این تصویر کلیشه‌ای و ناقص با اقداماتی که اکنون در زندان‌ها انجام می‌شود فاصله زیادی دارد. اکنون دیگر زندان فقط محل نگهداری زندانی برای گذران دوران حبس نیست بلکه متولیان زندان برای زندانیان برنامه‌هایی در جهت اشتغال و حرفه‌آموزی دارند و آنچنان که غلامحسین محسنی‌اژه‌ای معاون وقت قوه قضاییه می‌گوید: زندانیان به ویژه افراد با زندان‌های طویل المدت نباید عمرشان در زندان تلف شود بنابراین باید در زندان حرفه‌ای بیاموزند و اشتغال داشته باشند.
محمد مهدی حاج محمدی رئیس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور نیز معتقد است زندانی باید توانمند، بازاجتماعی و اصلاح شود و امروز بحث بر سر اصلاح و تربیت است و محیط‌های کار و اشتغال فرصت‌های بسیار تأثیرگذاری برای تحول افراد دارد.
حاج محمدی می‌گوید: متولی این تحول، بنیاد تعاون زندانیان است. نباید به جای دغدغه امروز زندگی، نگران آینده زندانیان باشیم و به بهانه ساختن فردای زندانی از وضعیت فعلی او غفلت کنیم. عصر جدید بنیاد تعاون زندانیان قرار است عصر تغییر اولویت‌ها باشد زیرا بیکاری مقدمه بزهکاری است.
مرتضوی رئیس هیأت مدیره بنیاد تعاون زندانیان هم معتقد است عدم داشتن درآمد مکفی یکی از علل اصلی جرم است و نداشتن درآمد بدان معناست که فرد توانایی لازم را ندارد.
وی با تاکید بر حقوق زندانیان و لزوم بازاجتماعی کردن زندانیان تاکید می‌کند: زمانی که زندانی مجازات خود را تحمل کرد دیگر نباید دچار محرومیت باشد از سویی دیگر در سند تحول نیز در حوزه بنیاد تعاون زندانیان به حرفه‌آموزی و اشتغال توجه شده است.
با این رویکرد جدید در دوره تحول قضایی در سازمان زندان‌ها، یکی از اولویت‌های جدی «توانمندسازی شغلی زندانیان فاقد مهارت» است تا زمینه‌ساز حرفه‌آموزی محکومان واجد شرایط باشد و افراد پس از رهایی بتوانند با مهارت‌هایی که در دوران زندان فراگرفته اند از تکرار جرم جلوگیری کنند.
در همین راستا، آیت الله سید ابراهیم رئیسی رییس وقت قضاییه نیز تصریح می کردد: در هر استانی رفتم به زندان‌ها سر زدم و وقتی عالی ترین مقام قضایی به زندان سر می‌زند یعنی در کنار کیفر، اصلاح مجرمان امری ضروری است و باید فرد به اجتماع سالم برگردد و این حس به همه بخش ها منتقل شود. امروز باید به خانواده زندانیان سر بزنیم و از آنها حمایت کنیم و در این خصوص سال گذشته در زندان‌های ما ۵۴ درصد زندانیان اشتغال داشتند و برای اشتغال ۸۰ درصدی برنامه ریزی شده است.
سیدمحمد صاحبکار معاون راهبردی قوه قضاییه نیز هفتم تیر در همایش سراسری قوه قضاییه که همزمان با هفته قوه قضاییه برگزار شد با تشریح ماموریت اصلاح مجرمان که بر عهده قوه قضاییه است، اعلام کرد: طبق هدفگذاری صورت گرفته، این آمار باید در انتهای سال ۱۴۰۰ تا ۲۰ درصد افزایش یابد.
همچنین محمد مهدی حاج محمدی رئیس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور اخیرا در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «نه بیکاری و نه بیگاری! هرچند زندان ایستگاه آخر است و ما پذیرای محصولی به نام مجرم هستیم که در تولیدش نقشی نداشته‌ایم اما به ریشه‌ها و زمینه‌های بزهکاری مثل بیکاری هم بی‌اعتنا نبودیم. در راستای توانمندسازی زندانیان در سال ۹۹، توانستیم ۵۴ درصد محکومان واجد شرایط را شاغل و دستمزد پرداخت کنیم.»
حشمت‌الله حیات‌الغیب مدیرکل زندان‌های استان تهران نیز خرداد سال جاری از تشکیل پرونده شخصیتی و روانشناسی برای هر مددجو حین ورود به زندان خبر داد و گفت که این پرونده حاوی اطلاعات مهارتی و شغلی است و با دسترسی بنیاد تعاون زندانیان به این اطلاعات، مسیر حرفه‌آموزی و ورود به عرصه اشتغال سریعتر طی می‌شود.
همچنین خسرو مختاری مدیر بنیاد تعاون زندانیان کشور هدف اصلی بنیاد تعاون را مهارت‌افزایی و به دنبال آن افزایش زمینه اشتغال و کسب درآمد برای زندانی و خانواده‌اش اعلام کرد و گفت که زندانی برای کسب درآمد مناسب، باید مهارت شغلی داشته باشد.
وی افزود: اکنون محصولات تولیدی مددجویان در ندامتگاه‌ها در فروشگاه های معتبر و توسط سایت‌های معتبر اینترنتی از جمله سایت حامی بازار www.hamibazar.ir در حال عرضه است و منافع و عایدات فروش این محصولات صرف کمک به زندانیان و خانواده آنان می‌شود.
مدیر بنیاد تعاون زندانیان کشور نوید داد که به زودی گام بزرگی در اشتغال زندانیان برداشته می‌شود و با مساعدت مراجع قضایی در فاز اول هشت هزار زندانی به عرصه اشتغال افزوده می‌شوند.
وی ابراز امیدواری کرد با توسعه همکاری‌ها و تدوین برنامه جامع کشوری، تسهیلات و سرویس ایاب و ذهاب برای زندانیان شاغل رأی باز، احداث کارگاه در نقاط مختلف شهر بر اساس نشانی محل سکونت زندانی یا مهارت وی، تهیه امکانات و ارائه به زندانی یا خانواده‌اش برای ایجاد مشاغل خانگی مانند مونتاژ یا خیاطی، استخدام زندانیان آزاد شده‌ای که به دلیل عدم پذیرش اجتماعی نتوانسته‌اند وارد بازار اشتغال شوند، کمک به زندانیان جهت احداث شهرهای گلخانه‌ای با تضمین خرید محصول زمینه اشتغال هر چه بیشتر آنها فراهم شود.
احمد راهروخواجه مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی اشتغال و حرفه‌آموزی سازمان زندان‌ها هم می‌گوید: هدفگذاری سازمان زندان‌ها در سال ۱۴۰۰ این است که برای ۶۰ درصد محکومان با میانگین ۱۵۰ ساعت آموزش برای هر مددجو، حرفه‌آموزی داشته باشیم که جمعیتی بالغ بر ۱۰۰ هزار زندانی را دربرمی‌گیرد.
وی می‌افزاید: در دو ماه قبل استان‌ها توقعات ما را در موضوع حرفه‌آموزی برآورده کرده‌اند و حتی با وجود تعطیلات نوروز ۶ هزار و ۵۵۶ نفر تحت آموزش مشاغل قرار گرفتند.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی اشتغال و حرفه‌آموزی سازمان زندان‌ها تاکید می‌کند: اشتغال مددجویان متناسب با بازار کار جامعه است به‌طوری‌که دوره‌های آموزشی، هرساله نیازسنجی شده و در آن آمایش سرزمینی ملاک قرار می‌گیرد تا مبتنی بر شرایط زیست بوم استان‌ها، نیازهای شغلی احصا و سپس انجام دوره‌های آموزش فنی و حرفه‌ای ابلاغ شود.
البته آنطور که رحیم مطهرنژاد مدیر سابق بنیاد تعاون زندانیان کشور گفته است، تولید حدود سه هزار نوع کالای متناسب با نیاز بازار توسط زندانی‌ها انجام می‌شود که یا بر اساس قرارداد یا نیاز و مصرف مردم و یا واحدهای صنعتی و تولیدی دیگر، تولید می‌شود که از آن جمله می توان به گندم تولیدی و یا علوفه برای دامپروری‌ها یا خوراک دام و طیور و آبزیان اشاره کرد که در زمان مناسب به بازار عرضه می شود.
مطهرنژاد افزود: در بخش‌های صنعتی زندانی‌ها فعالیت گسترده ای دارند، مثلا در صنعت پوشاک ما ۷۰۰۰ هزار شاغل زندانی داریم که به تولید انواع و اقسام آن می پردازند از جمله لباس زیر، لباس ورزشی، نظامی و بیمارستانی که در همین ایام کرونا زندان‌ها ماسک، فیس شیل و تونل ضدعفونی کننده را تولید کرده و به بیمارستان‌ها، ستاد کل نیروهای مسلح و مواردی که قرار داد داشتند، واگذار کنند.
وی اظهارداشت: همچنین در صنعت خودروسازی نیز زندانی‌ها شاغل هستند. در خودروسازی عقاب که اتوبوس‌های اسکانیا را تولید می کند، به طور پیوسته حدود ۵۰ تا ۶۰ نفر در هشت سال گذشته، مددجوهای حرفه‌ای داشته ایم که در بخش‌های مکانیک، برق، نقاشی و اتاق سازی کار کرده اند. برای ایران خودرو، زندانی‌ها قطعاتی مانند کاسه چرخ، جلو پنجره ها، سپرها، روکش صندلی‌ها، دستکش‌های صنعتی و انواع اقسام محصولاتی که در این صنعت استفاده می‌شود.
مدیر سابق بنیاد تعاون زندانیان کشور اضافه کرد: بنیاد تعاون زندانیان کشور با وزارت جهاد کشاورزی در استان‌ها و شهرداری‌ها ارتباطات بسیار نزدیکی دارد و در انعقاد قراردادهایی به احداث پارک، سوله‌های ورزشی و پیاده راه‌ها و کاشت نهال پرداخته که همه این اقدامات دستاورد زندانیانی است که در زندان‌های کشور مشغول به کار هستند.
هرچند زندان ایستگاه آخر مجرمان و محکومان است اما اکنون می‌تواند آغازی برای بازگشت به جامعه و تولدی دوباره باشد. شاید اگر بسیاری از زندانیان قبل از ارتکاب جرم به درستی تحت تعلیم و تربیت و حرفه‌اموزی قرار می‌گرفتند یا شغل مناسب و درامد کافی داشتند، بسیاری از آنها در بند گرفتار نمی‌شدند.
اکنون اهتمام سازمان زندان‌ها به حرفه‌آموزی و اشتغال زندانیان از این بابت است که می‌تواند مانع از ناهنجاری‌های بعدی و حمایتی مجدد از خانواده زندانیان باشد.
البته این اقدامات زمانی موثرتر خواهد بود که با هدفگذاری‌های دقیق و سنجیده زمینه اشتغال پایدار زندانیان پس از رهایی از زندان را فراهم شود زیرا بسیاری از آنها به دلیل سوء پیشینه ممکن است دچار «انگ اجتماعی» شوند و جامعه از پذیرش آنها سر باز زند در حالی که اگر حمایت‌های مبتنی بر اشتغال پایدار برای آنها فراهم شود امکان تکرار جرم کمرنگ‌تر می‌شود.