بروز خشکسالی و کاهش نزولات آسمانی آثار و تبعات بسیاری در بخش های مختلف گلستان بر جای گذاشته یا خواهد گذاشت که از جمله آن، ایجاد و شکل گیری کانون ریزگرد و گرد و غبار در این استان شمالی است که در این میان، آب بندان و تالاب های استان به سبب نوع بافت خاک بستر از جمله مناطق مستعد شکل‌گیری کانون‌های ریزگرد به شمار می روند.
در فاصله ۳۵ کیلومتری شمال غربی گرگان و در حوزه شهرستان گمیشان آبگیر گسترده ای با نیزارهای انبوه قرار دارد که به نام تالاب بین المللی گمیشان معروف است.
این تالاب بین المللی با ۲۰ هزار هکتار مساحت از جمله مناطق مستعد ایجاد ریزگرد است که در سالهای گذشته شرایط وخیمی را پشت سر گذاشته و به طور تقریبی بیش از نیمی از وسعت این اکوسیستم آبی خشک شده است.
تامین حق آب ورودی این تالاب با احداث کانال های فرعی ، کشت انواع گیاهان مرتعی و شورپسند در کنار ایجاد بادشکن های مشجر و درختکاری از جمله راهکارهای در حال اجرا برای در امان ماندن شهرهای شمالی و غربی استان از ریزگرد است.
یک استاد دانشگاه در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت : تالاب بین المللی گمیشان مستعدترین نقطه گلستان برای ایجاد کانون گرد و غبار به شمار می رود.
دکتر محمدرضا ملاعباسی اظهار داشت: گرد و غبار به ذراتی بسیار کوچک و سبک با قطر کمتر از پنج میکرون گفته می شود که در اثر فرسایش بادی و بیابان زایی توسط باد تا مسافت طولانی جابجا و منتقل می‌شوند.
وی افزود: ریزگردها ترکیب پیچیده ای از عناصر شیمیایی مانند سیلیس، کلسیم و دیگر مواد آلی تشکیل شده که اثرات سوء بسیاری بر محیط زیست، سلامتی انسان، پوشش گیاهی، اقتصاد و هدر رفت خاک برجای می گذارد.
متخصص بیابان زدایی و بیابان های ساحلی گلستان افزود : در راهکارهای مطروح شده برای مقابله با ریزگرد، اولویت نخست با اصلاح سیاست آبی و هیدروپلیتیکی کشور است یعنی با ایجاد یک نگرش جامع، تامین حق آبه کافی برای تالاب ها به طور جدی در دستور کار قرار بگیرد .
وی با اشاره به اینکه این پروسه زمان‌بر خواهد بود ادامه داد: در شرایط فعلی بهترین راهکار و با ضریب موفقیت بالا در کنترل ریزگرد، احیای پوشش گیاهی است .
ملاعباسی گفت : پوشش گیاهی با تعدیل دما و افزایش رطوبت منطقه در بهبود اقلیم اثرگذار است و مهم‌تر از همه اینکه ایجاد پوشش گیاهی با کاشت ترکیبی درخت، درختچه و بوته مقاوم به شوری و خشکی بومی با کاربرد غذایی، دارویی، صنعتی و علوفه دام در کانون‌های ریزگرد امکان بهره‌برداری اقتصادی از گیاهان کشت شده را فراهم می‌کند.
متخصص بیابان زدایی و بیابان های ساحلی گلستان افزود: بهره‌برداری اقتصادی از پوشش گیاهی باعث می‌شود افرادی که زمین‌های کشاورزی آن‌ها تبدیل به کانون ریزگرد شده و کشاورزی و دامپروری خود را از دست دادند دوباره مشغول به کار شوند.
شهردارگمیش تپه هم گفت: با هدف رفع مشکل ریزگرد در این شهر، ایجاد کمربند سبز به طور جدی در حال پیگیری است.
فرزاد ساتلقی طرح کمربند سبزرا از سیاست های وزارت کشور، سازمان همیاری شهرداری‌ها، سازمان جنگل ها و محیط زیست اعلام کرد و افزود: این طرح بصورت جنگل کاری زراعتی مشارکتی اجرا می شود که لازم است مردم برای رسیدن به اهداف مورد نظر در انجام آن مشارکت کنند.
شهردارگمیش تپه بااشاره به پسروی آب دریا و تشدید ریزگردها و مخاطرات این پدیده برای گلستان گفت: اجرای طرح احداث کمربندسبز در خط حائل بین دریا و تالاب نیز ارائه شده که به ثمر رساندن آن گام موثری در زمینه مقابله با این پدیده خواهد بود.
رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان های ترکمن و گمیشان هم با اشاره به افزایش ریزگردها درماه های اخیر در سواحل خزر و مشکلاتی که این ریزگردها برای ساحل نشینان ایجاد نموده گفت: با در نظرگرفتن این شرایط، طرح افزایش درختچه آتریپلکس کانسنس به عنوان یک گونه شورپسند در مراتع فقیر و جلوگیری از ورود دام به چهار هزار هکتار از مراتع اترک در دستور کار قرار گرفت.
طاهر دلیجه افزود: کاشت گزشاهی در مراتع اترک در وسعت ۲۰هکتار از دیگر برنامه های اداره منابع طبیعی برای مقابله با ریزگردها است.
مدیرکل محیط زیست گلستان نیز گفت: امسال حدود یک کیلومتر کانال غربی از خروجی منتهی به تالاب گمیشان حفر شد و بخش شمالی تالاب گمیشان که دلیل برخورداری از شیب معکوس امکان توقف آب در آن کم است نیز برای اولین بار طی سالهای اخیر آبگیری شد.
محمد رضا کنعانی با بیان اینکه تالاب گمیشان طی سال های اخیر گرفتار خشکسالی است ادامه داد: این پهنه آبی در صورت خشکی، به منشا ریزگرد تبدیل خواهد شد و بر این اساس تمامی تلاش ها معطوف به مقابله با این پدیده و احیای تالاب است.
وی افزود: مطالعات پدیده ریزگرد در گلستان انجام شده و پهنه هایی که مستعد گرد و غبار هستند مورد شناسایی قرار گرفتند تا با انجام اقدامات مناسب از گسترش آن جلوگیری شود.
تالاب گمیشان یک زیستگاه منحصر به فرد با وسعت بیش از ۲۰هزار هکتار بوده که ۱۴ هزار هکتار آن جزو مناطق شکار، صید و تیراندازی ممنوع سازمان حفاظت محیط زیست است.
تالاب گمیشان به عنوان تنها تالاب ساحلی استان گلستان، حق آبه ای از بخش خشکی دریافت نمی‌کند و هیچ رودخانه فصلی یا دائمی به آن نمی‌ریزد و تنها منبع تامین آب آن در سالهای گذشته آب دریای خزر بود.
ضلع جنوبی تالاب بین المللی گمیشان به گرگانرود محدود می شود و قسمت شمال آن تا مرز جمهوری ترکمنستان ادامه دارد.
عمق این تالاب در اوج پرآبی و در اوایل دهه هشتاد از ۲.۵ متر در قسمت شمال غرب تا یک متر در سایر قسمت ها متغیر بود.
این تالاب در سال ۱۳۸۱ از سوی کنوانسیون رامسر در فهرست تالابهای با اهمیت بین المللی به ثبت رسید.