این روز ها تاب آوری مردم در برابر قطعی های دنباله دار برق پایین آمده و از این گذشته خاموشی ها به برخی از کسب و کارها صدماتی وارد کرده و تحمل این شرایط را در حالی که شیوع ویروس کرونا اکثر مشاغل را تحت تاثیر قرار داده، سخت تر شده است.
در کنار موضوع رفاه و آسایش اجتماعی آن چه در رفت و آمدهای جریان برق اهمیت دارد، صدمه به برخی خطوط تولید کارخانه‌ها و بنگاه ها است. اگر قرار بر این است که تولید داخل جای واردات بی رویه را بگیرد و صادرات محصولات ایرانی کاهش درآمدهای نفتی را جبران کند، نباید به دلیل بی‌برقی خط تولید بخوابد یا دچار خسارت شود.
بررسی علل قطعی برق نشان می‌دهد که برخی از دلایلی که منجر به این خاموشی‌ها شده تا چند روز آینده و با کاهش دمای هوا می‌تواند برطرف شود اما دلایل دیگری مانند فرسودگی نیروگاه و استخراج بی وقفه ماینرها در کوتاه مدت حل شدنی نیست و رفع این موضوعات نیاز به برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و قانون‌گذاری دارد.
چرا خاموش شدیم؟
یکی از دلایل بی برقی ها شرایط جوی است. گزارش‌های رسمی حاکی از آن است که به دلیل شرایط جوی و کاهش نزولات آسمانی و کمبود آب، حدود ۸ هزار مگاوات از برق تولیدی نیروگاه های برقابی از مدار خارج شده و همزمان به دلیل افزایش دما میزان مصرف برق بالا رفته است. با افزایش هر یک درجه دما بیش از ۱۵۰۰ مگاوات مصرف برق بیشتر می‌شود و از سوی دیگر ۴۰ درصد مصرف برق کشور به مصارف سرمایشی اختصاص دارد.
طبق اعلام وزارت نیرو امسال گرما باعث کاهش ۵۰ درصدی مخازن آب نیروگاه های برقابی شده و به دلیل شرایط جوی تولید برق نیروگاه های برقابی تا یک سوم کمتر شده،از این رو فشار بر سایر نیروگاه ها شدت پیدا کرده است.
اما عامل دیگر که برخلاف شرایط جوی، عملکرد دولت‌ها به طور مستقیم باعث ایجاد و رشد آن شده فرسودگی نیروگاه ها است. به هر دلیلی در چند دهه گذشته نسبت به اورهال یا همان تعمیرات اساسی نیروگاه ها اقدام نشده و میزان سرمایه‌گذاری در این بخش و احداث نیروگاه های جدید با اسناد بالادستی فاصله دارد.
نیروگاه های حرارتی سهم ۸۵ درصدی در تولید برق کشور دارند که اتفاقا بیشترین فرسودگی هم در همین نیروگاه‌های حرارتی است و پس از این که نیروگاه اتمی بوشهر از مدار خارج شد فشار بر سایر نیروگاه ها افزایش یافت و اساسا یکی از دلایلی طولانی شدن خاموشی‌ها از دست رفتن نیروگاه بوشهر بود.
افزایش ظرفیت تولید برق تا ۵ هزار مگاوات در سال، تکلیف برنامه ششم برای وزارت نیرو بود اما طبق گفته «رضا اردکانیان» وزیر نیرو از این میزان که تا پایان برنامه ششم به ۲۵ هزار مگاوات باید برسد، حدود ۵۷ درصد محقق شده است. می‌دانیم که یکی از دلایل محقق نشدن این تکلیف، بی‌پولی دولت بوده چرا که افزایش ظرفیت تولید برق از پروژه‌های هزینه بر و زمان بر است به طوری که برای احداث ۱۰۰۰ مگاوات باید ۵۰۰ میلیون یورو سرمایه‌گذاری شود.
در کنار افزایش مصرف به دلیل افزایش دما و خشکسالی و کاهش توان تولید به دلیل فرسودگی و کاهش دخایر آبی، امسال پدیده دیگری به طور چشمگیر میزان مصرف برق را بالا برد و این پدیده اتفاقا عامل افزایش ثروت ثروتمندان ایرانی هم بود. امسال به دلیل افزایش استفاده از ماینرها و استخراج رمز ارز، مصرف برق ۲۰ درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است.
طبق گزارش های رسمی، متوسط رشد مصرف برق کشور در ۱۰ سال گذشته ۱.۸ درصد بود و در شرایط اوج ۳ تا ۵ درصد، اما امسال ۲۰ درصد افزایش مصرف را تجربه کردیم که معادل ۹ هزار مگاوات برق بوده که می‌دانیم در شرایط امروز کشور جبران این کسری بسیار سخت است.
میزان مصرف هر ماینر به اندازه استفاده یک کولر گازی از برق تخمین زده می‌شود بنابر این در غیاب سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری در حوزه رمز ارزها طبیعی است که رایانه استخراج رمز ارز جای کولرهای خانگی را بگیرد و در نهایت مردم تاوان نبود نظارت‌ها و برنامه‌ریزی‌ها را می‌دهند.
جای خالی نیروگاه های خورشیدی
در حالی که نیاز مصرف برق در کشور به ۶۵ هزار مگاوات رسیده، ظرفیت قابل تولید نیروگاه‌ها حدود ۵۴ هزار مگاوات است. از سوی دیگر به دلیل خروج از برجام و جذب نشدن سرمایه‌گذاری خارجی و نبود فاینانس‌ها، آهنگ توسعه نیروگاه‌ها در کشور کُند شده است.
این در شرایطی است که ایران می‌تواند پتانسیل بسیار بالایی برای استفاده از انرژی خورشیدی و احداث نیروگاه های تجدیدپذیر و خورشیدی داشته باشد چرا که با توجه به تعدد روزهای آفتابی و متوسط تابش ۴.۵ تا ۵.۵ کیلووات ساعت بر متر مربع در روز می‌تواند تولید برق را افزایش دهد. البته وزارت نیرو اعلام کرده تا سال ۲۰۳۰ میلادی می‌تواند به ۷۵۰۰ مگاوات برق از انرژی خورشیدی داشته باشد اما فعلا با این عدد فاصله بسیار زیادی داریم.
در حال حاضر ۳۵۰۰ نیروگاه خورشیدی خانگی در سراسر کشور وجود دارد که قرار است ۲۵۰۰ واحد دیگر در مناطق محروم ایجاد شود با تمام این‌ها ظرفیت تولیدی نیروگاه‌های خورشیدی در کشور حدود ۸۴۰ مگاوات است اما قرار بر این بود که تا پایان دولت ظرفیت ۵۰۰۰ هزار مگاواتی در نیروگاه‌های تجدید پذیر داشته باشیم.