خوزستان با وجود انبوه ظرفیت‌ها اعم از اقتصادی، فرهنگی و طبیعی به دلایل مختلف به استانی مهاجرفرست تبدیل شده است و به زعم کارشناسان، یکی از عوامل شاخص در دگرگونی وضعیت آن ، آب است.
به واقع کیفیت و کمیت آب رودخانه‌های استان - کرخه، کارون، دز، جراحی و مارون- به مرور زمان دستخوش تغییر اساسی شده که بی تردید ورود به دوره خشکسالی و کاهش بارندگی ها نقش مهمی در تشدید و سرعت‌بخشی به آن داشته است.
براساس آمار وزارت نیرو،در سال های ۱۳۴۶ تا ۱۳۸۰ متوسط سالیانه شوری آب در رودخانه کارون دو برابر شد و میزان دبی یا کمیت آب به یک سوم کاهش یافت.
علاوه بر افزایش شوری آب کارون، میزان فلزات سنگین مانند جیوه، نیترات و سرب نیز در تمامی شهرهای پایین دست رودخانه پس از اهواز دو و نیم برابر حد مجاز است.
قابل توجه این که ۲۰ درصد آب آشامیدنی در سایر مناطق کشور از آب‌های سطحی برداشت می شود، اما این نسبت در خوزستان حدود ۸۰ درصد است و همین امر بیشترین تاثیر را بر زندگی مردم استان دارد.
در حالی که براساس گزارش وزارت نیرو، هم اکنون ۱۳ طرح آبرسانی به منظور بهبود و پایداری آبرسانی به ۸ میلیون نفر جمعیت شهری و روستایی این استان با هزینه کرد نزدیک به ۵۰ هزار میلیارد ریال در دست اجراست، بد نیست نگاهی آماری هم به برشی از عملکرد دولت در هشت سال گذشته برای کمک به بهبود شرایط خوزستان انداخته شود, اقداماتی که با وجود شرایط تحریم خارجی صورت گرفت.
تامین آب پایدار در شهرها و روستاهای استان خوزستان با توجه به مساله کمبود آب، در گام نخست با مطالعات در زمینه تامین آب جامع در سنوات گذشته آغاز شد و و بر این اساس، ۱۲ طرح آبرسانی به منظور تامین آب شرب ۸ میلیون نفر از جمعیت شهری و روستایی تا افق سال ۱۴۱۵ با برآورد ۴۴۳ هزار میلیارد ریال در پیوست قانون بودجه سالیانه تعریف شد که تا کنون بالغ بر ۴۱ هزار میلیارد ریال از منابع دولتی در این طرح ها هزینه شده است و در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ نیز مبلغ ۵۳۸۰ میلیارد ریال اختصاص یافته است.
براساس گزارش شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، همچنین به منظور افزایش ظرفیت تامین آب از منابع آبی غیرمتعارف در حال حاضر ۷ واحد آب شیرین کن با ظرفیت ۷۶۵۰۰ مترمکعب در شبانه روز به منظور رفع کمبود آب در ۹ شهر استان خوزستان ( آبادان، مینوشهر، خرمشهر، هندیجان، چوئبده، صیدون، رامهرمز، ماهشهر و بندر امام) در مرحله ساخت و انتخاب سرمایه گذار می باشد. ۴ واحد آب شیرین کن هم با ظرفیت ۳۶۰۰۰ مترمکعب در شبانه روز در ۵ شهر (آبادان، مینوشهر، خرمشهر، هندیجان و اروند کنار) در حال بهره برداری است.
در راستای رفع مشکلات آبرسانی روستایی استان از سال ۱۳۹۳ تا کنون از محل طرح ملی تکمیل مجتمع‌های آبرسانی روستایی اولویت دار برای استان خوزستان تامین آب شرب پایدار ۸۶۷ روستا با جمعیت ۳۲۷ هزار نفر آغاز شده که تا کنون با اعتبار تخصیص یافته ۴۰۴۰ میلیارد ریال آبرسانی پایدار به ۱۶۴ روستا با جمعیت ۷۷ هزار نفر تحقق یافته و بابت تکمیل مجتمع های آبرسانی روستایی استان (طرح ملی) به اعتباری به میزان ۳۵ هزار میلیارد ریال نیاز است.
علاوه بر این، به منظور آبرسانی پایدار به مابقی روستاهایی که در طرح ملی قرار ندارند، به ۶۳ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است.
در حال حاضر ۷۰۲ روستای استان فاقد یا دارای تنش آبی بوده که عمدتاً با تانکر آبرسانی سیار می شوند. در سال جاری آبرسانی به ۵۳۱ روستای فاقد آب یا دارای تنش آبی هدف گذاری شده است که اعتبار مورد نیاز آن به مبلغ چهار هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال با مشارکت دولت (۳ هزار میلیارد ریال) و بنیاد برکت (۱۵۰میلیارد ریال) تامین می گردد.
برنامه عملیاتی برای سال ۱۴۰۰ در بخش آبرسانی چیست؟
برنامه های مختلفی برای رفع مشکل آبی خوزستان در سال جاری اعم از اجرایی، اعتباری و فاینانس خارجی تدارک دیده شده که به شرح زیر است.
- تامین مبلغ ۱۴۷۰ میلیارد ریال از محل مصوبه هیات وزیران به منظور پیشگیری و رفع تنش آبی شهرهای استان خوزستان
- تکمیل عملیات اجرایی خط انتقال به طول ۱۲ کیلومتر و قطر ۲۰۰۰ میلیمتری شهر اهواز به ظرفیت ۵ مترمکعب در ثانیه از کانال چمران تا تصفیه خانه شماره ۲
- تکمیل خط انتقال اتصال دز به خط موجود غدیر به طول ۳۸ کیلومتر با لوله فولادی ۲۰۰۰ میلیمتری و سایر تاسیسات وابسته با برآورد ۳۵۰۰ میلیارد ریال
- پیگیری اخذ مجوز ماده ۵۶ جهت ارتقاء تصفیه خانه آب کوت امیر از ۶.۸ به ۶.۱۰ مترمکعب در ثانیه در طرح آبرسانی غدیر با برآورد اولیه ۳۰۰۰ میلیارد ریال
- پیگیری تامین فاینانس خارجی جهت احداث تصفیه خانه به ظرفیت ۳۰۰ هزار مترمکعب در روز و ۲۵۸ هزار مترمکعب مخزن ذخیره و اجرای خطوط انتقال به طول ۳۷۰ کیلومتردر طرح آبرسانی به شهرهای جنوب شرق استان با برآورد ۴۰۰ میلیون یورو
- تکمیل خط انتقال اصلی از شهر ایذه به باغملک با برآورد ۶۰۰ میلیارد ریال با پیشرفت فیزیکی ۴۵ درصد
- تامین مالی طرح های آبرسانی روستایی به تعداد ۲۲۲ روستا با جمعیت تحت پوشش ۹۵ هزار نفر به مبلغ ۲۵۰۰ میلیارد ریال با استفاده از تسهیلات ت ماده۵۶ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت
اقدامات ویژه انجام شده در اجرای طرح های آب و فاضلاب در استان خوزستان
اما دولت طی هشت سال گذشته تدابیری را برای ارتقای سطح خدمات رسانی آب و فاضلاب به خوزستان اتخاذ کرده است. فعال نمودن شورای عالی آب به عنوان بالاترین نهاد هماهنگی سیاستگذاری تأمین، توزیع و مصرف آب زا میتوان نمونه ای از توجه ویژه به استان خوزستان برشمرد.
این شورا درخصوص موضوعات مهمی همچون «ساماندهی کمی و کیفی کارون بزرگ»، «علاج بخشی سد گتوند»، «ریزگردهای استان خوزستان، حقابه مورد نیاز زیست محیطی برای مهار کانون های داخلی آن»، «راهکارهای حل معضلات پساب کشت و صنعت نیشکر» تصمیم گیری کرده است.
استفاده از فاینانس خارجی برای اجرای تصفیه خانه های فاضلاب ۵ شهر آبادان، خرمشهر، شادگان، بندر امام خمینی و ماهشهر با مبلغ ۴۶ میلیون یور از سال ۱۳۹۴ و با پیشرفت فیزیکی حدود ۷۰ درصد، از اقدامات ویژه دولت برای اجرای طرح های آب و فاضلاب در خوزستان است.
فروش اوراق مشارکت با تضمین دولت به مبلغ ۵۴۰ میلیارد تومان برای توسعه شبکه جمع آوری فاضلاب از دیگر تمهیدات است.
همچنین طی سال های ۱۳۹۰و ۱۳۹۱ در ۱۴ شهر استان خوزستان حدود ۱۵۰۰ کیلومتر شبکه جمع آوری و خط انتقال فاضلاب اجرا شده است.
استفاده از فاینانس خارجی برای ایجاد و تکمیل تصفیه خانه غرب اهواز به ظرفیت ۱۰۷ هزار متر مکعب
در شبانه روز به مبلغ ۴۰ میلیون یورو از سال ۱۳۹۸ و تخصیص مبلغ ۶۹ میلیارد تومان از محل اعتبارات مصوبه ۱۵/۱/۹۶ هیئت وزیران برای طرح فاضلاب اهواز از دیگر اقدامات است.
مبلغ ۲۵۶ میلیارد تومان نیز از محل اعتبارات مصوبه ۱۵/۱/۹۶ هیئت وزیران برای آب و فاضلاب استان خوزستان اختصاص یافته است.
موافقت و صدور تضمین برای استفاده از فاینانس داخلی برای اجرای کلکتورهای اصلی فاضلاب اهواز به مبلغ ۵۰ میلیون یورو و اختصاص مبلغ ۴۹۵ میلیارد ریال به منظور رفع تنش آبی شهرهای استان در سالهای ۱۳۹۸ تا ۱۳۹۹ از دیگر اقدامات صورت گرفته است.
همچنین از سال ۱۳۹۳ تا کنون به ۱۶۴ روستا با جمعیت ۷۷ هزار نفر آبرسانی صورت گرفته است.
بهره برداری از سد تنظیمی آریوبرزن با حجم مخزن ۷ میلیون مترمکعب و آبگیری سد بالارود با حجم مخزن ۱۳۱ میلیون مترمکعب و احداث ۳۶۷۲۰ هکتار شبکه اصلی آبیاری و زهکشی و ۳۳۷۰ هکتار تبدیل شبکه نیمه مدرن به مدرن هم در طول هشت سال گذشته انجام شده است.
از دیگر اقدامات صورت گرفته می توان به اجرای ۸۱۷ کیلومتر خطوط انتقال آب، احداث ۳۹۵ هزار مترمکعب مخازن ذخیره، حفر و تجهیز ۱۱۳ حلقه چاه، اصلاح و بازسازی ۱۳۰۸ کیلومتر شبکهی توزیع آب اشاره کرد.
بخش دیگری از کارنامه دولت یازدهم و دوازدهم در زمینه ارتقای سطح خدمات آب و فاضلاب در استان خوزستان به شرح زیر است:
- تکمیل و افتتاح ۳ تصفیه‌خانه‌ی آب در شهرهای آغاجاری (به ظرفیت ۹۶۰۰ مترمکعب در شبانه روز)، بهبهان (به ظرفیت ۵۰ هزار مترمکعب در شبانه روز) و ویس (به ظرفیت ۷۸۰۰ مترمکعب در شبانه روز) .
- ادامه عملیات اجرایی طرح آبرسانی غدیر به عنوان بزرگ‌ترین طرح آبرسانی استان با هزینه کرد ۱۹۸۰۳ میلیارد ریال که با اجرای آن ظرفیت آب رسانی به شهرهای آبادان از ۵۰ به ۹۵ درصد، خرمشهر از ۴۵ به ۹۵ درصد، اهواز از ۴۰ به ۷۰ درصد و شادگان از ۳۰ به ۷۵ درصد افزایش یافته است.
- افتتاح ۲۵ مجتمع آبرسانی و پروژه‌ی تک روستایی که با اجرای این طرح‌ها و هزینه کرد اعتباری در حدود ۴۰۰۰ میلیارد ریال، ۱۶۴ روستا با جمعیت ۷۷ هزار نفر از آب آشامیدنی پایدار و با کیفیت بهره‌مند شده اند.