دولت دموکرات بایدن برغم گذشت بیش از ۶ ماه از روی کارآمدنش و وعده بازگشت به توافق هسته ای (برجام ) اما همچنان بر مواضع و حتی برخی سیاست های دولت قبل که خود آنها را اشتباه می داند، اصرار دارد بی آنکه بخواهد تبعات خروج یکجانبه و غیرقانونی کشورش که در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ را بپذیرد.
لیکن جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده در صورتی که آمریکا به عنوان ناقض اولیه برجام، به تعهدات خود بازگردد، حاضر است اقدامات جبرانی خود پس از خروج آمریکا از برجام را کنار بگذارد و به تعهدات مندرج در این توافق بازگردد.
ایستادگی آمریکایی ها بر موضع عنادآمیز
حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی ششم مرداد ماه در آخرین دیدار حسن روحانی رییس جمهوری و دولت دوازدهم با ایشان درباره مذاکرات وین با ابراز رضایت از زحمات دیپلمات‌ها و عملکرد خوب بعضی از آنها در این مذاکرات، درباره مواضع دولت جدید آمریکا به صراحت بیان کردند: آمریکایی‌ها در این مذاکرات، بر سر موضع عنادآمیز خود محکم ایستادند و یک قدم هم جلو نیامدند.
رهبر انقلاب اسلامی خاطر نشان کردند: آمریکایی‌ها در زبان و وعده می‌گویند تحریمها را بر می‌داریم اما تحریمها را برنداشتند و برنمی‌دارند، ضمن آنکه شرط هم می‌گذارند و می‌گویند که باید در همین توافق جمله‌ای بگنجانید که بعداً درباره برخی موضوعات صحبت شود و گرنه توافقی نخواهیم داشت.آنها می‌خواهند با گذاشتن این جمله، بهانه‌ای برای دخالت‌های بعدی خود درباره اصل برجام و مسائل موشکی و منطقه‌ای فراهم کنند و اگر ایران حاضر به بحث درباره آنها نشود بگویند توافق را نقض کرده‌اید و توافق، بی‌توافق.
ایشان همچنین با تأکید بر اینکه آمریکایی‌ها کاملاً ناجوانمردانه و خباثت آلود برخورد می‌کنند، افزودند: آمریکا هیچ ابایی از نقض قول و تعهدات خود ندارد همان‌طور که یکبار توافق را نقض کردند و کاملاً هم بی‌هزینه بود. اکنون هم که به آمریکایی‌ها گفته می‌شود، تضمین دهید که توافق را در آینده نقض نخواهید کرد، می گویند تضمین نمی‌دهیم.
اصرار بر پذیرش بند گفتگو درباره مسایل آتی
"کاظم غریب‌آبادی" نماینده ایران در سازمان‌های بین‌المللی نیز پس از بیانات رهبری در گفتگو با تارنمای مرکز نشر آثار آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب گفت که آمریکایی‌ها بسیاری از خواسته‌های ایران را در مذاکرات احیای برجام نپذیرفته‌اند و برای برداشتن بعضی تحریمها شرط گذاشته‌اند.وی تصریح کرد: آنها کل تفاهم را به پذیرش بندی در خصوص انجام گفتگوهای آتی در مورد مسائل منطقه‌ای گره زدند که کاملاً با موضوع مذاکرات غیرمرتبط و مضر است. رفع برخی تحریمها و همچنین خروج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست گروه‌های تروریستی را مستقیماً به پذیرش این بند منوط کردند.
اعتراف به شکست سیاست فشار حداکثری علیه ایران
ایستادگی آمریکایی ها بر سر مواضع "عنادآمیز"شان در حالی است که راب (رابرت) مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران به تازگی در گفتگو با برنامه "مهدی حسن شو" در شبکه آمریکایی "ام اس ان بی سی" در پاسخ به این سوال که مسئولیت بر دوش ما است که ابتدا به توافق برگردیم چرا که این آمریکا بوده که از توافق خارج شده است؟ بار دیگر بر این واقعیت که "رویکرد سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ به نحو فلاکت‌باری شکست خورده و به منافع آمریکا لطمه زده است"، اعتراف کرد.
او در عین حال ادعای تکراری دولت جو بایدن درباره آمادگی واشنگتن برای بازگشت به برجام در صورت متعهد شدن ایران به تعهداتش را تکرار کرد و گفت این موضوع به طرز بدی به منافع آمریکا آسیب زده است.
آمریکا که از پیشرفت های برنامه صلح آمیز هسته ای ایران نگران است، نماینده ویژه اش نیز همانند سایر مقامات با ابراز نگرانی از این موضوع، آن را محصول سیاست شکست خورده فشار حداکثری علیه ایران دانست و مدعی شده امنیت آمریکا افزایش نیافته است.
آیا بایدن از سرنوشت دولت ترامپ درس می گیرد؟
اعتراف به سیاست شکست خورده فشار حداکثری علیه ایران در حالی است که روزنامه وال استریت ژورنال به تازگی به نقل از مقام های آمریکایی ادعا کرد واشنگتن قصد دارد کارزار تحریم هایی علیه توان ایران در زمینه پهپادی و موشک های هدایت شونده به راه اندازد.
آمریکا که از قدرت بازدارندگی دفاعی و پهپادی ایران واهمه دارد، مقاماتش برای توجیه راه اندازی چنین کارزارهای احتمالی، بدون ارائه مدرک مدعی شده اند شاهد افزایش قابل توجه استفاده از موشک های هدایت شونده و پهپاد علیه نیروها و متحدان آمریکا هستند.
آنها معتقدند با استفاده از تهدید و اجبار مالی، آمریکا یک راه جایگزین دیپلماتیک یا به عبارتی تداوم سیاست فشار حداکثری به دست می آورد و تداوم این سیاست را خودداری دولت بایدن از رویارویی با ایران و نایبانش در یمن، سوریه و عراق توجیه می کنند.
"رابرت سزولدا" استادیار متخصص در مسائل ایران در دانشگاه لودز لهستان مدعی شده است درصورت تحریم های احتمالی یاد شده، زنجیره تامین دفاعی ایران به ویژه واردات از کشورهایی چون روسیه و چین را مختل می کند.
اگرچه این مقامات مدعی شده اند تمهیدات مربوط به پهپادها و موشک ها بخش مجزایی از سیاست واشنگتن در قبال ایران و علاوه بر تحریم های نفتی است، اما آنها متاسفانه مذاکرات وین را برای تامین خواسته های آتی خود به گروگان گرفته اند.
ادعای مقامات آمریکایی درخصوص برنامه دفاعی و بازدارندگی ایران در حالی است که مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده اند حضور و نفوذ منطقه‌ای و موشک، ابزار قدرت ایران است و به‌هیچ‌وجه قابل مذاکره نخواهد بود.
محمد کاظم غریب آبادی سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی در این زمینه می گوید: آنها همچنان به تفاهم هسته‌ای به‌عنوان پلی برای ورود به سایر موضوعات غیرمرتبط مانند مسائل منطقه‌ای و موشکی نگاه می‌کنند. این سری، حتی فراتر رفتند و اصرار کردند که خواسته‌شان به‌نوعی در متن گنجانده شود.
وی می گوید: هدفشان این است که از این طریق بلافاصله بعد از هر تفاهمی، سراغ این موضوعات بیایند و آن را جزئی لاینفک از تفاهم هسته‌ای تلقی کنند و زمینه را برای مداخلات خود در این حوزه‌ها فراهم کنند و هر کجا هم که به اهداف خود نرسیدند، ایران را مقصر معرفی‌کرده و زمینه را برای اعمال فشار به بهانه‌های دیگر بر ایران فراهم کنند.
سر باز زدن آمریکایی ها از ارائه تضمین به بهانه دموکراسی
آمریکا که برجام را یکطرفه نقض و در شش دور مذاکرات وین نیز با اصرار بر مواضع خود وقت کشی کرده ، حالا مدام با ادعای آماده بودن برای بازگشت به مذاکرات، منتظر دولت جدید در ایران است اما در عمل چشمانش را بر خواسته های غیرواقعی خود همچون همیشه بسته و خواسته های تهران را که حتی متحدان اروپایی اش تایید می کنند، زیر سوال می برد.
به نوشته نیویورک تایمز، راب مالی نماینده آمریکا در امور ایران مدعی است: " خطر جدیای وجود دارد که ایرانی ها با خواسته هایی غیرواقعی برگردند و سعی کنند به آنچه که می خواهند برسند".
این رسانه آمریکایی در گزارشی با بیان اینکه اگر دیپلماسی و برجام شکست بخورد، هر دو طرف باخته اند، نوشته است همه ترس دولت بایدن این است تهران به سرعت تحقیقات هسته ای و تولید مواد هسته ای اش را از سر بگیرد و تقاضاهای جدیدی ارائه کند.
بایدن که محور سیاست خارجی اش را چین و روسیه قرار داده است، بنا دارد با بازگرداندن توافق هسته ای، هم خیالش را از سوی ایران آسوده کند، هم از ترامپ انتقام بگیرد و هم روابط آسیب دیده خود با متحدان اروپایی اش را که از امضا کنندگان برجام بوده اند، ترمیم کند اما تاکنون حاضر نشده است به خواسته های تهران پاسخ مثبت دهد.
به نوشته نیویورک تایمز، آنتونی بلینکن وزیر خارجه و راب مالی فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران در پاسخ به خواسته ایران برای ارائه تضمین مدعی شده اند: ما یک دموکراسی هستیم و یک دموکراسی هیچوقت نمی تواند دستان رئیس جمهوری آینده ایران را ببندد. ما بهترین کاری که برای حفظ توافق می توانیم انجام بدهیم این است که نشان بدهیم این توافق به نفع هر دو طرف است.
مالی گفته است: در مورد هیچ چیزی نمی شود تضمین داد. اصلا ماهیت دیپلماسی این نیست.
این مقام آمریکایی در عین حال مدعی شده است: نه ما و نه رئیس جمهوری اصلا و ابدا قصدمان این نیست که چندین ماه را صرف مذاکره کنیم تا به یک توافقی برگردیم و بعد دوباره از آن خارج بشویم.
آیا واشنگتن توان رفع ایرادات محتوایی تهران را دارد؟
اظهارات این دو مقام آمریکایی در حالی است که یک دیپلمات ارشد اروپایی که در مذاکرات حضور دارد، بر خواسته بحق ایران صحه گذاشته و به روزنامه نیویورک تایمز گفته است: " چیزی که یک بار اتفاق افتاده است، می تواند بازهم اتفاق بیفتد".
به گزارش نیویورک تایمز، حتی در میان متحدان اروپایی ایالات متحده در برهه فعلی این عقیده وجود دارد که اگر جو بایدن رییس جمهوری آمریکا دور بعدی دوباره انتخاب نشود یا شخصی مانند دونالد ترامپ رییس جمهوری شود توافق هسته‌ای ایران می‌تواند بار دیگر از بین برود.
" علی واعظ" مدیر پروژه ایران در گروه بین المللی بحران در این باره گفته است: اصرار ایران براینکه دولت بایدن قول بدهد تحریمها را باز نخواهد گرداند، قابل درک است.
این تحلیلگر مسایل بین المللی گفته است به خاطر تحریم بودن ایران، بانکهای خارجی و سایر مشاغل ریسک نمی کنند و در ایران سرمایه گذاری نمی کنند. بنابراین تهران هم هرگز از مزایای اقتصادی وعده داده شده از برجام برخوردار نشده است.
"محمد کاظم غریب آبادی" سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی در این باره می گوید: برجام ایجاد شد تا تحریم‌های مغایر با آن علیه ایران برداشته شود. چطور وقتی حاضر نمی‌شوند در مورد تضمین‌ها و آینده کار شرکت‌ها صحبت کنند، اطمینان پیدا کنیم که در رفع عملی تحریمها صادق خواهند بود!
وی تصریح کرده است: اینکه به‌دلیل ممنوعیت استفاده از یوترن برای ایران نتوانیم پول‌های خودمان را از بانکهای کشورهای دیگر منتقل‌کرده و یا استفاده کنیم، چون یک تحریم اوّلیه است و نه ثانویه و ظاهرا به برجام ارتباطی ندارد، مشکل ایران نیست.
وی تاکید کرده است: چه تضمینی وجود دارد که با تفاهم جدید و عدم حل این مشکل و مشکلات مشابه به‌گونه‌ای که شرایط بهره‌مندی و انتفاع ایران از منافع تفاهم هسته‌ای تضمین شود، بتوانیم عواید حاصله از فروش نفت را دریافت و یا هزینه کنیم!
رابرت اینهورن کارشناس ارشد طرح منع اشاعه و کنترل تسلیحات هسته ای در اندیشکده بروکینگز نیز به نشریه هیل گفته ممکن است ایران و آمریکا بعد از تحلیف (آیت الله ) ابراهیم رئیسی مذاکرات را از سر بگیرند اما با اختلافات قابل توجهی مواجه هستند.
"ولی نصر" استاد دانشگاه جان هاپکینز نیز در حساب کاربری خود در توییتر نوشته است آینده توافق هسته ای زیر سوال است. گفتگوها خیلی دیر و بدون تصمیم دشوار سیاسی برای ارائه تضمین های کلیدی در حالی که روحانی در سمت خود بود آغاز شد. اکنون ایالات متحده با کار دشوارتری روبروست.
اکنون برغم اعتراف مقامات دولت بایدن به شکست فلاکت بار سیاست فشار حداکثری واشنگتن علیه ایران، به نظر می رسد باید عملکرد دولت بایدن را که تاکنون برای بازگشت به تعهداتش در برجام صرفا از اعلام آمادگی فراتر نرفته، در عرصه عمل و در گفتگوهای آتی دید که آیا اراده سیاسی لازم و توان باز کردن گره هایی را که خود در مسیر بازگشت به برجام ایجاد کرده است، دارد؟
آیا دولت بایدن حاضر است ایرادات محتوایی تهران را که عدم رفع آنها، زمینه انتفاع عملی ایران را فراهم نخواهد کرد، برطرف کند یا آنکه همچنان بر مدار سیاست های شکست خورده خود می خواهد بچرخد؟