریق مختل و کنـد می‌شود و بدن دیگر قادر به خنک ساختن خود نیست.
حواسمان باشد گرمازدگی احتیاج به رسیدگی و درمان سریع دارد، در غیر این صورت می تواند به سرعت به مغز، قلب، کلیه ها و عضلات افراد آسیب برساند، تاخیر طولانی در درمان ممکن است منجر به آسیب بیشتر، عوارض جدی و یا حتی مرگ شود، پزشکان برای پیشگیری از گرمازدگی و درمان آن راهکارهایی را ارایه می دهند که با توجه و عمل به آنها می توان از بروز این مشکل و عوارض ناشی از آن جلوگیری کرد.
گیلان طی سه هفته گذشته روزهای آفتابی، گرم و شرجی را پشت سر گذاشت به طوری که میزان بارندگی در برخی مناطق این استان پایین تر از میانگین سالانه بود همچنین هواشناسی گیلان نسبت به افزایش گرما در هفته جاری هشدار داد و پیش‌بینی کرد که دمای هوا برای یکشنبه و دوشنبه به مرز ۴۰ درجه سانتیگراد برسد، به این ترتیب ضروریست تا مردم برای پیشگیری از گرمازدگی توجه جدی داشته باشند تا گرفتار آن نشوند.
گرمازدگی، خطرناک ترین پیامد افزایش دما
کارشناس ارشد پرستاری با گرایش داخلی جراحی در تعریفی از گرمازدگی و اینکه این مشکل چگونه برای فرد به وجود می آید، گفت: یکی از شایع ترین بیماری ها در ماه های گرم سال گرمازدگی است که در واقع یکی از خطرناکترین پیامدهای افزایش دما است.
علی گل زارع زحمتکش در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: بیشترین زمان احتمال گرمازدگی بین ساعت ۱۱ صبح تا ۳ بعد از ظهر اتفاق می افتد بنابراین در این ساعت ها باید مراقبت بیشتری برای پیشگیری از گرمازدگی انجام گیرد.
وی افزود: زمانی که هوای بیرون به شدت گرم است، بدن روش بسیار جالب و موثری را برای پایین آوردن دمای خود استفاده می کند که همان تعریق است، این یک مکانیسم کاملا خودکار بوده و با بخار شدن عرق از سطح پوست، بدن به طور طبیعی خنک می شود، اما گاهی اوقات هوا چنان گرم و مرطوب و یا به اصطلاح شرجی است که عرق کردن برای کاهش دمای درونی بدن کافی نیست، بنابراین وقتی که سرعت بالا رفتن دمای بدن از سرعت خنک شدن آن پیشی گیرد و بدن نتواند دستکم بین این دو تناسب برقرار کند، فرد در معرض گرمازدگی قرار می گیرد.
مسئول واحد آموزش و پژوهش مرکز مدیریت و حوادث فوریتهای پزشکی استان گیلان با بیان اینکه گرمازدگی می تواند، آسیب هایی برای فرد گرمازده به همراه داشته باشد، خاطر نشان کرد: گرمازدگی شدید می تواند به ارگان های داخلی بدن به ویژه بافت مغز «که شدیدا به گرما حساس است»، کلیه، کبد، قلب، صدمات جبران ناپذیری وارد کند.
نوزادان و کودکان زیر چهار و افراد بالای ۶۵ سال بیشتر در معرض گرمازدگی
گرمازدگی سن و سال نمی شناسد و ممکن است از کودک تا بزرگسال در هوای گرم تابستان گرمازده شوند اما پزشکان می گویند که کودکان و سالمندان بیشتر در معرض گرمازدگی بوده و باید روزهای گرم مراقبت بیشتری داشته باشند.
زارع با بیان اینکه نوزادان و کودکان کمتر چهار سال و بزرگسال بالاتر از ۶۵ سال، بیشتر از سایر افراد در معرض گرمازدگی قرار دارند، اضافه کرد: توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت در سن کم به صورت کامل رشد نکرده و یا ممکن است در سنین پیری به علت بیماری، مصرف داروها و یا سایر عوامل دیگر کاهش پیدا کند.
وی در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا مبنی بر اینکه آیا گرمازدگی موجب مرگ هم می شود، بیان داشت: گرمازدگی خطری برای فرد ندارد و کشنده نیست، مگر اینکه در درمان گرمازدگی کوتاهی و سهل انگاری شود و درمان به موقع و به طور کامل صورت نگیرد، اگر بطور ناگهانی مکانیسم خنک کننده بدن از کار بیفتد، دمای مرکزی بدن آنچنان افزایش می یابد که می تواند منجر به مرگ فرد شود.
علائم و نشانه های گرمازدگی
پوست خنک و مرطوب، تعریق زیاد، از حال رفتن و غش کردن، سرگیجه، خستگی، ضربان قلب شدید و یا ضعیف، فشار خون پایین در حالت ایستاده، گرفتگی عضلات، تهوع و سردرد از علائم و نشانه های احتمالی گرمازدگی است.
این کارشناس ارشد پرستاری ادامه داد: علایم گرمازدگی در حالت شدید شامل تب ۴۰ درجه سانتیگراد و بالاتر، ناتوانی در نوشیدن آب و مایعات، گیجی و سردرگمی و از دست رفتن هوشیاری است.
اقدامات لازم برای پیشگیری از گرمازدگی
مسئول واحد آموزش و پژوهش مرکز مدیریت و حوادث فوریتهای پزشکی گیلان گفت: زمانی که درجه حرارت فردی افزایش می یابد برای پیشگیری از گرمازدگی با انجام نکاتی ساده می تواند از خستگی گرمایی و دیگر بیماری های مرتبط با گرما جلوگیری کند که استفاده از لباس های نازک و رنگ روشن از اقدامات مهم است، ضمن اینکه پوشیدن لباس های زیاد و تنگ به بدن اجازه نمیدهد که فرآیند خنک سازی خود را به درستی انجام دهد.
وی با بیان اینکه باید از خود در برابر آفتاب سوختگی محافظت کرد، اظهار داشت: آفتاب سوختگی توانایی بدن برای تنظیم دمای داخلی را کاهش می دهد، بنابراین افراد زمانی که بیرون از خانه هستند باید عینک آفتابی، کلاه لبه دار پهن و کرم ضد آفتاب استفاده کنند.
کارشناس ارشد پرستاری با گرایش داخلی جراحی نوشیدن مقدار کافی آب را بسیار مهم دانست و خاطر نشان کرد: هیدراته بودن بدن به تعریق مناسب و تنظیم درجه حرارت بدن کمک می کند.
وی با تاکید بر اینکه در مصرف یک سری داروهای خاص نیز باید احتیاط شود، اضافه کرد: افراد در صورت ابتلا به گرمازدگی و بیماری های مربوط به آن در مصرف داروهایی که بر تنظیم درجه حرارت بدن اثر می گذارند را با دقت بیشتری مصرف کنند.
وی در ادامه با توصیه استراحت در ساعات گرم روز خاطر نشان کرد: انجام کارهای سخت و سنگین باید به ساعات خنک تر روز یعنی اوایل صبح یا هنگام غروب آفتاب موکول گردد و در ساعات گرم روز بعد از نوشیدن نوشیدنی های خنک به اندازه کافی استراحت کرد.
مسئول واحد آموزش و پژوهش مرکز مدیریت و حوادث فوریتهای پزشکی استان گیلان با تاکید بر اینکه هرگز کسی را در ماشین پارک شده و در بسته نباید نگه داشت، افزود: نگه داشتن کودکان در ماشین پارک شده، یکی از مهمترین و اصلی ترین دلیل مرگ بر اثر گرمازدگی است، زمانی که ماشین پارک می شود، همه افراد باید آن را ترک کنند.
اقدامات پزشکی برای فرد گرمازده
وی با تشریح اقداماتی برای درمان گرمازدگی، استراحت در محیط خنک را یکی از این اقدامات عنوان کرد و گفت: فرد گرمازده باید در اتاقی خنک و کولردار، یا زیر سایه و یا در جلوی پنکه استراحت کند، به پشت دراز بکشد و پاهای خود را بالاتر از سطح بدن قرار دهید.
مسئول واحد آموزش و پژوهش مرکز مدیریت و حوادث فوریتهای پزشکی استان گیلان با بیان اینکه نوشیدن مایعات خنک از دیگر کارها توسط فرد دچار گرمازدگی است، اضافه کرد: آب خنک و نوشیدنی های الکترولیت دار «یک قاشق چایخوری یا مرباخوری نمک در یک لیتر آب» نوشیده شود و از نوشیدنی های الکلی پرهیز گردد.
وی با اشاره به انجام اقدامات خنک کننده توسط فرد گرما زده اظهار داشت: دوش آب سرد گرفته شود یا اینکه پارچه ای که با آب سرد خیس شده، را روی پوست خود قرار دهد، اگر در فضای باز است، پای خود را درون برکه و یا رودخانه قرار داده و به این ترتیب دمای بدن خود را پایین آورد.
وی استفاده از کمپرس های یخ در محل های خاصی از بدن شامل کشاله ران، گردن، کمر و زیر بغل را بهترین روش ها برای درمان بیماران گرمازده عنوان کرد و افزود: در صورت درگیری سیستم اعصاب مرکزی بیمار "CNS" که نشان دهنده فرم علایم شدید گرمازدگی در بیمار است که به اصطلاح به آن سکته گرمایی می گویند، اقدامات درمانی شامل دور کردن بیمار از منبع گرما، مدیریت بیمار در یک مرکز پزشکی و ادامه پروسه خنک کردن تا دمای ۳۸ درجه سانتی گراد است.
خدمات رسانی اورژانس گیلان به افراد دچار گرمازدگی
رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی گیلان گفت: سال گذشته ۳۵۷ نفر و از ابتدای امسال تاکنون ۲۴ نفر از افراد دچار گرمازدگی در گیلان از خدمات این مرکز بهره مند شدند.
دکتر پیمان اسدی با تاکید بر اینکه باید از علائم خطر گرمازدگی آگاه بود تا هنگام بروز علائم اقدامات لازم را انجام داد، اضافه کرد: علائم گرمازدگی می تواند به تدریج و در طی چند روز یا اینکه بطور ناگهانی بعد از یک فعالیت شدید بروز کنند.
وی بیان داشت: اگر یکی از اعضاء خانواده، پوست خشک و داغ داشت یا دچار هذیان، تشنج و یا عدم هوشیاری شد، سریعا با اورژانس۱۱۵ تماس بگیرید و در مدت زمانی که منتظر رسیدن پرسنل فوریت های پزشکی هستید، فرد را در وضعیت خوابیده به محل خنک انتقال دهید و پاهایش را بالاتر از سطح بدنش قرار دهید و توسط کیسه آب سرد که روی گردن، شانه و کشاله ران او قرار می دهید، او را خنک کنید و مرتبا او را باد بزنید.
رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی استان گیلان خاطر نشان کرد: از خوراندن هرگونه داروی تب بر مانند استامینوفن به فرد خودداری شود و اگر فرد فاقد هوشیاری است، او را به پهلو بخوابانید و از خوراندن مایعات یا هر نوع مواد خوراکی به وی اجتناب کنید.
با توجه به راهکارهای پیشگیری از گرمازدگی می توانیم خود و خانواده را در گرمای تابستان از گرمازدگی رها کنیم.