شهرداری مراغه در زمان حاضر طی سه مرحله شامل «جمع‌آوری زباله از مبدا یا مخزن‌های سطح شهر»، «تجمیع در جایگاه میانی» و «دفن در جایگاه موسوم به قره‌ناز» نسبت به دفع آنچه که آن را «طلای کثیف» می‌خوانند، اقدام کرده و اصلاح و بهینه‌سازی هریک از این مراحل را در کنار تروج فرهنگ تفکیک زباله در مبدا و بازیافتِ بخشی از آن، دنبال می‌کند.
مرحله جمع‌آوری زباله از مبدا با برخی رفتارهای مشکل‌آفرین شهروندان روبرو است که به گفته سرپرست معاونت خدمات شهری شهرداری مراغه از جمله آنها می‌توان به ناهماهنگی در قراردادن زباله در درب منزل، تفکیک نکردن زباله‌های خشک و تر و انداختن زباله در مخزن‌های بزرگ زباله یا معابر اشاره کرد.
شهروندان به ساعت و روز جمع‌آوری زباله توجه کنند
سرپرست معاونت خدمات شهری شهرداری مراغه می‌گوید: زباله بعضی از مناطق طی روزهای فرد و بعضی دیگر در روزهای زوج جمع‌آوری می‌شود و انتظار می‌رود که شهروندان در جهت حفظ پاکیزگی معابر، از قرار دادن زباله در درب منازل یا حتی مخازن طی ساعت و روز غیرمقرر خودداری کنند.
«حسین محمودی» ساعت جمع‌آوری زباله در مراغه را ۹ اعلام کرد و در مورد نحوه اطلاع‌رسانی برنامه جمع‌آوری زباله به شهروندان، اظهار داشت: زمانبندی به صورت مستمر از طریق توزیع بروشور اطلاع‌رسانی می‌شود و بیشتر مردم هم رعایت می‌کنند.
به گفته وی برای جلب مشارکت همه شهروندان به زودی بنرهای اطلاع‌رسانی در بعضی از محله‌ها نصب و کارشناسان علاوه بر حضور در مساجد و دیدار با مردم، از ظرفیت فضای مجازی برای فرهنگ‌سازی استفاده خواهند کرد.
شهروند مراغی: کاش شهرداری به جای شیوه‌های دیگر اطلاع‌رسانی که گاهی بسیار هم پرهزینه است، یک برچست کوچک که روی آن به ساعت و روز جمع‌آوری زباله اشاره شده است، روی درب منازل بچسبانداما یک شهروند موسفیدکرده به نام «اصغر کاظمی» می‌گوید: ساعت و روز به سادگی فراموش و بروشور اطلاع‌رسانی به راحتی گم می‌شود؛ کاش شهرداری به جای شیوه‌های دیگر اطلاع‌رسانی که گاهی بسیار هم پرهزینه است، یک برچست خیلی کوچک که روی آن به ساعت و روز جمع‌آوری زباله اشاره شده است، روی درب منازل بچسباند؛ در این صورت شکی نیست که مردم همکاری خواهند کرد.
انداختن زباله در مخزن‌های سطح شهر توصیه نمی‌شود
سرپرست معاونت خدمات شهری شهرداری مراغه با اشاره به اینکه ۳۰ درصد مخزن‌های بزرگ زباله در سطح شهر مراغه به صورت مکانیزه، ۵۰ درصد به صورت نیمه‌مکانیزه و ۲۰ درصد به صورت سنتی تخلیه می‌شود، افزود: جمع شدن حجم بالای زباله در این مخزن‌ها با جاری شدن شیرآبه زباله و آلودگی محیط همراه می‌شود و حتی هزینه انتقال زباله به جایگاه میانی را نیز افزایش می‌دهد.
به گفته «محمودی» بهترین حالت تفکیک زباله در منزل و قرار دادن آن طی ساعت و روز مشخص جلو درب منزل است و شهرداری به شرط مشارکت حداکثری مردم تاکید دارد که تعداد این مخزن‌ها در سطح شهر کمتر شود.
وی اضافه کرد: پیمانکاران طرف قرارداد با شهرداری به صورت دوره‌ای نسبت به گندزدایی مخزن‌های سطح شهر و محل قرار گرفتن آنها با استفاده از آهک یا شست‌وشو با آب اقدام می‌کنند و اگر تعداد این مخزن‌ها به حداقل برسد، هزینه‌های دفع زباله نیز کاهش می‌یابد.
«علی میرزایی» از شهروندان مراغی در این زمینه بیان می‌کند که پیش از این انداختن زباله در مخزن به جای قرار دادن آن در درب منزل را امری پسندیده به شمار می‌آورد و اطلاع‌رسانی گسترده در این زمینه موجب افزایش مشارکت مردم و کاهش روزافزون تعداد مخزن‌ها خواهد شد.
تفکیک زباله تر و خشک به کاهش هزینه منجر می‌شود
سرپرست معاونت خدمات شهری شهرداری مراغه با اشاره به اینکه زباله خانگی به صورت سنتی توسط برخی شهروندان تفکیک می‌شود، بیان کرد: انتظار داریم تا همه شهروندان زباله‌های تر و خشک خود را در ساده‌ترین نوع تفیک کنند زیرا زباله‌های خشک قابل بازیافت بوده و حیف است همراه با بقیه زباله‌ها دفن شود.
«محمودی» با تاکید بر اینکه تفکیک زباله در مبدا موجب کاهش هزینه‌های شهرداری می‌شود، اضافه کرد: در این صورت میزان تولید زباله کمتر می‌شود و هزینه‌های جمع‌آوری، حمل و دفن نیز کاهش می‌یابد.
وی می‌گوید: سرانه تولید زباله در شهر مراغه روزانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ گرم است و در نتیجه حجم تولید گاهی از استاندارد کشور به میزان ۷۰۰ گرم هم بالاتر می‌رود لذا لزوم فرهنگ‌سازی برای کاهش تولید زباله به شدت احساس می‌شود.
«محمودی» به شیوه‌های کاهش تولید زباله نیز اشاره کرد و اظهار داشت: تفکیک زباله که به بازیافت بخشی از زباله منجر خواهد شد، اصلی‌ترین پیشنهاد است اما در کنار آن می‌توان به اصلاح سبک زندگی برای تولید زباله کمتر نیز اشاره کرد.
وی همچنین با ابراز تاسف به خاطر تعطیلی کارخانه کمپوست مراغه که می‌توانست بخشی از زباله این شهر را بازیافت کند، بیان کرد: طی دهه‌های گذشته این کارخانه به دلیل بوی نامطبوعی که داشت، تعطیل شد در حالی که فعالیت آن از لحاظ زیست محیطی بسیاری ارزشمند به شمار می‌رود.
کارخانه کمپوست مراغه چرا تعطیل شد؟
کارخانه کمپوست مراغه در ۱۳ شهریور ۱۳۸۴ آغاز به کار کرد اما دیری نپایید که در پی اعتراض‌های مردم و برخی از مسئولان وقت به بوی نامطبوع آن به تعطیلی کشیده شد؛ مسئول سازمان خدمات شهری شهرداری مراغه در مورد چرایی تعطیلی این واحد می‌گوید: کارخانه کمپوست مراغه به صورت «بی او تی» و با مشارکت یک سرمایه‌گذار بخش خصوصی راه‌اندازی شد ولی مجوزهای لازم از سازمان محیط زیست برای فعالیت آن اخذ نشده بود.
«بهزاد رنجبر» با اشاره به اینکه این کارخانه در میدان بسیج و در کنار تصفیه‌خانه فاضلاب قرار داشت، اظهار داشت: بوی نامطبوع به دلیل قرار گرفتن این دو در کنار هم، اهالی را آزار داد و در نهایت نیز محیط زیست دستور قضایی برای جابجایی این کارخانه را ابلاغ کرد در حالی که بوی تصفیه‌خانه فاضلاب به مراتب بیشتر از کارخانه کمپوست بود.
وی با اشاره به اینکه دستگاه‌های آلمانی این کارخانه و زمین آن را شهرداری مراغه تهیه کرده بود، بیان کرد: سرمایه‌گذار این طرح احداث ساختمان و بهره‌برداری ۱۵ ساله این کارخانه را بر عهده داشت اما با تعطیلی آن، مکان‌یابی جدید شامل مرور زمان شد.
وی با اشاره به اینکه این کارخانه روزانه قابلیت پذیرش ۲۰۰ تن زباله را داشت، اضافه کرد: کارخانه کمپوست در صورت فعالیت حتی می‌توانست برای شهرهای همجوار هم خدمات ارایه دهد و در آن زمان مراغه جزو معدود شهرهای کشور به شمار می‌رفت که کارخانه کمپوست داشت.
وی با اشاره به تولید سه نوع کود در این کارخانه شامل کودهای تخمیری، سرند شده و گرانوله، اضافه کرد: این کودها در سطح عرضه با مشکل فروش و بازاریابی مواجه است و تا حدودی همه کارخانه‌های کمپوست کشور فعالیت خود را با یارانه شهرداری ادامه می‌دهد.
چرا مکان‌یابی و احیای کارخانه کمپوست مراغه زمانبر شد؟
نبود توجیه اقتصادی شاید بزرگترین دلیل برای زمانبر شدن احیای کارخانه کمپوست مراغه باشد و بر همین اساس مسئول سازمان خدمات شهری شهرداری مراغه می‌گوید: طی سال‌های اخیر زمین ۱۰ هکتاری در کنار شیشه‌سازی مراغه برای احیای کارخانه کمپوست و بازیافت زباله در نظر گرفته شد و سوله‌ها احداث و مجوزهای لازم نیز اخذ شد.
به گفته «رنجبر» سرمایه‌گذار دیگری به صورت «بی او تی» به میدان آمد اما در نهایت وی نیز کار را نیمه‌کاره رها کرد و شهرداری نیز نسبت به فسخ قرارداد اقدام کرده است که مراحل نهایی را طی می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه این سرمایه‌گذار قرار بود در کنار تولید کود به بازیافت هم اقدام کند، اظهار داشت: بازیافت دارای توجیه اقتصادی مناسب‌تری است و بر همین اساس شهردار مراغه نیز احیای کارخانه کمپوست را در کنار بازیافت زباله در دستور کار قرار داده است.
بازیافت زباله در کنار احیای کارخانه کمپوست اولویت شهرداری
شهرداری مراغه می‌گوید: بازیافت زباله در کنار احیای کارخانه کمپوست یکی از اساسی‌ترین گام‌ها برای بهینه‌سازی فرآیند دفع زباله در مراغه به شمار می‌رود تا این واحد با توجیه اقتصادی مناسب به فعالیت خود ادامه دهد و به تزریق اعتبار از سوی شهرداری نیاز نباشد.
شهرام مروتی اضافه کرد: اگر این کارخانه احیا شود و مردم نیز در سایه فرهنگ‌سازی و تولید محتوای جذاب و موثر به کمک شهرداری بیایند، نه تنها هزینه‌های دفع زباله در این شهر کاهش خواهد یافت، بلکه بساری از معضلات زیست محیطی این بخش نیز رفع خواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه توسعه پایدار شهری نیازمند توجه به مسایل زیست محیطی است، اضافه کرد: طی ماه‌ها و سال‌های آینده تا حد توان نسبت به رعایت موازین زیست محیطی و اصلاح و بهینه‌سازی فرآیندها در خدمات شهری توجه ویژه معطوف می‌شود.
بهسازی و محوطه‌سازی جایگاه میانی زباله
در کنار مواردی که اصلاح آنها از سوی ساکنان مراغه انتظار می‌رود، شهرداری نیز به نوبه خود نسبت به اصلاح فرآیند دفع زباله در بخش‌های مختلف اقدام کرده و در یکی از همین موارد بهسازی و محوطه‌سازی جایگاه میانی زباله با هدف اصلاح فرآیند و کاهش هزینه‌هاست.
شهرداری مراغه می‌گوید: اکنون زباله شهری در جایگاه میانی تخلیه و دوباره بارگیری می‌شود تا به محل دفن انتقال یابد در حالی که با اصلاح جایگاه میانی می‌توان زباله را بدون تخلیه و با استفاده از ایجاد یک سطح شیبدار، بارگیری کرد تا هزینه‌ها کاهش یابد.
«شهرام مروتی» با اشاره به اینکه جمعیت ۱۸۶ هزار نفغری شهر مراغه روزانه به طور توسط ۱۲۰ تا ۱۳۰ تن زباله تولید می‌کند، افزود: با در نظر گرفتن حجم بالای انتقال زباله به جایگاه میانی می‌توان تاثیر اصلاح آن در کاهش هزینه‌ها را متوجه شد.
وی این را هم مورد تاکید قرار داد که روزانه حدود ۳۰ تن زباله نیز از طریق دهیاری‌ها و به صورت مستقیم به محل دفن انتقال می‌یابد و در حقیقت حجم زباله‌ای که روزانه در «قره‌ناز» دفن می‌شود، حدود ۱۵۰ تن است.
وی اضافه کرد: فرآیند دفع زباله از مرحله جمع‌آوری تا دفن توسط بخش خصوص و با به کار گرفتن حدود ۲۲۰ نفر انجام می‌شود که سالانه برای شهرداری حدود ۱۰ میلیارد هزینه دارد؛ بر همین اساس اصلاح و بهینه‌سازی فرآیندها چه از سوی شهرداری و چه از سوی مردم، هزینه‌ها را کاهش خواهد داد و در نتیجه سهم بودجه عمرانی شهر افزایش خواهد یافت.
بهسازی محل دفن زباله گام نهایی برای اصلاح فرآیند دفع
شهردار مراغه می‌گوید: محل دفن زباله در مراغه با وجود اعتراض‌های مکرر اداره حفاظت محیط زیست شهرستان طی سال‌های گذشته به یکی از معضلات زیست محیطی منطقه تبدیل شده و بر همین اساس بهسازی و محوطه‌سازی آن در دستور کار قرار گرفته است.
به گفته «شهرام مروتی» زباله‌ها در اثر جریان باد به شعاع ۵۰۰ متر در این منطقه پراکنده شده و حجم شیرآبه زباله نیز در این مکان به بیش از هزار لیتر می‌رسد.
وی اضافه کرد: طی ماه‌های آینده از یک سو بهره‌برداری از کارخانه کمپوست و بازیافت توسط شهرداری از حجم دفن زباله می‌کاهد و از سوی دیگر بهسازی این محل بسیاری از معضلات زیست محیطی را کاهش می‌دهد.
وی با ابراز امیدواری نسبت به افزایش درصد تفکیک زباله در مبدا از سوی شهروندان طی ماه‌ها و سال‌های آینده، بیان کرد: فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی برای رسیدن به بیشترین هماهنگی با شهروندان در دستور کار خواهد بود.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست مراغه نیز با هشدار نسبت به تعطیلی مرکز دفن زباله «قره‌ناز»، می‌گوید: پیش از این یک ماه به شهرداری فرصت داده شده بود تا نسبت به حصارکشی، انجام آزمایش از چاه پیزومتری، کنترل شیرآبه، استقرار نگهبان برای جلوگیری از ورود و خروج افراد غیرمجاز و دفن مستمر و روزانه زباله اقدام کند که این نهاد از زمانبندی عقب است.
به گفته «غلامرضا زارع» طی روزهای آینده این مهلت تمام می‌شود و اداره حفاظت محیط زیست شهرستان مجبور است با حکم قضایی نسبت به تعطیلی مرکز دفن زباله شهرستان اقدام کند.
به گزارش ایرنا اکنون روزانه حدود ۱۵۰ تن زباله در مراغه دفن می‌شود در حالی که بخش قابل توجهی از این به اصطلاح «طلای کثیف» قابلیت بازیافت دارد و بازیافت آن به ویژه توسط شهرداری نه تنها هزینه‌های دفع را کاهش خواهد داد بلکه درآمد حاصل از آن در خدمت توسعه شهری قرار خواهد گرفت.
هرچند کارهای خلاقانه دیگری نیز می‌توان انجام داد که نمونه بارز آن اقدامی است که اخیرا در پایتخت با عنوان طرح «کاپ» یا همان «کاهش پسماند» اجرا می‌شود؛ طرحی که یکی از سه رویکرد جهانی مدیریت پسماند است و آن را با عنوان ۳R می‌شناسیم.
گفتنی است بر اساس الگوهای مدیریت صحیح پسماند در دنیا شهروندان آگاهی پیدا می‌کنند که چه کالایی را بخرند که پسماند کمتری به جا بگذارد و بعد از آن زباله را آبگیری و رطوبت‌گیری کنند؛ در نهایت هم شیوه تفکیک پسماند را بدانند و زباله‌های خشک را در سطل‌های مخصوص زباله خشک بگذارند یا به غرفه‌های بازیافت تحویل دهند.
اما وقتی در شهری همچون مراغه مخزن مخصوص برای جمع‌آوری زباله خشک وجود نداشته باشد می‌توان همچون پایتخت و در کوتاه‌مدت با راه‌اندازی مراکزی در قبال پسماند قابل بازیافت، کارت اعتباری شارژ کرد یا گل و اقلام ضروری زندگی را به شهروندان هدیه داد.