با فرا رسیدن فصل تابستان با خاموشی‌های پی در پی برق در منازل و محیط‌های کاری مواجه شده‌ایم؛ مساله‌ای که نه تنها زندگی روزمره را مختل کرده بلکه تبعات آن در حوزه‌های مختلف خدماتی، صنعتی، بهداشت و درمان و ... آشکار شده است.
از دید برخی آگاهان به وضعیت انرژی در کشور، بخشی از مشکلات ناشی از قطعی برق به مصرف‌کنندگان برمی‌گردد. از این منظر، افزایش فرهنگ مصرف‌گرایی در کنار مشکلات تولید برق و تولید رمز ارزهای غیرمجاز وضعیت کنونی را پدید آورده است. حال آنکه اگر هم دستگاه‌های ذیربط و هم شهروندان به وظایف و مسوولیت‌های خود درست عمل کنند، این امکان وجود دارد که کمتر شاهد تکرار خاموشی باشیم.
نظر به اهمیت موضوع، پژوهشگر ایرنا با پیام باقری نایب رییس سندیکای صنعت برق ایران به گفت و گو نشست. مشروح این گفت و گو را در ذیل می‌خوانید:
خاموشی‌ها و مشکلات تولید برق
باقری پیرامون دلایل خاموشی‌های اخیر گفت: در کشور ما رشد تقاضا در بخش برق به طور میانگین سالیانه ۵ تا ۷ درصد است که برنامه‌گذار در برنامه‌های خود برای اینکه این میزان را پوشش دهد، سالانه احداث ۵۰۰۰ مگاوات برق را در برنامه‌های بالادستی و توسعه پیش بینی می‌کند. در سال‌های گذشته اما برق کمتری تولید شده است. بطور میانگین ۲۲۰۰ مگاوات از ۵۰۰۰ مگاوات هدفگذاری شده، در سال‌های گذشته وارد مدار شده است. بنابراین، این روند به دلیل کاهش تولید برق قابل پیش بینی بوده است.
وی افزود: اگر از همان ابتدا اعداد و ارقام این معادله را کنار هم بگذاریم، عملا مشخص می‌شود که اگر این کمبود و کسری‌ها روی هم جمع شود، خاموشی امر محتومی خواهد بود که همین امر هم اتفاق افتاده است. البته با توجه به تشدید گرمای هوا در تابستان خصوصا در ماه‌های تیر و مرداد ادامه خاموشی محتمل است تا زمانی که از دمای هوا به تدریج کاسته شود.
رمز ارزها و ارتباط آن قطع برق
باقری درباره این سوال که آیا تولید گسترده رمز ارز باعث خاموشی می‌شود، گفت: برآورد می‌شود کسری تولید برق در تابستان امسال بیش از ۱۰هزار مگاوات باشد که بخشی از آن با مدیریت مصرف و الباقی به ناچار با خاموشی جبران می‌شود.
همچنین برآورد می‌شود که حدود هزار مگاوات برق هم در بخش غیرمجاز تولید رمز ارز مصرف شود؛ در صورتی که همان طور که اشاره شده کسری برق امسال بیش از ۱۰ هزار مگاوات است. این اعداد در کنار هم نشان می دهد که هر چند مصرف رمز ارزها مساله‌ساز است اما تاثیر مستقیم بر خاموشی‌ها ندارد و نمی‌توانیم خاموشی‌ها را صرفا به گردن رمز ارزها بیاندازیم. ضمن اینکه اشتیاق به فعالیت در این حوزه به صورت غیرمجاز علی رغم مصوبات هیات وزیران نشان می‌دهد که تعرفه‌هایی که در این حوزه وضع شده، توجیه اقتصادی را از این صنعت گرفته و بنابراین برخی کمتر تمایل دارند در مسیر قانونی و مجوزهای صادر شده عمل کنند و تمایل دارند از برق ارزان استفاده کنند که پیامد آن هم بر وضعیت اقتصادی و هم برق مصرفی خانوارها مشاهده می‌شود.
وی افزود: خاموشی نشان دهنده معادله تولید و مصرف است؛ یعنی یک سر معادله تولید و یک سر آن مصرف است. برای اینکه ما با چنین وضعیتی مواجه نشویم باید به هر دو طرف معادله توجه کنیم. همانطور که می‌دانیم یک طرف مصرف است. هر چه مصرف کاهش پیدا کند، طبیعتا کمتر با مخاطرات خاموشی مواجه می‌شویم. در عین حال هر چه میزان تولید افزایش پیدا کند، به همان اندازه کمتر با مخاطرات خاموشی روبرو خواهیم شد.
وی ادامه داد: در طرف تولید نکته‌ای که حائز اهمیت است، این است که اگر تکالیف قانونی انجام می‌شد با این خاموشی‌ها مواجه نمی شدیم اما با توجه به اینکه در طرف تولید به تکالیف عمل نشده طبیعتا در ایام گرما تنها راه چاره مدیریت مصرف است البته فشار یک طرفه روی تقاضا و تاکید به مشترکان در کاهش مصرفشان به تنهایی و بدون توجه به راهکارهای طرف عرضه کار صحیحی نیست و لازم است به هر دو طرف معادله توجه شود.
فرهنگ مصرف‌گرایی در افزایش مصرف برق نقش دارد
باقری در خصوص فرهنگ مصرف و مصرف گرایی مردم و ارتباط آن با خاموشی‌های اخیر گفت: واقعیت این است که در کشور ما شدت مصرف و مصرف گرایی بالا است که بخشی به فرهنگ مصرف‌گرایی و بخشی به ارزان بودن و یارانه‌ای بودن انرژی‌ها در کشورمان بر می‌گردد که خود این فرهنگ را تشدید می‌کند.
وی افزود: البته وزارت نیرو در بخش مصرف هم وظایف و مسوولیت‌هایی دارد که باید صورت پذیرد از جمله این وظایف، هوشمند سازی شبکه برق کشور از طریق نصب کنتورهای چند تعرفه‌ای است. این ابزار باید در اختیار مصرف‌کنندگان به منظور کنترل مصرف باشد؛ بطوری که به جای اینکه مدام از سوی کارشناسان به مردم تذکر داده شود که مصرف خود را کنترل کنند، خودشان با توجه به کنتور میزان مصرفشان را کنترل کنند. اما متاسفانه این اتفاق در کشور ما رخ نداده است.
بنابراین خاموشی برق دم دستی‌ترین و راحت ترین کاری است که انجام می‌شود در حالی که با اعمال روش‌های جایگزین هم می شد مصرف را مدیریت کرد. برای مثال اگر لامپ‌های پر مصرف را با لامپ‌های ال ای دی و کولرهای مستعمل را با کولرهای جدید جایگزین می‌کردیم طبیعتا میزان مصرفمان کاهش پیدا می‌کرد که البته فشار حاصل از عدم اعتنا به این موارد با اعمال خاموشی بر مردم و صنایع وارد می‌شود.