روزنامه ایران ۱۵ تیر گزارشی درباره مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان اتباع افغانستان منتشر کرد و نوشت: «هیچ محدودیتی برای ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در مدارس وجود ندارد.» این خبری بود که مدیر کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور اعلام کرد. مهدی محمودی درباره حق تحصیل کودکان تبعه افغانستان می‌گوید: «دانش‌آموزانی که یکی از اعضای خانواده آنها در سال گذشته یا سال‌جاری برگه حمایت تحصیلی دریافت کرده و در مدارس ثبت‌نام کرده‌اند، کلاس اولی‌هایی که یکی از والدین آنها در طرح سرشماری سال ۹۵ یا ۹۶ شرکت کرده‌اند و اطلاعات آنها در سامانه موجود است، دانش‌آموزان دارای گذرنامه قانونی که بنابر عللی امکان تمدید روادید را نداشته‌اند یا دانش‌آموزان مادر ایرانی که تا کنون موفق به دریافت تابعیت و شناسنامه نشدند. همچنین آن دسته از فرزندان مادر ایرانی که تا کنون در وبسایت وزارت کشور مراتب ازدواج با تبعه خارجی را ثبت نکرده‌اند، علاوه بر این دانش‌آموزانی که یکی از والدین آنها دارای مدرک معتبر است و دیگری مدرک معتبر ندارد ولی گواهی ولادت دارند و تابه حال در مدرسه ثبت‌نام نکرده‌اند هم می‌توانند ثبت‌نام فرزند خود را انجام دهند.»
این تصمیمی بود که چندی پیش روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. آن‌طور که فعالان حوزه کودک می‌گویند در دو سال گذشته دادن برگه حمایت تحصیلی به کودکان افغان که به تازگی وغیر قانونی از افغانستان به ایران آمده بودند، به سختی صادر می‌شد. همین موضوع البته با واکنش فعالان حقوق کودک مواجه شد، آنها به فرمان تاریخی رهبر معظم انقلاب اشاره کردند، که بر اساس آن حکم همه کودکان افغانستانی، چه آنها که دارای شرایط قانونی حضور در ایران هستند و چه آنها که مدارک قانونی حضور در ایران را ندارد باید در مدارس دولتی ثبت‌نام شوند. همین موضوع موجب شد تا فعالان حوزه کودک و مسئولان وزارت آموزش و پرورش پیگیری‌های بیشتری در زمینه آموزش کودکان اتباع داشته باشد. فاطمه اشرفی، مدیر انجمن زنان و کودکان پناهنده درباره حق تحصیل کودکان اتباع در «ایران» می‌گوید: «در سه سال اول اجرای این طرح، تعداد دانش‌آموزان افغانستانی بدون مدرک اقامت در مدارس کشور به ۵ تا ۷ برابر رسید. این دانش‌آموزان هم کسانی بودند که به تازگی به ایران آمدند و البته دادن این مدارک آموزشی زمینه اقامت موقت خانواده را در ایران فراهم می‌کرد.
موضوع مهم دیگر البته کمبود مدرسه و فضای آموزشی بود. تعداد زیادی دانش‌آموز به سیستم آموزشی کشور وارد شدند و کلاس‌های ما غیر استاندارد شده بود. استاندارد کلاس درس در سطوح پایه از ٢٥ نفر نباید بیشتر باشد، اما در برخی مناطق با ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع کلاس درس با ٤٠ و ٤٥ دانش‌آموز تشکیل می‌شد. مدارس حاشیه شهرهای بزرگ با این مشکلات روبه‌رو بودند. از همه مهمتر همین برگه تحصیلی روی مهاجرت غیرقانونی تأثیر گذاشته بود ... ٣٠ درصد از کودکان که برگه تحصیلی گرفتند، به‌جای مدرسه، کار می‌کردند. با این حال به خاطر شرایط ویژه کودکان و کشور افغانستان امسال دوباره برای همه دانش‌آموزان به سن مدرسه برگه تحصیلی صادر می‌شود. بر اساس بررسی‌های که انجام داده‌ایم ثبت‌نام دانش‌آموزان افغان امسال نسبت به سال گذشته ٣٢ درصد رشد خواهد داشت و این افزایش هم به‌خاطر شرایط افغانستان است. همچنین پیش‌بینی می‌شود جمعیت دانش‌آموزی اتباع به ٦٠٠ هزار نفر برسد. متأسفانه همه این شرایط در موقعیتی قرار دارد که سهم منابع بین‌المللی از سرانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون دلاری هزینه آموزش کودکان افغان تنها در مدارس دولتی به ۵ میلیون دلار در سال می‌رسد.
افزایش ثبت‌نام دانش‌آموزان فاقد مدارک هویتی
آمارهای وزارت آموزش و پرورش نشان می‌دهد، بیش از نیم میلیون دانش‌آموز اتباع خارجی در مدارس کشور درس می‌خوانند که از این آمار یک سومش دانش‌آموزان افغانستانی هستند که با خانواده غیرقانونی به ایران آمده‌اند. علاوه بر این وزارت کشور هم در ۱۷ استان تردد اتباع را مجاز دانسته است که در این استان‌ها دانش‌آموزان اتباع در کنار دانش‌آموزان ایرانی آموزش می‌بینند. همچنین استان‌های تهران، خراسان رضوی، فارس، قم، البرز، کرمان، سیستان و بلوچستان و یزد میزبان بیشترین تعداد دانش‌آموزان مهاجر هستند.
سرپرست مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش درباره روند ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع می‌گوید: «ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی مطابق شیوه‌نامه مصوب کمیسیون ساماندهی دانش‌آموزان اتباع خارجی وزارت کشور هر ساله انجام می‌شود. طبق مصوبه امسال به همه کودکانی که مدارک هویتی ندارند، برگه تحصیلی داده می‌شود و ما هم موظف هستیم شرایط تحصیل این کودکان را در مدارس دولتی فراهم کنیم. البته این اتفاق برای امسال نیست و ما از سال ۹۴ بر اساس شیوه نامه‌های ابلاغی شرایط تحصیل همه کودکان را در مدارس فراهم کردیم. با توجه به آماری که داریم حدود ٥٠٠ هزار دانش‌آموز اتباع در مدارس کشور درس می‌خوانند که ١٤١ هزار نفرشان فاقد برگه‌های هویتی هستند. البته با توجه به تحولات منطقه‌ای و ناآرامی‌های برخی کشورهای همسایه پیش‌بینی می کنیم روند ثبت‌نام این دانش‌آموزان روند افزایشی باشد. او همچنین درباره ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع در رشته‌های مختلف تحصیلی و هنرستان می‌گوید: «ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در هنرستان‌های شاخه فنی و حرفه‌ای و کاردانش هم انجام می شود. دانش‌آموزان در این دوره‌ها هم هیچ‌گونه محدودیتی ندارند. مدارس موظف هستند طبق بخشنامه‌های دریافتی دانش‌آموزان را ثبت‌نام کنند.»