روزنامه ایران دوشنبه ۱۸ مرداد در گزارشی آورده است: احکام صادر شده، نخستین احکام آیت‌الله رئیسی هستند که می‌توانند بیانگر جهت‌گیری‌های کلی کابینه سیزدهم هم باشند. اما مروری بر سوابق این دو چهره که از آنان به عنوان چهره‌های اصلی کابینه و نزدیک به رئیس جمهوری یاد می‌شود، بیانگر راهبرد کلی است که دولت سیزدهم به ریاست آیت‌الله رئیسی در پیش خواهد گرفت. اما محمد مخبر و غلامحسین اسماعیلی چه کارنامه‌ای دارند و پیشینه اجرایی‌شان چه بوده است؟
هرچند این دو، چهره‌های ناشناخته‌ای برای افکار عمومی یا عرصه‌های مدیریتی کشور نیستند، اما دست‌کم می‌توان گفت سوابق اجرایی و مدیریتی آنان بر صبغه سیاسی‌شان غلبه دارد. یا به عبارت دیگر، آنچه در این دو انتصاب کمتر از هر چیز دیگری یافت خواهد شد، وابستگی‌های سیاسی و جناحی آنان است و در مقابل، پیوستگی به جمهوری اسلامی و کارنامه صرفاً اجرایی و فنی، مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که می‌توان در مخبر و اسماعیلی سراغ گرفت.
مخبر؛ از کارآفرینی تا محرومیت‌زدایی
محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهوری که برخی پسوند «دزفولی» را هم برای نام خانوادگی وی ذکر کرده‌اند، از شهرستان دزفول آمده است. اما فارغ از معنایی که این انتصاب می‌تواند برای خوزستانی‌ها داشته باشد، مخبر دارای کارنامه‌ای عمدتاً اجرایی است، کارنامه‌ای که از پایین‌ترین رده‌ها آغاز شده و در نهایت به ریاست ستاد اجرایی فرمان امام(ره) (تا پیش از انتصاب به معاون اولی) ختم شده است. مخبر که متولد دزفول هست، ضمن برخورداری از سوابق انقلابی، کار اجرایی خود را از دزفول، بویژه در دفاع مقدس و با مسئولیت بهداری سپاه این شهرستان آغاز کرد؛ مسئولیتی که در دوران دفاع مقدس تداوم داشت.
پس از آن، مخبر سمت‌های دیگری همچون مدیرعامل مخابرات خوزستان، معاون استانداری خوزستان و معاون بازرگانی بنیاد مستضعفان را نیز در کارنامه خود ثبت کرده است. در دوره فعالیت در بنیاد مستضعفان بود که در سال ۱۳۸۶ به حکم رهبر معظم انقلاب به عنوان رئیس ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) منصوب شد. بخش اصلی کارنامه و سوابق اجرایی مخبر را، دوره فعالیت در این سمت تشکیل می‌دهد، دوره‌ای ۱۴ ساله که به مبارزه همه‌جانبه با بیماری کرونا و ساختن نخستین واکسن ایرانی مقابله با این ویروس، یعنی «کووبرکت» ختم شد.
دوره مدیریت اجرایی مخبر در ستاد اجرایی فرمان امام(ره) را می‌توان دوره تحول این نهاد نامید، نهادی که با گسترش دامنه کار و وظایف خود، مسئولیت‌های بسیاری را برای رفع کمبودهای ملی، تأمین نیازهای داخلی و از همه مهم‌تر، محرومیت‌زدایی از مناطق مختلف کشور و نیز در حوزه‌های مختلف برعهده گرفت. مهم‌ترین اقدام مخبر در دوره حضور در ستاد اجرایی، راه‌اندازی بنیاد برکت بوده است. مخبر در این بنیاد، با بهره‌گیری از کارشناسان در حوزه‌های مختلف اقتصادی و علمی، توانست سهم این نهاد در رفع نیازهای کشور، بویژه محرومیت زدایی را به شدت گسترش دهد.
بنیاد برکت در دوره فعالیت خود توانست محرومیت‌زدایی با تکیه بر ارتقای توانمندی اقتصادی و کارآفرینی افراد، گروه‌ها و واحدهای کسب و کار مستعد فعالیت و فاقد دانش و مهارت لازم در مناطق کم برخوردار کشور را دنبال کند. به همین منظور، این بنیاد مشارکت در راه‌اندازی و توسعه طرح‌های اقتصادی در بخش‌های مختلف صنعتی، کشاورزی و نیز انجام طرح‌های عمرانی و زیربنایی همچون مدرسه‌سازی و ارائه خدمات سلامت و حتی بیمه‌ای را در دستور کار خود قرار داد.
همان طور که اشاره شد، محوریت این طرح‌ها، محرومیت‌زدایی، فقرزدایی و جلوگیری از مهاجرت نیروهای محلی به شهرهای بزرگ از طریق کارآفرینی و ایجاد مزیت اقتصادی در مناطق محروم بوده است. ایجاد یک میلیون شغل در مناطق محروم و روستایی، ساخت ۲ هزار و ۱۰۰ مدرسه و هزار و ۷۰۰ مسجد و مرکز فرهنگی، مشارکت در ساخت ۴۵ هزار واحد مسکن محرومین، ساخت ۱۲ بیمارستان و ۲۵۰ مرکز بهداشتی- درمانی در مناطق محروم از جمله اقدامات بنیاد برکت به ریاست محمد مخبر در دوره ۱۴ ساله بوده است.
اینکه فعالیت‌های بنیاد برکت از کاشت حلزون شنوایی برای ۵ هزار کودک ناشنوا تا احداث بزرگ ترین مجتمع استحصال اتان کشور در مُهر و عسلویه را در بر می‌گیرد، نشان دهنده علت انتصاب مخبر به معاون اولی رئیس جمهوری است. ضمن اینکه او علاوه بر این حوزه، به حوزه‌های نو و مبتنی بر فناوری هم توجه داشته است که ایجاد ۱۲ شتاب‌دهنده تخصصی سرمایه‌گذاری خطرپذیر در بیش از ۳۳۰ استارتاپ و شرکت از جمله آنهاست.
باوجود اینها، آنچه بیش از همه زمینه‌ساز شناسایی مخبر نزد افکار عمومی ایرانیان شده است، تولید نخستین واکسن ایرانی کرونا یا همان «کوو ایران برکت» است که به تازگی دوز دوم آن نیز از سوی رهبر معظم انقلاب دریافت شد. بنیاد برکت در دوره شیوع کرونا که کشورها از کمک امتناع می‌کردند، وارد حوزه تأمین نیازهای مقابله با کرونا شد که ساخت کارخانه تولید واکسن، ساخت کارخانه تولید ماسک و نیز تولید داروی رمدسیویر از جمله آنها است.
اما بنیاد برکت، تنها محصول مدیریتی مخبر نبود. او در ستاد اجرایی فرمان امام(ره) بنیاد احسان و مؤسسه دانش‌بنیان برکت را نیز راه‌اندازی کرد. مأموریت اصلی بنیاد احسان کمک به افزایش سرمایه اجتماعی نظام اسلامی از طریق تقویت جبهه مردمی فعالان اجتماعی در عرصه‌های مختلف است. مؤسسه دانش‌بنیان برکت نیز در توسعه فعالیت‌ها و طرح‌های دانش بنیان از جمله مشارکت در سرمایه‌گذاری‌های جسورانه در بنگاه‌های دانش‌بنیان فعال است. در کنار اینها، گروه توسعه اقتصادی تدبیر یکی دیگر از زیرمجموعه‌های ستاد اجرایی فرمان امام (ره) با ورود به حوزه‌های راهبردی نظیر امنیت غذایی، امنیت دارویی و امنیت انرژی که بخش خصوصی و دولتی بسیاری از نیازهای استراتژیک کشور را در شرایط تحریم، تأمین کرد.
مجموعه این کارنامه، مدیری اجرایی و کارگزاری خبره از محمد مخبر ساخته است، کارگزاری که ضمن تقید به جمهوری اسلامی ایران، به نیازهای مختلف کشور، ضعف‌ها و قوت‌های آن آشنا است و چه بسا بسیاری از نقاط مختلف ایران را نیز در دوره فعالیت خود از نزدیک دیده است. چنین سوابقی، به اضافه فاصله گذاری او از فعالیت‌های جناحی، او را به چهره‌ای مؤثر و مورد وثوق رئیس جمهوری در سیزدهمین کابینه جمهوری اسلامی ایران تبدیل کرده است. در کنار اینها، آشنایی با فعالیت‌های مرتبط با محرومیت‌زدایی و نیز شناخت مخبر از نیازهای مناطق کمتر برخوردار، مزیت دیگر حضور او در مقام معاون اول رئیس جمهور است.
اسماعیلی؛ از قوه قضائیه تا دولت
غلامحسین اسماعیلی که روز گذشته از سوی آیت‌الله رئیسی به سمت رئیس دفتر رئیس جمهوری منصوب شد، چهره‌ای آشنا برای اهالی رسانه محسوب می‌شود. اسماعیلی پیش از این، سخنگوی قوه قضائیه و رئیس حوزه ریاست این قوه نیز بوده است، مسئولیتی که در دوران ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضائیه عهده‌دار شد. اسماعیلی متولد بیرجند است.
او پیش از انتصاب به عنوان سخنگو و رئیس حوزه ریاست قوه قضائیه، ریاست سازمان زندان‌ها را برعهده داشت. دادستان عمومی و انقلاب شهرستان مشهد، از دیگر مسئولیت‌های اسماعیلی در قوه قضائیه است. انتصاب اسماعیلی به این سمت، می‌تواند نمایانگر اعتماد رئیس جمهوری به او باشد، بویژه اینکه رئیس دفتر مجرای ارتباط با رئیس جمهوری نیز محسوب می‌شود.
به هر رو، انتصاب مخبر و اسماعیلی، به عنوان نخستین انتصاب‌های آیت‌الله رئیسی، جهت‌گیری‌های اساسی هشتمین رئیس جمهوری اسلامی در تشکیل کابینه را نشان داد و طی روزهای آتی با معرفی سایر اعضای دولت به مجلس، عملاً شاکله دولت معرفی شده و شکل خواهد گرفت.