شیوع ویروس کرونا از اواخر بهمن ۱۳۹۸ در ایران همسو با دیگر کشورهای جهان در کنار مصائب و آسیب‌هایی که بر حوزه فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی وارد کرد، در حوزه فعالیت‌های فرهنگی نیز خسارت‌های متعددی را همراه داشت. یکی از مهم‌ترین این آسیب‌ها تعطیلی سالن‌های نمایشی (سینما و تئاتر) بود.
استمرار تعطیلی و شروع موج‌های مختلف ویروس کرونا طی سال ۱۳۹۹ که باعث تعطیلی فعالیت سالن‌های نمایشی، سکون و رکود حاکم بر تولید و اجرای عمومی آثار شد، خسارت‌های فراوانی را در کنار مسائل روحی و روانی از نظر مالی به گروه‌های تئاتری که اغلب اقتصاد زندگی و معیشت خانواده آنها در گرو تولید و اجرای عمومی آثار بود وارد ساخت.
دو گام مهم حمایتی همزمان با اولین موج گسترده تعطیلی تئاترها
هرچند از نخستین گام‌های تعطیلی سالن‌های نمایشی، اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رویکردهای مختلفی را در راستای مسئله حمایت مالی از گروه‌های نمایشی در دستور کار قرارداد، اما یکی از مهم‌ترین این رویکردها همزمان با شیوه‌نامه جدید اجرای آثار نمایشی همزمان با موج دوم شیوع کرونا در پایتخت (خرداد ۱۳۹۹) بود.
شیوه‌نامه‌ای که معین می‌کرد سالن‌های میزبان مخاطبان آثار تئاتری که بعد از پایان موج دوم بار دیگر فعالیت خود را از سر می‌گیرند، باید بین ۳۰ تا ۵۰ درصد ظرفیت صندلی‌های خود را در راستای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا و تلاش برای قطع زنجیره این ویروس در اختیار مخاطبان قرار دهند.
همزمان با ابلاغ این شیوه‌نامه، اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به گروه‌هایی که طی ایام کرونا و مطابق با این شیوه‌نامه در راستای رسالت تولید و ارائه آثار هنری برای ارتقای سطح روحیه مردم، آثار خود را در سالن‌های نمایشی (دولتی و خصوصی) به صحنه می‌برند، اعلام کرد هزینه درصد صندلی‌های خالی مانده را به گروه‌های نمایشی پرداخت خواهد کرد.
همچنین این اداره کا در ادامه نگاه حمایتی خود از آثار نمایشی که تعهد مالی و حمایتی از آنها داشت- آثاری که طرف قرارداد با این اداره کل بودند- اعلام کرد در کنار پرداخت هزینه درصد صندلی‌های خالی مانده، کلیه گروه‌های طرف قرارداد اداره کل هنرهای نمایشی به‌محض به صحنه بردن اثر نمایشی نیمی از تعهد و به‌محض پایان یافتن اجرای عمومی نیمه باقی‌مانده تعهدات مالی خود را به گروه‌های نمایشی پرداخت خواهد کرد.
استمرار موج‌های کرونا، افزایش مطالبه حمایتی هنرمندان و تدبیر دست‌اندرکاران
با افزایش موج‌های ویروس کرونا به همان میزان که کاهش تولید و اجرای عمومی آثار نمایشی به‌سبب خطرپذیری بالای تولید و ارائه آثار نمایشی از یک سو و از سوی دیگر ترس و اضطرابی که میان مخاطبان برای حضور در سالن‌های نمایشی مبنی‌بر احتمال انتقال ویروس، وجود داشت؛ رویکرد حمایتی مرکز هنرهای نمایشی توسعه بیشتری پیدا کرد.
با تدبیر مدیرکل اداره هنرهای نمایشی، همراهی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نگاه حمایتی از گروه‌های متضرر شده به سبب استمرار تعطیلی تماشاخانه‌ها دامنه وسیع‌تری به خود گرفت.
همزمان با برگزاری جلسات مستمر مدیر کل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اعضای کمیته حمایت از هنرمندان آسیب دیده تئاتر به سبب شرایط تعطیلی تالارها و تماشاخانه، این اداره کل بار دیگر بر تعهد مالی خود از گروه‌های نمایشی افزود.
در دستورالعمل مصوب حمایتی جدید، اداره کل هنرهای نمایشی نسبت به گروه‌هایی که طرف قرارداد با این نهاد بودند خود را مکلف ساخت به میزان عدد فروش نمایش در سالن‌های مدنظر با میانگین قیمت بلیت ۳۰ هزار تومان برای تهران، مبلغ فروش را بر دو تقسیم کرده و براساس سازوکار تعیین‌شده بر مبنای سالن میزبان اثر نمایشی از نظر ظرفیت و تعداد صندلی‌ها، نوع نمایش و تعداد عوامل گروه نمایشی، طبق ضریب مشخصی بر مبلغ حمایت‌هایی که پیش از این به عنوان تعهد اداره کل هنرهای نمایشی در ایام کرونا مصوب و اعلام شده بود، مبلغ حمایتی دیگری را به گروه‌ها اختصاص می‌داد.
تلاش موازی در کنار نگاه حمایتی برای تغییر گروه مشاغل هنرمندان تئاتر
همزمان با این جنس از حمایت‌ها، مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ طی رایزنی با معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، همراهی وزارتخانه و همچنین ستاد ملی مقابله با کرونا تمام تلاش خود را به کار بست تا حیطه فعالیت هنرمندان تئاتر را از گروه مشاغل سه به گروه مشاغل دو تبدیل وضعیت کند.
در نهایت با مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، هنرمندان تئاتر با قرار گرفتن حیطه فعالیت‌شاند در گروه مشاغل دو، این‌بار می‌توانستند در شرایط زرد و نارنجی نیز به فعالیت خود ادامه دهند. انتشار این خبر، نور امیدی بر هنرمندان تئاتر، مبنی بر استمرار هر چه بیشتر فعالیت‌شان و بهبود نسبی وضعیت معیشتی‌شان به شمار می‌رفت.
سکوت دوباره تماشاخانه‌ها
آغاز سال ۱۴۰۰ خورشیدی و اوج چهارم کرونا، بار دیگر تهران را در شرایط قرمز قرار داد و حکم به تعطیلی فعالیت هنرمندان تئاتر در یکی از گرم‌ترین فصل‌های اجرای آثار یعنی تعطیلات نوروزی و ایام بهار داد.
این روند تا ۱۸ هیجدهم اردیبهشت ۱۴۰۰ ادامه داشت تا آنکه بار دیگر طبق اطلاعیه ستاد ملی مقابله با کرونا سالن‌های نمایشی اجازه فعالیت گرفتند. این روند تا آغاز شیوع موج پنجم (۱۱ تیر) به شکلی مستمر ادامه داشت.
همین استمرار در کنار اقبال مخاطبانی که بیش‌از ۱۶ ماه در انتظار حضور با طیب خاطر و امنیت روانی در سالن‌های نمایشی بودند، با آغوش گرم گروه‌های نمایشی نیز مواجه شد و از تاریخ یادشده - ۱۸ اردیبهشت - روزبه‌روز به تعداد سالن‌ها و گروه‌های نمایشی داوطلب برای اجرای عمومی افزوده می‌شد.
اما موج پنجم کرونا در روز جمعه (۱۱ تیر) در شرایطی بار دیگر حکم به تعطیلی فعالیت هنرمندان نمایشی داد که تا پیش‌از آغاز آن تنها در پایتخت ۳۲ گروه نمایشی در تالارهای دولتی و خصوصی اجرای عمومی خود را پشت سر می‌گذاشتند.
امید دوباره هنرمندان به تدبیر مسئولان و بازنگری بر شیوه حمایت از اهالی تئاتر
آغاز موج پنجم کرونا در سایه قرار گرفتن پایتخت در شرایط قرمز بار دیگر حکم به تعطیلی سالن‌های تئاتری داد و همین وضع کافی بود تا دوباره مسئله لزوم حمایت بیشتر از هنرمندان تئاتر در قالب مطالبه اهالی تئاتر از مسئولان بیش‌از پیش افزایش یابد.
تا اینکه روز گذشته (سه‌شنبه ۱۵ تیر)، جلسه فوق‌العاده‌ای مبنی بر بازنگری در شیوه حمایت هنرمندان متضرر شده از تعطیلی موج پنجم کرونادر دستور کار اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کمیته حمایت از هنرمندان خسارت دیده از دوران کرونا به‌ویژه آن گروه از هنرمندانی که با وجود شرایط کنونی آثار خود را به صحنه برده بودند برگزار شد.
برگزاری این جلسه فوق‌العاده با خبرهای خوش قادر آشنا مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همراه بود.
تمامی تعهدات گذشته به روال خود ادامه خواهد داشت
قادر آَشنا در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با تقدیر از هنرمندان نجیب تئاتر گفت: شور و تعهد اهالی تئاتر باعث می‌شود تمام مسئولان برای کمک و حمایت از هنرمندان این عرصه تمام قد در صحنه حاضر شوند و یاری‌گر هنرمندان شریف تئاتر باشند.
براساس قوانین و چارچوب‌ها حمایت از هنرمندان تئاتر و اجراهای عمومی آنها در راس فعالیت‌ها و دستور کار قرار داشته و دارد و روی تمامی تعهدات‌مان که پیش از ااین اعلام کردیم ایستاده‌ایم. اگر کرونا اجازه دهد که مجدداً گروه‌ها اجراهای خود را از سر بگیرند، شاهد اجرای هنرمندان خواهیم بود و حتی اگر استمرار توقف اجراها ادامه داشت بر خود اصل می‌دانیم با توان بیشتری از اهالی هنر تئاتر حمایت کنیم. در این مسیر تعهد حمایتی از ظرفیت ۵۰ درصد خالی صندلی‌ها به قوت خود باقی خواهد بود.
روزهای سخت و خبرهای خوش حمایت از اهالی تئاتر
آشنا با اشاره به برگزاری جلسه فوق‌العاده مبنی بر افزایش حمایت‌ها از گروه‌های آسیب دیده گفت: تا پیش از این دستورالعمل این بود به هر میزانی که اثری در اجرای عمومی فروش داشته، با احتساب قیمت میانگین بلیت ۳۰ هزار تومان در شهر تهران آن عدد را تقسیم‌بر ۲ می‌کردیم و بعد طی ساز و کارهای جدول حمایتی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد به گروه‌ها کمک مالی ارائه می‌دادیم.
در جلسه فوق‌العاده ۱۵ تیر ماه ۱۴۰۰ با حضور تمام اعضای کمیته حمایت در فرم شیوه حمایتی به این جمع‌بندی رسیدیم که دیگر آن عدد میزان فروش را تقسیم‌بر ۲ نکنیم و بنا بر این قرار گرفت که از این پس هرچه نمایش فروش داشته براساس مکانیزم جدید بین ۵۰ تا ۷۰ درصد کمک مالی و حمایتی از ما دریافت خواهد کرد.
آشنا یادآور شد: حمایتی که از این به بعد در دستور کار اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دارد بین یک تا دو برابر مبلغی است که تا امروز پرداخت می‌شده است. به عنوان مثال اگر به گروهی برای جبران خسارت تاکنون ۱۰ میلیون تومان کمک پرداخت می‌کردیم این عدد از این به بعد بین ۱۷ تا ۲۰ میلیون تومان خواهد بود.