حجت الله مرادخانی روز یک شنبه در نشست مجازی با عنوان تاملی بر جایگاه هنرهای سنتی در صنایع خلاق که به همت پژوهشکده هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی برگزار شد، با اشاره به هنر سنتی ایرانی گفت: آنچه خاطره فراموش نشده ای از هنر ایرانی بر مخاطب غیر ایرانی به جای می گذارد، هنر سنتی ایران است. البته به دلایل مختلف جامعه از آن شناخت کافی ندارد و خسران بزرگی محسوب می شود.
وی با اشاره به جریان مدرنیته در ایران گفت: رویه مهلکتی اتفاق افتاد؛ سنت در مقابل مدرنیته قرار گرفت در حالی که در دیگر جوامع، مدرنیسم فرایندی در ادامه سنت و استمرار آن بود. در آن کشورهای بزرگ هیچ گاه سنت به فراموشی سپرده نشده اما در اینجا این اتفاق افتاد. در حالی صدای هنرهای سنتی ایران در جهان متفاوت است اما کسی آن را نشنیده و البته رسانه های جمعی نیز کمتر به آن توجه کردند.
این استاد دانشگاه با اشاره به هنر خلاق و شکل گیری این مفهوم گفت: در دو دهه اخیر بسیاری کشورها به سمت هنرهای خلاق رفتند و علل اصلی آن بروز مشکلات زیست محیطی است. از کشورها خواسته شد به سمت صنایعی بروند که آسیب های زیست محیطی همراه نداشته باشند. در آن شرایط خلاقیت در کنار جنبه های زیبا شناختی قرار گرفت و ارزش مادی پیدا کرد.
وی افزود: این شرایط، فضا را برای اقتصاد خلاق آماده کرد. این حوزه رشد خود را حتی در دوره های بحران اقتصادی، ادامه داد و این نشانه تاب آوری این شکل از اقتصاد بوده است. دانش، دسترسی به اطلاعات و خلاقیت نیروهای محرکه اقتصاد است. اقتصادهای توسعه یافته توجه جدی در حوزه خلاقیت داشته اند.
مرادخانی با اشاره به بیانیه پایانی اجلاس داووس سال ۲۰۱۸ گفت: در آن اجلاس از کشورها خواسته شد؛ مهارت های آموزشی نوجوان ها را افزایش دهند. همچنین آموزش مهارت‌های هنری را به دیگر مهارت های دانش‌آموزان بی فزایند.
در فرایند آموزش هنر دانش آموزان با توانایی تاب‌آوری آشنا شده و آن را فرا می گیرند و هرچه تجربیات هنری دانش آموزان افزوده شود آنها بیشتر به سمت اهداف و آرزوهای شان می روند، افراد در نتیجه این فرایند، تغییرات زندگی را راحت‌تر و سریع‌تر می پذیرند و در ادامه ، افراد با این مهارت برای جامعه بسیار مهم هستند، آموزش هنر در خانواده ایرانی از قدیم وجود داشت و در نتیجه بسیاری از قدیمی ها در کنار فرایند آموزش هنر به این مولفه ها نیز توانمند شدند.
این پژوهشگر حوزه هنرهای سنتی درباره مفهوم صبر در هنرهای سنتی ایرانی گفت: امروزه شاهدیم یکی از مولفه های توسعه پایدار تاب آوری است، این دقیقا همان چیزی است که در فرایند آموزش هنر به هنرآموز آموزش داده می‌شود.
وی با اشاره به آمار اعلامی یکی از آژانس‌های سازمان ملل درباره صنایع خلاق گفت: آمار صادرات صنایع خلاق کشور بحرین در سال ۲۰۱۵ از مجموعه صادرات صنایع دستی ایران بیشتر بود و این زنگ خطری است که مشخص می کند ما چقدر در این حوزه ایستا مانده ایم.
مرادخانی درباره طبقه بندی هنر خلاق گفت: صنعت طراحی، هنرهای نمایشی، تجسمی، محصولات حوزه سمعی و بصری و صنعت نشر از جمله صنایع خلاق محسوب می شود که بسیاری از هنرهای سنتی ما نیز شامل هنر خلاق می شود؛ اگر قرار است در خارج از ایران صدای متفاوتی برای شنیده شدن داشته باشیم همان هنرهای سنتی ایران است.
این پژوهشگر نبود قوانین حمایتی را از جمله مشکلات هنرمندان در ایران دانست و گفت: هنرمندان در کشورهای خارجی در حالی شرایط مالی خوبی هستند که در ایران به دلیل نبود قوانین حمایتی چنین شرایطی وجود ندارد.
وی با بیان این که تجارت صنایع خلاق در سال ۲۰۱۵ از رقم ۵۰۹ میلیارد دلار عبور کرد گفت: ایران به دلیل نداشتن راهبرد برای عرصه هنرهای سنتی و رویکرد هیچ بهره ای نبرده است و آماری که مسولانی مبنی بر صادرات صنایع دستی اعلام می کنند، صحت ندارد.
در حالی ایران همواره خودش را در کنار چین در حوزه موفقیت های صنایع دستی ارزیابی می کند که چین در سال ۲۰۱۴، بیش از ۱۹۱ میلیارد دلار صادرات صنایع خلاق داشته. این وضع نگاه ویژه مسئولان چینی را نشان می‌دهد که هنرهای سنتی چین را بروز و کاربردی کرده و توانسته آن را صادر کنند. در حالی که ایران با این ظرفیت اسمی از آن بهره نبرده است.
وی با اشاره به مولفه های آموزش هنرهای سنتی گفت: احترام به طبیعت، توجه به دانش روز و صبر از جمله این موارد است،که در فرایند آموزش با جان هنرمند آمیخته می شود. همه این مفاهیم در توسعه پایدار نیز جایگاه زیادی دارد. غفلت و فراموشی از هنرهای سنتی خسارت زیادی برای ما در پی داشته است.
مرادخانی درخصوص نبود مدیریت دانش در حوزه هنرهای سنتی را یکی دیگر از مشکلات این موضوع ارزیابی کرد و گفت: مدیریت کلان کشور باید برای برون رفت از این شرایط در تدوین سیاست ها نگاه ویژه ای به هنرهای سنتی داشته باشند.
این پژوهشگر حوزه صنایع دستی درباره چالش های هنرهای سنتی تاکید کرد: خلا ساختاری مدیریت دانش هنرهای سنتی از جمله مهمترین کاستی ها محسوب می شود که نیازمند نگاه ملی است. متاسفانه در سند بالادستی توسعه ملی فن آوری های نرم که در روزهای اخیر رونمایی شد خبری از هنرهای سنتی نیست. در حالی که یکی مراجع تدوین کننده آن وزیر میراث فرهنگی بوده است.
وی نداشتن صنف مستقل برای هنرهای سنتی را یکی دیگر از چالش‌های این حوزه ارزیابی کرد و گفت: اگر چالش و موضوعی در حوزه هنرهای سنتی به وجود آید فردی اظهار نظر می کند که تخصص در حوزه ندارد در حالی که در صورت داشتن صنف، متخصصان این حوزه می تواند نظرات کارشناسی دهند.
مرادخانی ترویج و اطلاع رسانی در حوزه هنرهای سنتی از سوی رسانه های جمعی را یکی دیگر از نیازمندی این حوزه دانست و گفت: البته با ورود فضای مجازی در این عرصه می تواند برخی از کمبود ها کاسته شود و امیدواریم طرح صیانت از فضای مجازی این فضا را از فعالان حوزه هنرهای سنتی نگیرد.