حجت الاسلام محمدعلی رضایی اصفهانی به مناسبت دهه امامت و ولایت در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا اظهار داشت: یکی از آیات شاخص در مورد امیرمومنان علی (ع) آیه خیر البریه است. در احادیث نقل شده که آنقدر این آیه در صدر اسلام در مورد آن حضرت مشهور شده بود که وقتی حضرت علی (ع) از راه می رسید، می‌گفتند خیر البریه آمد.
وی افزود: در دو آیه پایانی سوره بیّنه می خوانیم کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، فقط آنان بهترین آفریدگان هستند. پاداش آنان نزد پروردگارشان بوستان های ماندگار است که از زیر درختانـش نهرها روان است، در حالی که جاودانه در آن ماندگارند؛ خدا از آنان خشنود است و (آنان نیز) از او خشنود هستند؛ این برای کسی است که از پروردگارش بهراسد.
نویسنده تفسیر قرآن مهر درباره شأن نزول این آیات گفت: در احادیث شیعه و اهل سنت آمده است که پیامبر اکرم (ص) از حضرت علی (ع)تمجید کرد. سپس آیات هفتم و هشتم سوره بینه نازل شد و امام علی (ع) را به عنوان خیر البریه یاد کرد. سپس امیرمومنان در بین صحابه به خیر البریه مشهور شد. در این احادیث از آل محمد و شیعیان آن حضرت نیز به عنوان خیر البریه یاد شده است.
رئیس مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث جامعه المصطفی افزود: از ابن عباس حکایت کرده اند وقتی این آیات فرود آمد، پیامبر (ص) به علی (ع) فرمودند: «مقصود، تو و شیعیان (پیروان) تو هستند که در روز رستاخیز در حالی وارد می شوید که از خدا راضی هستید و خدا نیز از شما راضی است. دشمن تو خشمگین و با زور وارد محشر می شود. (تفسیر عیاشی، ج۱، ص۲۸۰ و فرات کوفی، ص ۵۸۳ و بحار الانوار، ج ۳۵، ص ۳۴۵ و تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۲۱۰ تا ۲۱۳)
این خادم برگزیده قرآنی با اشاره به نکات تفسیری این دو آیه گفت: از شأن نزول و احادیث مرتبط استفاده می‌شود که حضرت علی (ع) بهترین مخلوقات (خیرالبریه) است. پس او کامل‌ترین انسان بعد از پیامبر است. نکته دیگر این که ائمه اطهار و آل محمد بهترین مخلوقات (خیرالبریه) هستند. پس آنان انسان‌های کامل به شمار می‌روند. همجنین باید گفت خیر البریه دارای مراتب است و بعد از حضرت علی(ع) و ال محمد (ص) شامل شیعیان خاص می‌شود. البته ملحق شدن شیعیان به خیر البریه با شرایط خاص یعنی ایمان، اعمال صالح و خشیت پروردگار است.
رضایی اصفهانی ادامه داد: تعبیر «خیر البریه» یک بار در قرآن آمده است و این تعبیر بیان می‌کند مؤمنان شایسته کردار بهترین موجودات هستند؛ زیرا آنها با ایمان و کردار شایسته خود رضایت الهی را جلب می کنند و به مقامی بالاتر از فرشتگان می رسند و بهترین موجود و مخلوق الهی می شوند.
بهترین پاداش و لذت معنوی
وی اضافه کرد: بر اساس این آیات پاداش مؤمنان شایسته کردار عبارت است از بهشت ویژه الهی، جاویدان بودن در بهشت و خشنودی و رضایت الهی از آنان. به عبارت دیگر خدا به مؤمنان آنقدر نعمت می بخشد که آنان نیز از خدا راضی و خشنود می شوند؛ یعنی رضایت خدا و انسان دو طرفه می شود و این یکی از بهترین پاداش ها و لذت های معنوی است.
نویسنده کتاب درسنامه روش ها و گرایش های تفسیری قرآن افزود: بر اساس این آیات سه عامل اساسی باعث سعادت انسان می شود که شامل ایمان به خدا، انجام کارهای شایسته و هراس از مقام پروردگار است. مومنان با اعمال نیک خود، درخت ایمان را آبیاری می کنند و با درک عظمت خدا و ترس از او از کفر و گناه دوری می جویند و تقوا و پارسایی پیشه می سازند، از این رو به مقامات عالی معنوی می رسند.
در این آیات به خشیت اشاره شده است؛ یعنی مومنان از مقام و عظمت الهی می هراسند؛ هراسی همراه با احساس تعظیم و احترام. به عبارت دیگر، خدا محبوب قلوب مومنان است و کسی نباید از ذات الهی بترسد بلکه مومنان چون عظمت الهی را درک می کنند، از او هراس دارند و با دستورات او مخالفت نمی کنند.
رضایی اصفهانی گفت: بنابر این انسان کامل، خیر البریه و بهترین مخلوقات است و این افراد آل محمد هستند. پس تعیین حضرت علی به عنوان اظهر مصادیق در عصر پیامبر است و شیعیان خاصی با شرایط مذکور در آیات نیز خیر البریه هستند و خیرالبریه دارای مراتبی است. البته تفسیر این آیات به قرینه شان نزول و نیز تعیین پیامبر و شهرت حضرت علی به این عنوان و دلیل عقلی بر اینکه انسان کامل خیرالبریه است، امیرمومنان است و گسترش آن به آل محمد و شیعیان خاص، بعد نزول آیه است. همچنین شیعه و پیرو امام علی بودن با ایمان و عمل صالح و خشیت از پروردگار تحقق می‌یابد نه حرف و ادعا.
آیاتی که در شان امیرمومنان نازل شده است
آیات متعددی از قرآن درباره علی (ع) نازل شده که برخی ۳۰۰ آیه ذکر کرده اند و کتاب هایی نیز تالیف شده که ۵۰۰ آیه و حتی ۷۰۰ آیه را درباره آن حضرت دانسته اند.
وی این آیات را به چهار دسته تقسیم کرد و گفت: تفسیر برخی از آیات راجع به حضرت علی (ع) است مانند آیه ۶۱ سوره آل عمران که به آیه مباهله معروف است یا آیات نذر که در سوره انسان آمده و شان نزول آن درباره حضرت علی (ع) و فاطمه زهرا (س) ست.
رضایی اصفهانی افزود: باطن و تاویل برخی آیات درباره حضرت علی (ع) است مانند مرج البحرین در آیه ۱۹ سوره رحمن که بر اساس روایات به حضرت علی (ع) نسبت داده شده است.
وی ادامه داد: دسته سوم آیات تطبیقی است. مثلا در روایات آمده است که علی (ع) صراط مستقیم است. یعنی یکی از مصادیق کامل صراط آن حضرت هستند و آیه تطهیر یعنی آیه ۲۲ سوره احزاب نیز از همین نمونه است. دسته چهارم نیز آیات مرتبط با علی (ع) است. مانند سوره مبارکه عادیات که در جریان جنگ بنی المصطلق بود و حضرت علی در آن جنگ یعنی جنگ ذات السلاسل حضور داشتند.