به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، در پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی علاوه بر حضور اعضای هیات علمی که کار مطالعاتی در حوزه پژوهش هنر انجام می دهند، اساتید و هنرمندانی هم حضور دارند که پژوهش های کارگاهی و اجرایی دارند. رویکرد احیای هنرهای سنتی و دستیابی به محصول و اثر هنری در بخش هنرهای منسوخ شده یا در حال فراموشی، با محوریت مطالعات مختلف تاریخی و سیر تحولی هنر در این مرکز، فرایند پژوهش را صرفا از نتایج مکتوب کتابخانه ای به تولید نمونه های باز زنده سازی شده آثار تبدیل کرده است که احیای بافت مخمل هفت رنگ پس از بیش از ۳۰۰ سال در سال ۱۳۹۹ و اکنون ساخت دستگاه خانگی زریبافی حاصل همین رویکرد است.
رئیس پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی اواخر سال گذشته در گفت‌وگویی با ایرنا از طرحی پژوهشی برای ساخت نمونه خانگی دستگاه زریبافی و پیشرفت بیش از ۹۰ درصدی آن سخن گفته بود. در این طرح یک دستگاه زریبافی به اندازه‌ای کوچک ساخته می‌شد که ضمن حفظ قابلیت‌های فنی (مانند دستگاه قالی‌بافی) یک بافنده و نساج یا هر فردی که تمایل و علاقه دارد، بتواند در اتاق خانه خود یک پارچه نفیس زرباف تولید کند؛ اکنون این دستگاه مراحل نهایی و آزمون و خطا را طی کرده و آماده رونمایی است.
سیدعبدالمجید شریف‌زاده در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره ویژگی‌های دستگاه خانگی زریبافی که در پژوهشکده هنرهای سنتی طراحی و ساخته شده گفت: نمونه های کارگاهی دستگاه زری بافی ۴ متر ارتفاع و ۱۰ متر طول دارند که به هیچ عنوان در آپارتمان های شهری جا نمی گیرد؛ اکنون این دستگاه خانگی به ارتفاع ۱.۱۵ متر و طول ۲.۵ متر طراحی شده ه در یک اتاق ۶ متری هم قابل نصب هست و یک دختر جوان هم می تواند با این دستگاه کار کند و پارچه زری بافی تولید کند.
رئیس پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی توضیح داد: اکنون در جهان زریبافی به عنوان یکی از مهمترین، زیباترین و نفیس‌ترین پارچه های دنیا شناخته می شود، فنون این هنر در دوره صفویه آن قدر اهمیت داشت که تولید آن در کارگاه های خاص و حفاظت شده انجام می‌شد، مانند نیروگاه های انرژی هسته ای دوران ما که حفاظت و کنترل می کنند تا کسی وارد نشود و الگوبرداری نکند.
وی اظهار داشت: ارزش این پارچه ها به اندازه ای است که شاه عباس‌صفوی زمانی که می خواست هزینه جنگ با عثمانی را پرداخت کند، استفاده از پارچه های زرباف را داخل کشور ممنوع و همه را به اروپا صادر کرد و بخشی از هزینه جنگ را از فروش همین پارچه ها تامین می کند.
از دوره صفوی به این طرف تولید این پارچه کمرنگ شده بود، با مطالعات و پژوهشی که در پژوهشکده هنرهای سنتی انجام شد، این رشته هنری را حفظ و احیا کردیم؛ باید توجه هنرهای سنتی هم مانند نمونه های گیاهی و جانوری که در طبیعت در حال انقراض هستند مانند همه دوست داران و دغدغه مندان و سازمان های متولی باید اقدام ویژه داشته باشند، برای جلوگیری از فراموشی هنر زری بافی زیست بوم هنری کارگاهی مانند یک گلخانه در پژوهشکده ایجاد کردیم، اساتید هنرمند سال ها مراقبت و پژوهش کردند، آزمون و خطا و نمونه گیری کردند و اکنون نمونه دستگاه خانگی آن آماده رونمایی است.
ساخت نمونه خانگی دستگاه زریبافی در تاریخ سابقه ندارد
شریف زاده بیان کرد: طراحی و ساخت نمونه خانگی دستگاه زری بافی که در طول تاریخ سابقه نداشته هرگز دستگاه کوچک و خانگی زری بافی وجود نداشته است، نمونه های سنتی و قدیمی این دستگاه ها در ابعاد بزرگ هستند، جای زیادی را می گیرند و همواره در کارگاه های معتبر قرار داشته اند، اما اکنون می توان این دستگاه را به خانه های شهری امروزی در ابعاد کوچک برد و دختران جوان هم می توانند با آن کار کنند امکانی که در قدیم با توجه به نوع و اندازه دستگاه و سختی کار با آن، برای دختران و زنان امکان پذیر نبود.
تولید پارچه‌های زرباف ارزش افزوده بالایی ایجاد می‌کند، همچنین بازارهای جهانی و خریداران مشتاق دارد. معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی می تواند این نمونه را در اختیار بگیرد و برای تکثیر و مرحله تولید انبوه آن سرمایه گذاری کند، می تواند علاوه بر هماهنگی برای ارائه تسهیلات خرید دستگاه خانگی زریبافی، مواد اولیه مانند ابریشم را با قیمت مناسب در اختیار افراد گذاشته ودر بازاریابی به تولیدکنندگان کمک کند؛ ماموریت ما به عنوان پژوهشکده هنرهای سنتی تا همین نقطه است.
رئیس پژوهشکده هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی خاطر نشان کرد: تکرار و تولید مجدد یک نمونه و اثر هنری سنتی وظیفه پژوهشکده هنرهای سنتی نیست، وظیفه ما مطالعه و پژوهش و طراحی و نمونه سازی است؛ از این نقطه به بعد بخش های دیگر چه در وزارت میراث فرهنگی یا سایر بخش های دولتی و همچنین بخش خصوصی که کار اجرایی یا سرمایه گذاری انجام می دهد وارد عمل شوند.
وی طراحی نمونه خانگی دستگاه زریبافی را نتیجه کار مطالعاتی و پژوهشی استادان هنرمند مخمل‌باف و زری‌باف از جمله روح‌الله دهقانی و علی نعیمایی، عنوان کرد و گفت: این هنرمندان پژوهشگر به خوبی آنچه را از مطالعات تاریخی دریافته و مهارت هنری را که از اساتید پیشکسوت خود فرا گرفته بودند، در طراحی این دستگاه به کار بستند.