به گزارش ایرنا سید حسین موسویان استاد دانشگاه پرینستون و رئیس پیشین کمیته روابط خارجی در شورای امنیت ملی ایران و کارشناس مسائل بین الملل و فیلیپ کراولی معاون سابق وزارت امور خارجه ایالات متحده و استاد رسانه و روابط عمومی در دانشگاه جورج واشنگتن از ویرجینیا در نشست "از واشنگتن" شبکه الجزیره درباره موضع دولت ایالات متحده نسبت به انتخابات ایران و پیروزی ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور ایران پرداختند. محورهای این برنامه درباره پیامدهای انتخاب آیت الله سید ابراهیم رییسی بر روند مذاکرات هسته ای وین، و احتمال تاثیر آن بر نتایج مذاکرات بود.
الجزیره: آقای موسویان می‌خواهیم از تجربه شما در زمینه کار دیپلماتیک و سیاست بین الملل استفاده کنیم و بپرسیم، مذاکره کننده های ایرانی معمولاً چگونه درباره مسائل مربوط به برنامه هسته ای ایران مذاکره می کند؟
موسویان: مذاکره کننده گان ایرانی فقط به دنبال احقاق حقوق ایران در چارچوب قوانین بین المللی و الزامات آن بوده و هستند. ایران عضوی از پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای بوده و همیشه اعلام آمادگی کرده به تمام تعهدات بر اساس پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای پایبند می‌باشد.
چهل سال است که ایران اصرار دارد و می گوید که حق دارد از همه حقوق خود از جمله غنی سازی برای استفاده از تکنولوژی صلح آمیز هسته ای درچهارچوب پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته ای برخوردار شود. البته قدرت هایی هم وجود دارند که به حق ایران در غنی سازی اورانیوم برای اهداف صلح آمیز احترام می گذارند. ایران خواهان تامین حقوق مشروع خود در پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای است.
الجزیره: آقای کراولی ، فکر می‌کنید طرف آمریکایی اکنون به چه شیوه ای مشغول مذاکره است و رویکردی که دنبال می‌کند، چیست؟
کراولی: یکی از مشکلات بزرگی که در روند مذاکرات مانع ایجاد می کند این است که ایران و ایالات متحده مستقیماً مذاکره نمی کنند و این در برخلاف آن چیزی است که در سال ۲۰۱۵ شاهدش بودیم. دو طرف از طریق پیام های کتبی یا شفاهی که از طریق اروپایی ها منتقل می شود ، ارتباط برقرار می کنند. این روند، مدت مذاکره را افزایش داده و کار را دشوارتر از آنچه که هست می کند. من فکر می کنم که امریکا از طریق مذاکره در وین، درمورد زمان گریز، می خواهد روی زمان یکساله یا دوساله به توافق برسد، لذا این یک مسئله پیچیده است ، و همه نشانه ها حاکی است که وین ممکن است بتواند به یک توافقنامه اساسی منتهی شود که ممکن است دو طرف را به تعهداتشان در برجام بازگرداند. چالش هفته های آینده این خواهد بود که آیا رهبران سیاسی در ایالات متحده و تهران به ازکمتر از آن چیزی که گفته اند راضی می شوند یا اینکه ایرانی ها می خواهند همه تحریم های اعمال شده توسط ترامپ را لغو کنند که البته این اتفاق نخواهد افتاد. ایالات متحده خواهان توافق بلندمدت و مستحکم تر است. اگر اولین سخنرانی ابراهیم رئیسی ، رئیس جمهور ایران را مرور کنیم ، متوجه می شویم این نیز اتفاق نخواهد افتاد. به همین دلیل ، هر دو تیم مذاکره کننده در وین در صورت توافق نیاز به تأیید و راهنمایی از واشنگتن و تهران دارند.
الجزیره: یکی از مواردی که ایران در این مذاکرات مطرح می کند این است که می خواهد عملاً تضمینی ارائه شود که آنچه در دولت قبلی ترامپ اتفاق افتاده است دیگر تکرار نخواهد شد ، یعنی خارج شدن از توافق بدون تصویب کنگره. دولت بایدن چه تضمین هایی می تواند به ایران ارائه دهد که قانع کننده باشد؟
کراولی: تمام کاری که دولت بایدن می‌تواند انجام دهد جستجوی تمام عوامل موثر و مربوط به احیاء برجام است ، زیرا این توافق نامه توافق نامه ای با دستور اجرایی رئیس بوده و نه یک معاهده کشوری که درکنگره تصویب شده باشد. اما مساله ای که در اینجا مطرح می شود این است که اگر کاتن ، کروز یا هر جمهوریخواهان دیگری رئیس جمهور شود، آیا از دونالد ترامپ الگو برداری خواهد کرد و دوباره از توافق خارج می شود یا خیر؟ به همین دلیل ، ایالات متحده نمی تواند چنین تضمین هایی را که تهران می خواهد بدهد.
الجزیره: آیا شما فکر می کنید مذاکره کننده ایرانی بازگشت به توافق نامه منعقد شده در سال ۲۰۱۵ را بدون این تضمین ها بپذیرد؟ همانطور که آقای کراولی گفت دولت بایدن نمی تواند چنین تضمین هایی ارائه دهد؟
موسویان: من فکر می کنم این موضوع در تهران در حال بحث است همانطور که از مطالب آقای کراولی مشخص شد ما نمی توانیم به هیچ یک از وعده های آمریکایی ها اعتماد کنیم. شاید رئیس جمهور فعلی آمریکا با چیزی موافقت کند که رئیس جمهور آینده آن را رد کند. برجام طی قطعنامه های سازمان ملل به تصویب رسید که دولت آمریکا هم رای داد. با این حال دولت بعدی آمریکا آن را نقض کرد. وقتی که دولت آمریکا قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را زیر پا میگذارد، چگونه می توان روی توافق با آمریکا حساب کرد و به امریکا به عنوان یک طرف مذاکره اعتماد کرد؟
این مسئله مهمی است. اگر ایران بخواهد به توافقات احیاء برجام پایبند باشد و مفاد آن را اجرا کند ، انتظار دارد که ایالات متحده و گروه ۱ + ۵ نیز به طور مستمر و با مسئولیت پذیری مفاد آن را درست و کامل اجراء کنند ، نه اینکه به صورت ناقص عمل کنند. علی رغم اختلاف دیدگاههای روحانی و رئیسی ، دولت های آنها هر دو اتفاق نظر دارند که از توافق هسته ای حمایت کنند بشرطی که طرف مقابل هم به آن پایبند باشد. من معتقدم که دولت رئیسی همانند دولت روحانی به برجام پایبند خواهد بود. اما می تواند یک تفاوت مهم وجود داشته باشد که ایالات متحده باید حواسش را جمع کند. در دوران رئیس جمهور سابق آمریکا ترامپ ، آمریکا برجام را صد در صد نقض کرد در حالی که ایران یکسال کاملاً به آن پایبند بود و بعد از آن تا به هم ایران حداقل به پنجاه درصد برجام متعهد مانده است ، در حالی که تعهدات آمریکا صفر است. ممکن است دولت رئیسی این همه صبر بخرج ندهد و اگر آمریکا به تعهدات خود پایبند نباشد ، دولت رئیسی هم متقابلا پایبندی به برجام را رها کند. لذا آمریکایی ها باید سیاست فریب را کنار بگذارند و به تعهدات خود پایبند بمانند.
الجزیره: محدودیت قابل قبول برای ایران، برای بازگشت به توافق هسته ای در مذاکرات وین چیست؟ به ویژه در رابطه با تحریم ها.
موسویان: من فکر می کنم این یک مسئله اساسی است.ایران بالاترین درجه از شفافیت دربرنامه هسته ای را براساس پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای، قبول کرده است. علاوه برآن ایران بیشترین محدودیت ها را صرفا جهت اعتماد سازی در برنامه هسته ای خود پذیرفته است درحدیکه هیچ یک از کشورهای عضو این پیمان قبول نکرده اند. در مقابل ، ایران باید براساس برجام از منافع اقتصادی بهره مند شود. در اینجا بحث توازن مطرح است. اگر ایالات متحده و گروه ۱ + ۵ به توافق هسته ای پایبند باشند و تحریم ها را لغو کنند ، در این صورت ایران به توافق نامه عمل می کند. اما اگر آنها می خواهند که ایران در شرایط تحریم باقی بماند ، یا پس از امضای توافق احیاء برجام ، این تحریم ها را تحت عنوان حقوق بشر یا تروریسم، اعمال کنند تا عملا توافق را از بین ببرند، فکر می کنم این بار ایرانیان این مسئله را قبول نخواهند کرد.
الجزیره: آقای کراولی، در داخل امریکا مخالفت آشکاری با بازگشت به توافق هسته ای وجود دارد. حداقل هایی که دولت بایدن می تواند بدست آورده و توجیه کند اما متحمل زیان سیاسی نشود، چیست؟
کراولی: من فکر می کنم این یک سوال مهم برای دولت بایدن است زیرا در تیم دولت این عقیده وجود دارد که برجام مزایای روشنی را به همراه دارد چون ایران می توانست به ساخت سلاح هسته ای روی بیاورد. لذا بازگشت به توافق هسته ای همانطور که در سال ۲۰۱۵ مورد مذاکره قرار گرفته است به نفع امنیت ملی ایالات متحده است. با این وجود ، پیچیدگی های عمیق و ریشه داری در مورد منافعی که ایران قرار است از آن برخوردار شود، وجود دارد. واضح است که مجموعه ای از تحریم ها لغو می شود و به ایران اجازه داده می شود نفت خود را در بازارهای جهانی صادر کند و تحریم هایی را که مانع انجام معاملات اساسی بانک مرکزی می شود ، لغو خواهد شد. اما با این وجود ، فکر می کنم که تحریم هایی هم باقی خواهند ماند و همین امر باعث تردید شرکت های بین المللی قبل از سرمایه گذاری شان در ایران خواهد شد. به همین دلیل ، ایران صرفا از برخی مزایای اقتصادی برخوردار خواهد شد ، اما نه همه.
الجزیره: آیا فکر می کنید دور هفتم مذاکرات وین منجر به توافق بین ایالات متحده و ایران شود؟
کراولی: نه
موسویان: فکر می کنم فرصت خوبی وجود دارد.
مجری: این یعنی تقریباً یک بله نصف و نیمه.
الجزیره: آقای کراولی اظهارات رئیس جمهور منتخب ابراهیم رئیسی درباره موشکهای بالستیک را به عنوان نشانه امتناع ایران از بحث در مورد این موضوع تفسیر کرد. آیا رئیسی از بحث در مورد این پرونده امتناع خواهد کرد، یا اینکه می گوید ایالات متحده ابتدا باید به توافق هسته ای برگردد و ما بعد از آن تصمیم می گیریم؟
موسویان: آمریکایی ها یک واقعیت مهم را فراموش کرده اند ، آن هم این است که در دوره رئیس جمهور احمدی نژاد، این طرف ایرانی بود که پیشنهاد کرد که مذاکرات در مورد پرونده هسته ای و سایر مسائل باشد. اماامریکا و اروپایی ها رد کردند و گفتند مذاکرات فقط در حوزه برنامه هسته ای ایران باقی بماند و ایران هم پذیرفت. وقتی توافق هسته ای منعقد شد ، ایران به آن پایبند ماند ، اما طرف مقابل این کار را نکردند. اکنون آمریکایی ها و اروپایی ها می گویند ما باید در مورد سایر مسائل هم بحث کنیم. اما برای گفتگوها درمورد مسائل منطقه ، دو عامل کلیدی وجود دارد:
اول، آیا ایالات متحده، قدرت های غربی و دیگر قدرت هایی که با ایران مذاکره می کنند، منافع مشروع و حیاتی و جایگاه طبیعی ایران در منطقه میپذیرند و به آن احترام میگذارند یا خیر؟ اگر پاسخ منفی باشد، ایران در مورد هیچ موضوعی گفتگو نخواهد کرد، حتی در مورد موضوعاتی مانند عراق ، سوریه و یمن. لذا قدرتهای جهانی باید به حقوق طبیعی و مشروع ایران و منافع ملت ایران که طبیعی و قانونی است احترام بگذارند.
دوم: آیا آمریکا و قدرتهای جهانی یک سیاست متعادل، بالانس ومنصفانه را مدنظر خواهند داشت یا یک سیاست مبتنی استاندارد دوگانه و ریا و دو رویی در پیش گرفته خواهند شد؟
به عقیده من اگر این دوعامل رعایت شود، ایرانیان با گفتگو کردن مشکلی ندارند. برای مثال اکنون عربستان سعودی دارای موشک هایی با برد پنج هزار کیلومتر است و این موشک ها ساخت چین هستند. اما برد موشک های ایرانی ۲۰۰۰ کیلومتر است و اسرائیلی ها نیز موشک های بابرد پنج هزار کیلومتر و قابلیت حمل کلاهک هسته ای دارند. بااین وجود آمریکا و غرب توان موشکی ایران را به چالش میکشند. یا اینکه آمریکا و اروپا ازیکطرف ایران را تحریم تسلیحاتی میکنند و از طرف دیگرصدها میلیارد سلاح به همسایگان ایران می فروشند؟ این سیاست جواب نمی دهد. اگر آمریکا و قدرتهای جهانی این نوع سیاست های دوگانه رادنبال کنند، ایران هرگز مذاکره نخواهد کرد.
الجزیره: به نظر می رسد موسویان نگاهی گذرا به آنچه طرف ایرانی ممکن است در صورت گشودن این پرونده ها توسط دولت بایدن مطرح کند، به ما ارائه داد. اما منظور دولت بایدن دقیقاً از اینکه می گوید می خواهد پرونده برنامه موشکی ایران را مورد بحث قرار دهد چیست؟ آیا می خواهد به طور کامل از شر آن خلاص شود یا چه؟
کراولی: من فکر می کنم این صحبت تأثیر مستقیمی بر طرف های آمریکایی و ایرانی دارد. این واقعیتی است که از اواخر دهه هفتاد میلادی در حال رخ دادن است و از جمله بحث های جانبی برجام هم بوده که در سال ۲۰۱۵ منعقد شد.
تماس مستقیم بین وزیر امور خارجه ایران و جان کری ، فرصتی شد تا هر دو طرف از این کانال مستقیم در دوران رئیس جمهور اوباما برای رسیدگی به موارد فوری که به طور ناگهانی پیش می آمد، استفاده کنند. من فکر می کنم این یک مسئله مهم است که باید به آن بازگردیم و باید گفتگوی مستقیم وجود داشته باشد. اینکه این گفت وگوها به کجا می انجامد، هیچ کس نمی داند. اما ارتباط مستقیم بین مقامات آمریکایی و همتایان ایرانی آنها می تواند بعداً گسترش یابد و سایر مقامات را شامل شود. نظر از سیاست های ملی و منافع هر کشور، این امر به افزایش ثبات کمک کرده و تنش را کاهش می دهد.
الجزیره: آقای موسویان ، شما و آقای کراولی موضوعات زیادی را مطرح کردید که می تواند توسط واشنگتن و تهران مورد بحث و بررسی قرار گیرد ، اما یک مسئله بزرگ وجود دارد ، و آن هم تحریم های اعمال شده توسط دولت ترامپ علیه ابراهیم رئیسی که اکنون رئیس جمهور منتخب ایران است. آیا در صورت توافق در مورد احیای توافق هسته ای، تا زمانی که رئیسی مشمول تحریم های آمریکا باشد، ایران می تواند مباحثی را که در آن گیف گسترده تری از موضوعات مورد بحث قرار گیرد ، بپذیرد؟
موسویان: برای ایرانیان این مسئله آنقدرها مهم نیست بلکه مساله اصل سیاستهای ایالات متحده است. شخصیتهای ایرانی وقعی به این نمیگذارند که خودشان مورد تحریم آمریکا قرارگیرند، بلکه مهمترین مسئله برای ایرانیان این است که آیا ایالات متحده در صورت تعامل با ایران، میخواهد بر اصل تحریم تکیه کند وتحریم های یک جانبه خود را بر سایر کشورها تحمیل کند یا خیر. ایران می خواهد با قدرت های بلوک شرق و همچنین کشورهای اروپایی روابط عادی داشته باشد و تصمیم بر ادامه این روابط با ایران بر عهده خود این کشورها است. اما اگر آمریکایی ها بخواهند با اعمال تحریم های یک جانبه علیه طرف دیگر، مانع هرگونه معامله تجاری بین ایران و این کشورها شوند ، باید نگران بود که هیچ توافقی بین ایران و این قدرت ها امکان پذیر نباشد.
الجزیره: آقای کراولی ، مخالفت جمهوری خواهان با توافق هسته ای چقدر چه تهدیدهایی را برای چشم انداز یا هرگونه احتمال دستیابی به توافق ایجاد می کند؟
کراولی: من فکر می کنم دولت بایدن آماده است تا وارد انتخابات سال ۲۰۲۴ شود و تصمیم بازگشت به توافق هسته ای را به عنوان موضوعی در جهت منافع امنیت ملی ایالات متحده توجیه کند. در دوران ترامپ گفته می شد که آمریکا از طریق فشار حداکثری با ایران به توافق می رسد و تهران به پای میز مذاکره می آید ، اما این اتفاق نیفتاد. البته ، رئیس جمهور ایران اکنون انتخاب شده است ، اما وی همچنین تحت تحریم های ایالات متحده است و این ممکن است مشکلاتی را برای دولت بایدن ایجاد کند. بایدن تاکید کرده است که مسئله احترام به حقوق بشر را به جدول اولویت های سیاست خارجی دولتش بازمی گرداند. بنابراین ، در صورت عدم گرفتن امتیازات عمده از ایران که به نفع ایالات متحده باشد ، لغو تحریم ها برای دولت بایدن دشوار خواهد بود. این ممکن است مساله ای ثانویه باشد اما می تواند بیش از پیش بر پیچیدگی های مساله اصلی بیافزاید.
الجزیره: آیا به نظر شما رئیسی با سابقه و جهت گیری هایش و جریانی که آن را نمایندگی می کند، در آینده قادر است گام هایی بردارد که منجر به عادی سازی روابط با واشنگتن شود؟
موسویان: من فکر می کنم رئیس جمهور منتخب، اقای رئیسی از قدرت و اختیارات بیشتری برخوردار باشد زیرا در داخل با چالش بسیار کمتری نسبت به مخالفان روبرو خواهد شد و از حمایت رهبر معظم انقلاب، شورای عالی امنیت ملی و کمسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی برخوردار خواهد بود. بنابراین این فرصتی برای جامعه بین المللی است تا به حل مشکلاتش با ایران بپردازد. در عین حال ، موضوع به ایالات متحده بستگی دارد و اینکه آیا آمریکا می خواهد بر اساس قوانین بین المللی و احترام به منافع مشترک با ایران مذاکره کند یا خیر.