تکیه آمریکا بر ابزار تحریم صدای اعتراض بسیاری از سیاستمداران و مقامات عالی رتبه نهادهای اثرگذار بین المللی را درآورده است. به تازگی «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد از دولت «جو بایدن» رییس جمهوری آمریکا درخواست کرده که طبق توافق سال ۲۰۱۵ که تمامی تحریم‌ها علیه این کشور را لغو یا تعلیق کند.
گوترش در گزارشی به شورای امنیت سازمان ملل متحد از آمریکا خواست تا معافیت‌های مربوط به داد و ستد نفت با ایران و همچنین دیگر معافیت‌های مرتبط با پروژه های هسته ای نامرتبط با اشاعه تسلیحاتی این کشور به طور کامل تجدید شود.
در ارتباط با اینکه چرا گوترش بیش از هر تحریمی به موضوع نفت و معافیت های آن توجه کرد به اهمیت بالای آن نزد ایران برمی گردد. یکی از مهمترین صادراتی که ترامپ بر آن دست گذاشت، صادرات نفت ایران بود که در دوره برجام از زیر یک میلیون بشکه به ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسیده بود. ترامپ چند بازه زمانی مختلف را به منظور معافیت برای خریداران عمده نفت ایران در نظر گرفت و به تمدید آن اقدام کرد. رئیس جمهوری آمریکا در نهایت اما تمامی معافیت‌ها را برداشت تا در راستای فشار حداکثری بر تهران، صادرات نفت ایران را به صفر برساند.
هر چند سیاست «صفرسازی صادرات نفت ایران» به طو کامل تحقق نیافت و یکی از نتایج آن افزایش ۴۸ درصدی صادرات غیرنفتی ایران در دو ماه ابتدایی ۱۴۰۰ نسبت به دور مشابه پارسال بود اما سهم چشمگیر صادرات این انرژی در رشد اقتصادی کشورمان باعث ایجاد فشار اقتصادی بر ایران شد.
طرف غربی به ویژه آمریکا در صدد است تا با هدف کاستن از شمار تحریم هایی که باید لغو کند، نوک پیکان اتهام را سمت تهران نشانه رود و در این زمینه از کاهش همکاری های تهران و آژانس سود می جوید.
اختلاف اصلی بر سر دسترسی آژانس به دوربین های نظارتی و فیلم های ضبط شده آنها در برخی تاسیسات هسته ای ایران است که به بند ۲ توافق دولت و آژانس در اسفندماه پارسال برمی گردد؛ بندی که تاکید داشت «ایران به مدت سه ماه اطلاعات برخی فعالیت ها و تجهیزات نظارتی را که در پیوست مشخص شده ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت، آژانس به این اطلاعات هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می ماند. چنانچه ظرف سه ماه تحریم ها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس می گذارد، در غیر اینصورت اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد.»
«جن ساکی» سخنگوی کاخ سفید روز جمعه یازدهم تیرماه از ایران خواست به تعهداتش در قبال آٓژآنس بین المللی انرژی اتمی پایبند باشد و با بازرسان این نهاد همکاری کند اما ایران همواره بر لغو تحریم ها به عنوان مهمترین وظیفه آمریکا تاکید می ورزد.
روز یکشنبه ششم تیرماه «محمدباقر قالیباف» رییس مجلس تاکید کرد که هیچ کدام از اطلاعاتی که ضبط شده هیچ وقت به آژانس داده نخواهد شد و در اختیار جمهوری اسلامی باقی خواهد ماند. «محمود عباس زاده مشکینی» سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجی مجلس گفت: بر اساس قانون اقدام راهبردی، مهلت ۴ ماهه برای لغو تحریم‌ها پایان یافته و اطلاعات دوربین‌های ویژه آژانس در مراکز هسته‌ای باید کاملاً پاک شود.
افزون بر نمایندگان مجلس، دولتمردان نیز در این باره موضع گیری کرده اند. «محمود واعظی» رییس دفتر روحانی، گفته است که شورای عالی امنیت ملی در این باره تصمیم‌گیری خواهد کرد. همچنین «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت خارجه گفت هیچ تصمیمی در این باره گرفته نشده است. وی روز دوشنبه هفتم تیر در نشست خبری هفتگی خود گفت که «تاکید می‌کنم که همچنان هیچ تصمیمی، سلبی یا ایجابی، در خصوص دوربین‌ها و توافق قبلی با آژانس گرفته نشده. نه ادامه و نه عدم ادامه. یعنی نه نگه داشتن و نه پاک کردن.»
لازم به ذکر است که توافق تهران و آژانس برای اولین اسفندماه سال گذشته شکل گرفت که عمر آن سه ماه بود به امید آنکه در این مدت، تحریم های آمریکا به دلیل تصویب قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» در مجلس لغو شود. پس از اتمام این فرجه سه ماهه، توافق برای یک ماه دیگر تمدید شد ولی متاسفانه در این مدت نیز احیای برجام و لغو تحریم ها میسر نشد.
برخی از ناظران کاهش همکاری آژانس را در راستای فشار بر طرف غربی برای لغو تحریم ها ارزیابی می کنند. به تازگی «سی ان ان» از قول یک مقام ارشد ایرانی که نخواسته نامش فاش شود، نوشته است که «اگر مذاکرات وین موفقیت‌آمیز باشد، ایران مطمئناً تصاویر ضبط شده را به آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای نشان می دهد. به اشتراک گذاشتن نوارها به نحوه ادامه مذاکرات بستگی دارد.»
این در حالی است که مذاکرات هسته ای در وین تا کنون شش دوره را پشت سر گذاشته و به احتمال قوی طی روزهای آینده شاهد برگزاری هفتمین دور آن خواهیم بود؛ مذاکراتی که صاحبنظران درباره ثمربخش بودن آن دیدگاه واحدی ندارند و انتظارمی رود حتی در صورت احیا نشدن برجام در این دوره، دست کم بخشی از اختلافات حل وفصل شود.