امید بهار روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا، در پاسخ به این سوال که تاب‌آوری زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی در برابر حوادث طبیعی چه میزان است، اظهار داشت: با توجه به قدمت بالای زیرساخت های شهری به خصوص در شهرهای بزرگ مراکز استان ها، طبیعی است که با مسائل مهمی مانند فرسودگی، آسیب های پنهان، نبود کارآیی و عدم تامین ضوابط و مقررات فنی روزآمد برخورد داشته باشیم.
وی ادامه داد: از این نظر، می توان انتظار داشت که زیرساخت ها و شریان های حیاتی تاب آوری مناسبی در برابر نیروهای بزرگ طبیعی نداشته باشند. وقوع حوادث طبیعی در سال های اخیر همچون؛ زلزله سرپل ذهاب، وقوع سیل در شمال و جنوب کشور که باعث انسداد مسیرهای دسترسی و ایجاد اختلال در شبکه های آب، برق، گاز و مخابرات شد، نمونه هایی برای تایید این ادعا محسوب می شوند.
رییس پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در پاسخ به این سوال که نقش سیستم سازهای در رفتار لرزهای ساختمان‌های پایتخت چگونه است، نیز توضیح داد: با به روز شدن پیوسته آیین نامه های طراحی و اجرایی کشور و گسترش راهنماهای تکمیلی برای آشنایی مهندسان و مجریان صنعت ساختمان، در دهه های اخیر، در سطح شهر تهران شاهد طراحی و ساخت ساختمان های جدیدی هستیم که در آنها تمام مبانی آیین نامه ای و عملکرد لرزهای اجزای سازهای به درستی در نظر گرفته شده است.
بهار با اشاره به اینکه دو معضل اساسی و نگران کننده همچنان تهدیدی برای کلان شهر تهران محسوب می شود، تاکید کرد: معضل نخست ساختمان های با سیستم های سازه ای قدیمی است که دارای وسعت و پراکندگی زیادی در پایتخت بوده و به نام بافت فرسوده از آنها یاد می شود. برنامه های نوسازی این بخش ها در سال های گذشته به نسبت تعداد آنها چندان چشمگیر نبوده و همچنان خطر بالقوه ای برای مدیریت شهری و چالشی برای تاب آوری پایتخت محسوب می شود.
وی اظهار داشت: معضل دوم نیز رعایت نشدن دقیق ضوابط و مقررات احداث ساختمان های نوساز است که متاسفانه توسط افراد ناوارد یا ناصالح انجام می پذیرد که این وادی را صرفاً به عنوان فعالیت اقتصادی زودبازده دنبال می کند. نتیجه این فعالیت نامطلوب چیزی جز کاهش ایمنی جانی و مالی افراد جامعه و وارد آوردن لطمات روحی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و غیره در هنگام وقوع زلزله نخواهد بود.
رییس پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه درس ها و تجربیات زیادی از زلزله های مهم کشور همچون؛ طبس، رودبار و منجیل، بم و سرپل ذهاب در دهه های گذشته وجود دارد، گفت: باوجود پیشرفت های صورت گرفته و بهبود نسبی کیفیت ساخت و سازها، همچنان تا نقطه مطلوب فاصله معنی داری وجود دارد. اعلام کاهش عمر مفید ساختمان ها از ۳۲ سال به ۲۶ سال در سال های اخیر موید این موضوع است.
وی افزود: همچنین کاهش کیفیت ساختمان های نوساز در مناطقی آنقدر نازل است که در همان بدو بهره برداری به عنوان بافت فرسوده منظور می شود. این مشکل که به صورت چند وجهی در کل کشور وجود دارد تا امروز همچنان لاینحل باقیمانده است و جز با خواست و تلاش جمعی مدیران و مسئولان شهری و ضابطه مند کردن آن سامان نخواهد یافت.
بهار در پاسخ به این سوال که سرنوشت بیمارستان ها و مراکز درمانی به دلایل قدمت، ضعف در ساخت، رعایت نشدن ضوابط زلزله، پیوستگی ساختمان ها و نظایر آن، در هنگام زلزله احتمالی چه خواهد شد، خاطرنشان کرد: از آنجا که توزیع مناسب بیمارستان ها و مراکز درمانی در سطح شهر به خوبی انجام نپذیرفته و در حالت عادی و غیر اضطرار نیز ظرفیت تخت های خالی بیمارستانی در بخشِ اورژانس، عمومی یا ویژه بسیار اندک است، باید اقدامات و برنامه ریزی ویژه و سریعی برای حفظ مراکز موجود انجام داد. این اقدامات شامل ارتقای ظرفیت های حداقلی موجود و افزایش ایمنی بهره برداران در مقابل رویدادهای مخاطره آمیزی چون زلزله است. به این منظور باید بحث بهسازی و مقاوم سازی بیمارستان ها در بخش سازهای و غیرسازهای در دستور کار قرار گیرد.
وی یادآور شد: از جمله موارد مهم دیگری که باید به آن پرداخته شود، احداث بیمارستان ها و مراکز درمانی جدید، بیش از حداقل های سرانه، در گستره مناطق شهری است؛ به طوری که دسترسی افراد در مواقع بحران به آنها به سهولت میسر باشد. این اقدام به نوعی برنامه ریزی برای مدیریت بحران شهری است که با خطر بالای وقوع زلزله و آسیب های بالای احتمالی مواجه است.
رییس پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در پاسخ به این سوال که ضرورت ایجاد تقاضا برای ایمنی لرزه ای در جامعه را چگونه ارزیابی می کنید، توضیح داد: ایجاد تقاضا برای ایمنی لرزه ای همچون بسیاری از مصالح عمومی در چارچوب وظایف حاکمیتی کشور است که می توان به برخی از مهمترین آنها از جمله لزوم فرهنگ سازی از مدارس و برای نسل های آتی در خصوص اهمیت موضوع و آموزش پناه گیری و امداد و نجات، اصلاح ساختار و مدیریت احداث ساختمان های جدید که منتهی به ارتقای کیفیت ساخت و ساز بر اساس ضوابط و مقررات ملی شود، ارایه مشوق های لازم اقتصادی برای بازسازی بافت فرسوده و مقاوم سازی ساختمان های نوساز بی کیفیت و توسعه بیمه های کیفیت ساخت و زلزله و جلب اعتماد عمومی اشاره کرد.
وی افزود: همچنین عملیاتی شدن واقعی صدور شناسنامه فنی و ملکی ساختمان برای تمامی ساختمان های نوساز، فرهنگ سازی و افزایش آگاهی عمومی جامعه برای احقاق حق خود در خرید ساختمان های با کیفیت و مطابق ضوابط و مقررات ملی، توسعه ساخت و ساز صنعتی و برند سازی در این حوزه و برخورد انتظامی، حقوقی و در صورت لزوم کیفری با متخلفان حوزه ساخت و ساز که امنیت جامعه را هدف قرار می دهند، از دیگر ضرورت های ایجاد تقاضا برای ایمنی لرزه ای در جامعه است.
بهار در پاسخ به این سوال که فرآیند تخصیص بهینه بودجه برای کاهش ریسک لرزهای در مجموعه ای از ساختمان‌های آسیب پذیر کشور چگونه است، گفت: برای بهبود وضعیت ساخت و ساز و کاهش ریسک لرزه ای پیشنهاد می شود در موارد زیر مدیریت سرمایه گذاری در نوسازی بافت های فرسوده و مقاوم سازی ساختمان هایی که با اهمیت خیلی زیاد و زیاد هستند شامل: تخصیص یارانه برای انجام بیمه های زلزله و اعتمادسازی برای انجام بیمه زلزله و بیمه کیفیت ساخت و ساز، ارایه مشوق های اقتصادی برای ساختمان هایی که منطبق بر ضوابط و مقررات ملی ساخته می شوند و ارایه مشوق های اقتصادی برای ساختمان هایی که به صورت صنعتی سازی، استفاده از روش های نوین، انبوه سازی و برندسازی ساخته می شوند، صورت پذیرد.
به گزارش ایرنا، بلایای طبیعی به مجموعه ای از حوادث زیانبار گفته می شود که منشاء انسانی ندارند و به طور معمول غیرقابل پیش بینی بوده یا حداقل از مدت ها قبل نمی توان وقوع آنها را پیش بینی و اعلام کرد.
بلایای طبیعی دارای انواع گوناگونی هستند که زلزله، سیل، طوفان، گردباد، سونامی، تگرگ، بهمن، رعد و برق، تغییرات شدید درجه حرارت، خشکسالی و آتشفشان نمونه‌هایی از این بلایای طبیعی به شمار می آیند.
در این رهگذر جمهوری اسلامی ایران به لحاظ وضعیت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی و ویژگی های ژئوپلتیک در زمره کشورهای بلاخیز دنیا به شمار می رود که در طول تاریخ شاهد حوادث و سوانح بسیاری بوده است.
بنابر گزارش های منتشر شده از سوی سازمان ملل متحد، این سازمان ایران را به دلیل امکان وقوع ۳۱ حادثه طبیعی، غیرطبیعی و انسان ساخت در زمره ۱۰ کشور نخست بلاخیز دنیا قرار داده است. به طوری که از مجموع ۴۰ بلای طبیعی شناخته شده در جهان امکان وقوع ۳۱ نوع آن شامل زلزله، سیل، سونامی، رانش زمین، روانه های گلی، سنگ لغزش، فرسایش خاک، نفوذ و پیشروی آب دریا، رسوب زایی، تخریب ساحلی، مرداب زایی، کویرزایی، انجماد و سرمازدگی، تگرگ، بهمن، طوفان، آلودگی آب و هوا، آلودگی محیط زیست، آفات و بیماری های نباتی و نیز خشکسالی در کشور وجود دارد.
تحقیقات انجام شده از سوی کارشناسان خبره دخیل در امر مدیریت بحران و سوانح در کشورمان نشان می دهد آتش سوزی خود به خودی جنگل ها، صاعقه، خطرات ژئوترمال (زمین گرمایی)، ریزش حوضه های آهکی، نشست های زمین در نواحی استخراج مواد معدنی، ریزش های زیردریایی، لغزش های زیردریایی، باتلاق زایی، آتشفشان و خود سوزی میدان های زغالی در مراحل بعدی وقوع حوادث و بلایای شایع در کشور قرار دارند.