روزنامه اعتماد ۲۲ تیر یادداشتی را به قلم عبدالرضا فرجی‌راد کارشناس مسایل بین الملل منتشر کرد و نوشت: گزارشی که با عنوان «بیست و دومین گزارش اجرای برنامه جامع اقدام مشترک» به همراه نامه محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان به رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ارسال شد، در واقع گزارشی کامل از سیر تحولات برجام چه از ابتدای اعلام آن در سال ۱۳۹۴ تا پیش از حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید و چه بعد از آن و چه دوره اخیر مذاکرات میان ۱+۴ با ایران و امریکا را پوشش می‌دهد، است. در بخش نخست اقداماتی است که با اجرای برجام انجام شد که چگونه این توافقنامه توانست تحریم‌های تحمیل شده علیه ایران در دوران دولت نهم و دهم را از جمله تحریم‌های هسته‌ای امریکا، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌های اتحادیه اروپا را لغو کند.
این بخش از گزارش نشان‌دهنده دستاوردهای برجام برای ایران است که به‌رغم مشکلات و سختی‌ها، در اقدامی بی‌سابقه توانستند قطعنامه ۲۲۳۱ را به تصویب و به اجرا برسانند که تا حد زیادی تحریم‌های سنگینی با توجه به دخالت شورای امنیت در واقع «همه دنیا» به ایران تحمیل کرده بودند. در این گزارش همچنین موارد نقض تعهد از سوی دولت اوباما در دوران اجرای برجام را هم فهرست کرده است. در ادامه با روی کار آمدن ترامپ و نقض فاحش توافق و قطعنامه ۲۲۳۱ و پس از آن خروج امریکا از توافق، اقدام‌های ایران برای پیگیری بین‌المللی عملکرد امریکا فهرست شده است. وزارت امورخارجه، در این گزارش نشان می‌دهد که تمام وظایفی را که به این نهاد محول شده است، انجام داده.
اما آنچه قابل توجه است و امروز ما با آن سر و کار داریم، مساله مذاکراتی است که در سه ماه گذشته در جریان دارد. گزارشی که از نتیجه این مذاکرات ارایه شده است، نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد از تحریم‌هایی که چه در قالب خروج از برجام امریکا به ایران تحمیل کرده و چه علاوه بر آن در دوران ترامپ وضع شده بود و ایران هم انتظار داشت که برداشته شود، طرف امریکایی با لغو آنها موافقت کرده است؛ این نکته بسیار مثبتی است.
نخست اینکه در شرایط سخت اقتصادی که کشور با آن روبه‌رو است و برای چیزهای بسیار ساده‌ای که برای بسیار از کشورها حل شده مانند واکسن کرونا ما به دلیل تحریم‌ها قادر به تامین آن نیستیم، انتظارات را برای رفع تحریم‌ها بالا برده است. حالا این گزارش با توجه به توصیفی که از آمادگی امریکا برای لغو تحریم‌ها می‌کند، در افکار عمومی توقعات را بیشتر می‌کند. در نتیجه مردم انتظار دارند که اقدام‌های عاجل و سریع‌تری انجام شود.
دوم اینکه دولت جدید سه هفته دیگر کار خود را آغاز می‌کند و با گزارشی که منتشر شده است، مردم انتظار دارند که دولت بعدی وضعیت فعلی زندگی زیر تحریم را حفظ نکند یا حتی اقدامی انجام ندهد که وضعیت از اینکه هست، بدتر شود. حتما انتظار دارند اوضاع بهتر شود، دلار پایین بیاید، تورم کنترل و فساد کمتر شود. وقتی در مورد فساد صحبت می‌کنیم، بخشی از این فساد ناشی از تحریم‌ها و روی آوردن به قاچاق و شیوه تجارت و معاملاتی است که تحریم به تجار، بازرگانان و دولت تحمیل کرده است. انتظار می‌رود با توجه به اینکه مردم با خواندن این گزارش مطلع شده‌اند، دولت آینده و مجلس کنونی اقدامی در جهت اجرای دستاوردهای مذاکرات وین انجام دهند. ممکن بود اگر این گزارش منتشر نمی‌شد، دولت آینده ادعا می‌کرد که هنوز تحریم‌ها برقرار و مجبور است که تحت تحریم کشور را اداره کند. اما الان افکار عمومی متوجه است که طرف مقابل، یعنی امریکا، موافقت کرده است که بخش قابل توجه و تقریبا کل تحریم‌ها را بردارد.
چیزی که در گزارش مشخص نیست، نگرانی است که از خروج مجدد امریکا از برجام در یک دولت بعدی است. در مذاکرات اخیر تضمینی داده نشده است، بهانه این است که امریکایی‌ها نمی‌توانند تضمینی بدهند یا می‌گویند که سنای امریکا قبول نمی‌کند. به نظر من یکی از مهم‌ترین تضمین‌هایی که از امریکا برای باقی ماندن در برجام می‌توان گرفت، این است که ما رویکرد اقتصادی- سیاسی و تجارت بین‌المللی خودمان را تغییر دهیم به شکلی که همه دنیا بتوانند با ما معامله و در ایران سرمایه‌گذاری کنند. رییس‌جمهور منتخب، سیدابراهیم رییسی هم چندین بار روی موضوع سرمایه‌گذاری خارجی تاکید کرده و در چندین مصاحبه این سیاست را به عنوان یکی از رویکردهای دولت آینده مطرح کرده است. یکی از راه‌های پیش روی ایران برای گرفتن تضمین از امریکا برای باقی ماندن در برجام این است که امریکا هم مانند دیگر کشورهای جهان در اقتصاد، تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران سهیم شود. همان‌طور که روسیه، چین، اروپا، هند، ترکیه و بسیاری کشورهای دیگر در ایران مشغول به تجارت و سرمایه‌گذاری هستند، امریکایی‌ها هم باید در اقتصاد ایران سهیم باشند، تا نخست بهانه از آنها برای تحریم ایران گرفته شود و دوم اینکه این تحریم‌ها ابتدا به خودشان آسیب وارد کند.
وزیر امورخارجه در این گزارش، تلویحا و غیرمستقیم به این موضوع اشاره کرده که یکی از دلایل جمهوری‌خواهان علاقه‌ای به رفع تحریم‌های ایران ندارند، همین است که هیچ منافع اقتصادی در آزادی تجارت ایران با جهان برای امریکا نمی‌بینند. ظریف در این گزارش اشاره کرده است که ما هم در دوران رفع تحریم‌ها به برخی دوستان‌مان کم لطفی کردیم و هم اجازه ندادیم که امریکایی‌ها از این آزادی تعامل و تجارت بهره‌مند شوند.با توجه به آنچه در بالا نوشته شد، آنچه می‌توان از این گزارش نتیجه گرفت این است که؛ ۱- طبیعتا راه برای امضای هر چه سریع‌تر توافق بازگشت امریکا به برجام در پی مذاکرات وین هموار شده است. ما نباید در رفع تحریم‌ها تاخیر و تعلل بکنیم و درواقع پذیرش این توافق حتی امروز یا فردا یا هفته آینده، به معنای توفیق دولت فعلی یا برد اشخاصی مانند رییس‌جمهور یا وزیر خارجه کنونی نیست. درست است که نماینده و طرف مذاکره‌کننده ایرانی از وزارت امورخارجه انتخاب شده، اما محل تصمیم‌گیری و سیاستگذاری شورای عالی امنیت ملی است و مذاکره‌کننده ایران با آنجا هماهنگ کرده است. این یک نهاد بالادستی است که فراتر از اشخاص، رییس دولت یا وزیر امورخارجه و مذاکره‌کنندگان ماست. چه در این دولت و چه در دولت رییس‌جمهور منتخب، سیدابراهیم رییسی این توافق پذیرفته شود، به پای نظام نوشته می‌شود و نه به پای رییس‌جمهور. در نتیجه تعلل جایز نیست و با توجه به تلاش‌هایی که برخی دشمنان ایران از جمله اسراییل و... می‌کنند که تاثیرگذاری منفی داشته باشند، ضروری است که سریع‌تر این توافق به سرانجام برسد.
۲- با انتشار این گزارش انتظار در مردم ایجاد شده است که کار هر چه سریع‌تر تمام شود. دیگر کسی انتظار ندارد که دوباره شش ماه، یک‌سال دیگر به بهانه مذاکره تازه یا سیاست دیگر ادامه پیدا کند.
۳- در عالم دیپلماسی صفر و صد نداریم. ممکن است که در مطالبات یک طرف مذاکره ۵ درصد یا ۱۰ درصد بالا و پایین شود، طرفی امتیازاتی بدهد و امتیازاتی بگیرد.
۴- وظیفه مجلس با این گزارش سه ماهه سنگین شده است. مجلس به عنوان نمایندگان مردم است و مردم از آنها انتظار دارند که یا یک‌سره گزارش را رد و ادعا کنند که تمام مفاد آن دروغ و خلاف واقع است یا اینکه در راستای منافع و معیشت مردم اقدام کرده و دولت را وادار به رفع سریع تحریم‌ها کنند.
۵- دولت جدید سر کار می‌آید و انتظارات از این دولت زیاد است. در دوران تبلیغات انتخاباتی، انتقادات زیادی از عملکرد اقتصادی دولت فعلی شده است و طبیعتا با این گزارش مردم به دولت پیش‌رو می‌گویند که این گوی و این میدان شما، با توجه به اینکه مسیر رفع تحریم‌ها هموار شده و شورای عالی امنیت ملی هم در جریان این دستاوردهاست، همه می‌دانند که با یک تصمیم سیاسی می‌توان بخش عمده‌ای از تحریم‌ها را برطرف کرد، در بین مردم این سوال وجود خواهد داشت که اگر تحریم‌ها رفع نشده است، مشکل از کجاست؟ قطعا این مشکل می‌رود روی دوش دولت بعدی. به نفع دولت بعدی است که هر چه زودتر این مانع اقتصادی و تحریمی از پیش پای کشور برداشته شود و حتی اگر در روزهای پایانی این دولت انجام شود، به نفع دولت بعدی خواهد بود، چراکه زمینه‌های یک اقتصاد باز برای دولت بعدی فراهم می‌شود. اگر قرار باشد کار به تعلل و استقرار دولت بعدی و رای اعتماد وزرا و تعیین تیم مذاکره‌کننده و از سرگیری مذاکرات بکشد، وقت زیادی می‌گذرد و قطعا انتظاری که مردم در سه ماهه اول دولت دارند برآورده نمی‌شود و به تدریج این چهره ناموفق در ذهن مردم می‌ماند و تغییر این چهره منفی برای دولت آینده کار ساده‌ای نخواهد بود.