نشست رسانهای قادر آشنا مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صبح امروز (شنبه ۱۶ مرداد ماه) با حضور تعداد محدودی از خبرنگاران حوزه تئاتر (شش خبرنگار) در اتاق جلسات معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.
در این نشست علاوه بر آشنا، رضا بصیرت مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی، مهدی حاجیان مدیر امور جشنوارههای ادارهکل هنرهای نمایشی و اتابک نادری مسئول کمیته تعیین خسارت کرونا و بازیگر تئاتر حضور داشتند.
کرونا بدترین شرایط مدیریت را بر عرصه فرهنگ و هنر تحمیل کرد
آشنا در این نشست با اشاره به آنکه از شانزدهم فروردین ۱۳۹۹ که فعالیت خود را به شکل رسمی بعد از ابلاغ حکم مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که در روزهای پایانی اسفند ۱۳۹۸ به او ابلاغشده بود آغاز کرده است، گفت: جمله پایانی را در ابتدا میگویم و آن اینکه این دوران قریب به ۱۸ ماه، بدترین شرایط از نظر اداری و مالی در مدیریت فرهنگ و هنر در تمامی بخشها بهویژه در حوزه تئاتر بود.
وی ادامه داد: همگان بر این مسئله آگاهند که فروردینماه درست زمانی است که سال مالی در اسفندماه سال پیشاز آن به اتمام رسیده و هنوز سال مالی جدید نیز شروع نشدهاست. چراکه عموماً سال مالی از خردادماه آغاز میشود. اما حضور من در این مسند از نیمه فروردین ۹۹ و زمانی آغاز شد که شاهد تعطیلی سالنهای تئاتر بهسبب شیوع کرونا، بدهیهای متعدد و بالا و مشکل شیوه مواجهه با کرونا که در آن روزهای نخستین کسی از آن شناختی نداشت بودیم.
آشنا با بیان آنکه تمامی این موارد امکان برنامهریزی صحیح و دقیق را از سلب میکرد خاطرنشان کرد: مهمترین آسیب و دلیل این عدم برنامهریزی به ناشناخته بودن ویروس کرونا و شرایط متغیر آن بازمیگشت. حتی اگر ما نخستین تعهد پرداخت بدهی در نخستین گام با بدهی ۱۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان برنامهریزی را داشتیم هم کرونا و اتفاقات همراهش، آن برنامه را برهم میزد و بار دیگر باید از نخست تمامی برنامهریزیها را انجام میدادیم.
نخستین تعهد، پرداخت بدهی ۱۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومانی سالهای قبل بود
آشنا تصریح کرد: در کنار این مسئله باید بودجه کم تئاتر، مشکلات معیشتی خانواده شریف و نجیب هنر تئاتر را نیز در نظر گرفت. با این وجود با تعطیل شدن سالنهای نمایشی شاهد افزایش مشکلات معیشتی و اقتصادی هنرمندان نیز بودیم و من بهعنوان مدیر باید پاسخگوی هنرمندان در دو حوزه حیات و معیشت آنها میشدم. باید گفت که تجمیع این دو حوزه کاری بسیار سخت و طاقتفرسا بود.
مدیر کل اداره هنرهای نمایشی با اشاره به آنکه «بعد از بیشاز ۳۰ سال مدیریت در عرصههای مختلف فرهنگ و هنر به صداقت و صراحت اعلام میکنم که ۱۸ ماه گذشته سختترین شرایط مدیریتی بوده که من آن را در طول دوران کاریام تجربه کردهام» یادآور شد: با همه این مسائل به دلیل تکلیفی که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بر دوش من قرار داده بود، این مسئولیت را قبول کردم. امروز نیز خدمت به خانواده عزیز، بزرگ، نجیب و فاخر هنر تئاتر را برای خود افتخار میدانم.
در نخستین گام با بدهی ۱۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان که مربوط به دورههای مدیریت قبلی و نهتنها مدیر پیشاز من (شهرام کرمی) بود را پیش روی خود میدیدم که به پرداخت آنها تعهد کرده بودم.
مشکل مالیاتی میتوانست روند انجام تعهدات ما را ناکام بگذارد
آشنا با بیان آنکه مسئله دیگر که در همان گامهای نخست گریبان فعالیت ما را گرفت به مشکلات حوزه مالیات برمیگشت، خاطرنشان کرد: بین سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۳، اداره کل هنرهای نمایشی ۱۳میلیارد بدهی مالیاتی داشت که این رقم تا سال ۱۳۹۸ به ۲۷ میلیارد تومان رسیده بود.
همه اینها باعث شده بود که حساب انجمن هنرهای نمایشی در شرف تعطیل شدن باشد و اگر جلسات متعدد با سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین رایزنی با سازمان مالیاتی کشور نبود شاید در همان گامهای نخست در پرداخت تعهداتمان با مشکلات جدی مواجه میشدیم. در نهایت با تمامی این مشکلات بیستوسوم فروردینماه ۱۳۹۹ طی نخستین اطلاعیه، ۱۱ برنامه اجرایی خود را بهعنوان مدیر تئاتر ارائه دادم.
مدیر کل اداره هنرهای نمایشی با تاکید بر آنکه بر اجرایی شدن تکتک بندهای آن ۱۱ برنامه ایمان و باور داشته است، یادآور شد: معتقدم، مدیر اگر به برنامههای خود باور نداشته باشد برای به ثمر نشاندن آنها نیز تلاشی نمیکند. به همین سبب اصل پاسخگو بودن به تشکلهای هنری، هنرمندان و از همه اولیتر اصحاب رسانه را بهعنوان اصلیترین رویکرد و نگرش خود در آن برنامه ۱۱ بندی قرار دادم.
در مواجهه با اصحاب صدیق فرهنگ و هنر، صداقت تام و تمام داشت
آشنا در ادامه با تاکید بر آنکه شفافسازی در ساختار اداری مانع فساد میشود یادآور شد: این اصلی شناختهشده و مورد وثوق همه است که هرچه دامنه فساد بیشتر باشد حکمرانی در هر حوزهای از جمله حوزه فرهنگ و هنر رشد منفی خواهد داشت و هرچه دامنه فساد محدودتر و کوچکتر باشد، حکمرانی به سمت حکمرانی خوب و در نهایت حکمرانی ایدهآل سوق پیدا خواهد کرد.
وی ادامه داد: برهمین اساس همواره معتقدم که باید در حوزه مدیریت بهویژه در مواجهه با اصحاب صدیق فرهنگ و هنر، صداقت تام و تمام داشت. من نیز در تمام دوران مدیریتم شفافیت مالی را بهعنوان اصلیترین اولویت در حوزه مدیریت خود قرار دادم. البته که تاکید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه ساخت ویترینی شفاف برای تمامی مخارج زیرمجموعههای این وزارتخانه نیز اصلی دیگر بر تعهد من بود تا نسبتبه اصول و اعتقاداتم با ثبات قدم بیشتری همراه شوم.
خواستهام برای ایجاد همافزایی در تعامل با نهادهای تئاتری محقق نشد
آشنا با اشاره به آنکه طی هفده، هجده ماه حضورم بر مسند ادارهکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۷۴۶ دیدار حضوری با هنرمندان داشتم و دراینمیان ۲۷۸ ارتباط تلفنی نیز با برخی از هنرمندان پیشکسوت برقرار کردم گفت: همچنین دو دیدار از طریق وبینار با انجمن هنرهای نمایشی کل کشور، دیداری با مدیران کل انجمنها و دو دیدار با ریاست و اعضای هیاتمدیره خانه تئاتر و همچنین کانونهای زیرمجموعه خانه تئاتر و حوزه هنری داشتهام.
مدیرکل اداره هنرهای نمایشی تصریح کرد: با تمامی اینها با صداقت میگویم آنگونه که دلم میخواست تعامل میان این نهادها با وجود تمامی گفتوگوها صورت نگرفت. چرا که هدفم آن بود تا باوجود بودجه ناچیز تئاتر در تعامل با این نهادها بتوانیم همافزایی داشته باشیم تا به بسیاری از مطالبات بهحق و بهجای هنرمندان جامعه عمل بپوشانیم.
نحوه حمایت از هنرمندان متضرر شده به دلیل شیوع کرونا
وی همچنین با اشاره به انتخاب اتابک نادری بهعنوان مسئول هنرمندان و گروههای خسارتدیده به واسطه بیماری کرونا در همان ماههای نخست شیوع این ویروس در کشور خاطرنشان کرد: در یک اقدام فوری و کارشناسانه ۲۷۴ گروه نمایشی طی ماههای نخست فعالیتم و شیوع ویروس کرونا در تهران اجرا رفته یا منتظر اجرا بودند و یا مراحل بازبینی را میگذراندند و همچنین ۴۶۶ گروه استانی که مشمول همین شرایط بودند را شناسایی کردیم و از طریق اطلاعیهای که نهم اردیبهشتماه ۱۳۹۹ صادر شد این گروهها را به بیمه تامین اجتماعی و صندوق اعتباری هنر برای بحث حمایت معرفی کردیم.
با کار کارشناسانه و برآورد میزان خسارتها در نهایت ۷۶میلیارد تومان بهعنوان آسیبی که کرونا به حوزه تئاتر، هنرمندان و تماشاخانههای خصوصی و دولتی وارد ساخته بود را محاسبه کردیم و این عدد به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام شد.
تلاش بر حمایت مستمر از گروههای نمایشی و سالنها به بهانههای مختلف
مدیرکل اداره هنرهای نمایشی درباره دیگر اقدامات دوران مدیریت خود که مصادف با آغاز کرونا و تعطیلی سالنهای تئاتر بود یادآور شد: با تمام وجود بحث بازگشایی سالنهای تئاتر را در جلسات کارشناسانه با وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی در میان گذاشتیم تا در نهایت با ابلاغ شیوهنامه بهداشتی و تأیید ستاد ملی مقابله با با وزارت بهداشت توانستیم مجوز فعالیت و بازگشایی سالنهای تئاتر و فعالیت هنرمندان که آن زمان در گروه سه بودند را ابلاغ کنیم.
وی ادامه داد: در همان شرایط جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان و جشنواره تئاتر خیابانی مریوان را نیز پیش رو داشتیم که اعلام کردیم این دو جشنواره را به شکل فیزیکی برگزار نخواهیم کرد و بهجای آن دو رویداد، «فصل امید» را بهجای جشنواره تئاتر کودک و «تئاتر خیابانی ایران»بهجای جشنواره تئاتر مریوان جایگزین کردیم تا هم شاهد فعالیت هنرمندان باشیم و هم بتوانیم حمایتمان را از آنها به شکل مستمر ادامه دهیم.
مدیرکل اداره هنرهای نمایشی همچنین به تخصیص اعتبار ۵۰ درصد صندلیهای خالی تماشاخانهها برای جبران بخشی دیگر از خسارت هنرمندان تئاتر اشاره کرد و گفت: در سال ۹۹ بنا را بر آن قرار دادیم تا بر اساس میزان فروشی که گروههای نمایشی داشتند، بین ۵۰ تا ۷۰ درصد به واسطه ۵۰ درصد صندلیهای خالی به گروهها کمک کنیم و این میزان حمایت را در سال جاری (۱۴۰۰) به میزان دو برابر افزایش دادیم که این باز گامی دیگر در راستای تلاش برای حمایت از حق هنرمندانی است که با توجه به تمامی این شرایط کرونایی کشور، سنگر تولید و اجرای آثار نمایشی را برای تزریق روحیه نشاط و امید به جامعه خالی نکردند.
تشریح کمکهای مستقیم و غیرمستقیم اداره کل هنرهای نمایشی از تئاتر
آشنا با اشاره به دو شیوه کمکهای مستقیم و غیرمستقیم به هنرمندان تئاتر در راستای حمایت هرچه بیشتر از آنها برای جبران بخشی از خسارتهای آنها در سایه شیوع ویروس کرونا گفت: در شکل کمکهای مستقیم متعهد شدیم تا به گروههایی که اجرایشان متوقفشده بود در صورت بازگشت به اجراها ۱۰۰درصد حمایت خود را بهمحض پایان اجرا به آنها پرداخت کنیم و همچنین حداقل ۵۰ درصد کمکهزینه به گروههایی که از ادامه اجرای انصراف دادهاند را نیز اختصاص دادیم.
وی ادامه داد: به گروههایی که تمایلی برای اجرا نداشتهاند پیشنهاد کردیم تا در فضای مجازی آثار آنها را منتشر کنیم و از این طریق آنها را حمایت کنیم. در گام نخست۱۳۰ اثر به دستمان رسید. در جمعبندی به ۸۰ اثر رسیدیم و در نهایت ۳۴ اثر نمایشی که (۲۲ نمایش از هنرمندان استانی) با کیفیت مطلوب تصویربرداری شده بود در اختیار ما قرار گرفت که آن را در تلویزیون تئاتر ایران بارگذاری کردیم.
آشنا همچنین درباره کمکهای غیرمستقیم به به دو سامانه «کارا» و «تحفه» و همچنین صندوق اعتباری هنر اشاره کرد و گفت: در سامانه کارا ۷۰۷ گروه و در سامانه تحفه ۲۹۳ گروه را معرفی کردیم. همچنین در حوزه حمایت از تماشاخانههای خصوصی نیز تلاش کردیم تا از طریق صندوق اعتباری هنر و مجوزی که به شکل مستقیم از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کردیم به میزان ۱۵۰ تومان به تماشاخانهها کمک کنیم.
رایزنی با سازمان مالیاتی و دیوان محاسبات برای حذف مالیات از بودجه حمایتی تئاتر
مدیر کل اداره هنرهای نمایشی همچنین با اشاره به پرداخت بدهیهایی که در هنگام حضور او بهعنوان مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای این ادارهکل باقیمانده بود گفت: کلیه بدهیهای معوقه (۱۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان) را طی سال گذشته پرداخت کردیم.
در حوزه مباحث مالیاتی نیز با سازمان مالیاتی و دیوان عدالت درحال رایزنی هستیم چراکه اعتقاد داریم بودجه ادارهکل هنرهای نمایشی بودجهای حمایتی برای هنر تئاتر در کشور است و بههیچوجه جنبه درآمدزایی در آن مطرح نیست که مشمول بحث مالیات شود. خوشبختانه در این مسیر نیز گامهای مثبتی برداشتهشده و امیدواریم که در آینده نزدیک شاهد برطرفشدن مالیاتهای انباشتهشده بر ادارهکل هنرهای نمایشی و انجمن هنرهای نمایشی سراسر کشور باشیم.
تلویزیون تئاتر ایران میراث ماندگار اداره کل هنرهای نمایشی برای تئاتر ایران است
آشنا گام بلند و موفق دیگر اداره کل هنرهای نمایشی را راهاندازی تلویزیون تئاتر ایران و اختصاص بستری تخصصی در فضای مجازی بهعنوان یکی از دستاوردهای مثبت از آسیب کرونا برای این ادارهکل برشمرد و گفت: با راهاندازی تلویزیون و تئاتر ایران، همچنین رایزنی با سازمان سینمایی و ساترا، روند صدور مجوزها را چه برای سامانه تخصصی خود و چه دیگر پلتفرمهای مجازی فراهم کردیم.
در کنار آن از تلویزیون تئاتر ایران برای دو رویداد جشنواره بینالمللی تئاتر فجر و همچنین جشنواره تئاتر عروسکی و ارائه آثار در فضای مجازی بهره بردیم که با استقبال خوب هنرمندان مخاطبان و کارشناسان مواجه شد. همچنین تا به این لحظه بیشاز ۳۰۵ افتتاحیه، اختتامیه و سمینار پژوهشی و ۳۵ فیلم تئاتر حرفهای نیز تا این لحظه در تلویزیون و تئاتر ایران برای ارائه به علاقمندان تئاتر کشور بارگذاری شدهاست.
کاستن بوروکراسی اداری با سامانه برط صدور مجوز
مدیرکل اداره هنرهای نمایشی همچنین به راهاندازی سامانه صدور مجوز و کاستن مسئله بوروکراسی اداری بهعنوان یکی دیگر از گامهای موفق این اداره کل در استفاده کردن از بستر فضای مجازی و دولت الکترونیک اشاره و تصریح کرد: البته در این مسیر هنوز آسیبها و مشکلاتی وجود دارد اما امیدواریم که هرچه سریعتر مدیران سالنهای خصوصی بتواند مسئله مالکیت خود بر تماشاخانه و فرد درخواستکننده صدور مجوز را که باعث برخی از آسیبها شده بهسرعت برطرف کنند.
مستندسازی تئاتر ایران، بستری ناب برای پژوهشگران تئاتر
آشنا همچنین به پروژه مستندسازی اجراهای نمایشی ایران اشاره کرد و گفت: سه سالن مجموعه تئاترشهر، تماشاخانه سنگلج و تالار هنر بهعنوان تالارهای زیرمجموعه ادارهکل هنرهای نمایشی، اغلب آثار آنها در طول تاریخ حیاتشان مستندسازی شده است. همچنین برخی از سالنهای خصوصی نیز به این جمع پیوستند.
وی افزود: تا به این لحظه از میان ۳۱۸۸ اثر ثبتشده، ۲۱۶۸ اثر به هنرمندان تهران و ۱۰۲۰ اثر به هنرمندان استانها اختصاص پیدا کرده است و امیدواریم که تا پایان سال بتوانیم تمامی اجراهای سالنهای دولتی و خصوصی را در سامانه بارگذاری کنیم که این خود یکی از اصلیترین منابع تحقیقی و پژوهشی برای دانشجویان، پژوهشگران و نویسندگانی است که میخواهند درباره تاریخ حیات تئاتر در ایران بنویسند.
معتقدم با وجود افزایش چند برابری باز هم بودجه تئاتر کم است
آشنا با اشاره به بودجه تئاتر هم خاطرنشان کرد: سال ۹۸ مبلغ حمایتی به استانها ۱۳۰ میلیون تومان بود. اما برای سال ۹۹ بالغ بر ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان بودجه برای استانها در نظر گرفتیم که حدود ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان آن پرداخت شد. همچنین برای سال ۱۴۰۰ هم مبلغ حمایت را به ۸ میلیارد تومان ارتقا دادیم.
کف بودجه تئاتر در سال ۹۹، حدود ۱۸ میلیارد بود و الان آن را به ۳۲ میلیارد تومان رساندهایم. تلاش میکنیم در این مدت باقی مانده هم آن را برای سال بعد ارتقا دهیم. چون باور داریم بودجه تئاتر کشور بسیار کم است.
توجه به استانها اولویت اول مدیریت و توسعه تئاتر
مدیرکل اداره هنرهای نمایشی با اشاره به اینکه تلاش کردیم در تمام این مدت با وجود فراز و فرودهای مختلف مدیریتی استانها را مورد توجه اولی قرار دهیم گفت: تا این لحظه ۲۰ استان اساسنامه انجمنهای هنرهای نمایشیشان را ثبت کردهاند و دیگر کسی نمیتواند آنها را منحل کند.
آشنا تصریح کرد: اینکه برخی میگویند گروههای استانی از حمایت مالی کمتری نسبت به پایتخت برخوردار شدهاند باید بگویم که ۴۷۶ گروه نمایشی در جشنوارهها مورد حمایت قرار گرفتند که ۶۷ درصد آنها استانی بودند.
وی همچنین درباره کمک هزینهها و حمایت مالی به هنرمندان هم گفت: ما نمیتوانیم به فرد کمک کنیم ما به گروه کمک میکنیم و برای این کار دنبال بهانههایی همچون اجرای عمومی هستیم.
چابکسازی جشنوارهها؛ هدفی که نتوانستم آن را محقق کنم
آشنا چابکسازی جشنوارههای مربوط به ادارهکل هنرهای نمایشی (فجر، عروسکی و آیینی سنتی) را هدفی خواند که نتوانست آن را محقق کند و یادآور شد: به نظر من وجود سه جشنواره برای یک ادارهکل زیاد است؛ باید بهجای آن، یک جشنواره با بخشهای مختلف باشد.
البته که اجرای چنین ایدهای لعن و نفرین و دعوا هم دارد. اما ساماندهی جشنوارهها، آرزویی است که دلم میخواهد بعد از رفتنم هم انجام شود. اینکه این سه جشنواره یکی شود و دبیرش برای چهار سال حکم بگیرد تا هزینه کمتری به سیستم تحمیل شود نکته مهمی است که می تواند به ارتقای سطح کمی و کیفی جشنواره و در نهایت تئاتر ایران منتج شود.
مدیرکل هنرهای نمایشی با بیان اینکه با این وجود توانستیم در قالب سند ساماندهی جشنوارهها تا حدودی این رویدادها را با تغییر رویه رو به رو کنیم تصریح کرد: این حجم از اجرای جشنوارهای باعث شده از اجرای عمومی و تولید تئاتر غافل شویم.
پاسخهای مدیر کل اداره هنرهای نمایشی به ایرنا
آشنا در ادامه در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا درباره تامین منابع مالی از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا تعامل با دیگر نهادهای هنری گفت: کل اعتبارات دریافتی از وزارتخانه بود و از سایر نهادها تنها امکانات گرفتیم.
آشنا در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار ایرنا درباره تصمیمهای دوگانه در اجرای تئاتر در سالنهای دولتی و خصوصی و تفاوت آن با سینما گفت: در سینما هم سالنهای دولتی تعطیل است. ضمن اینکه چند هفته پیش و پس از بحرانی شدن شرایط تهران در مصاحبهای و در پاسخ به سوالی، گفتم که بر اساس قانون، تئاتر در شرایط قرمز تعطیل است اما از طرفی درآمد ناچیز هنرمندان هم به همین اجرا وابسته است.
آرزویم اجرای تئاتر و کمک به سالنها و گروههاست و گرفتن تصمیم تعطیلی تئاتر، به شدت تصمیم سختی است؛ من در انتخاب تصمیمی بین تعطیلی و اجرای تئاتر در شرایط قرمز کرونایی، در رنج هستم.
مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین در مورد واکسیناسیون هنرمندان توضیح داد: سه اولویت به وزارت بهداشت اعلام کردیم؛ کارکنان سالنهای تئاتر چه دولتی و چه خصوصی، گروههایی که در حال اجرا هستند و سوم گروههایی که مجوز گرفته و در نوبت اجرا هستند و امیدواریم این امر محقق شود.
تقدیر از خبرگزاری و خبرنگار تئاتر ایرنا
در پایان این مراسم که در آستانه روز ۱۷ مرداد ماه (روز خبرنگار) برگزار شد، قادر آشنا با اهدای لوح تقدیر از خبرنگار تئاتر ایران و خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) به پاس همراهی با این اداره کل در بازتاب صریح و دقیق آسیبها، موانع و نقاط قوت فعالیت خانواده هنرهای نمایشی کشور به ویژه در ایام فراگیری کرونا تقدیر کرد.