کار کردن و تلاش برای زندگی و امرار معاش در همه فرهنگ ها سفارش شده است و در دین اسلام هم سفارش زیادی برای کسب روزی حلال شده است، کار کردن در فرهنگ ما ایرانیان مورد تاکید بزرگان قرار داشته و دارد و تاجایی که بخشی از اشعار، پند و اندرزها و ضرب المثل ها را به خود اختصاص داده است، مانند: «کار عار نیست!» و این ضرب المثل موید توصیه های دینی و فرهنگی ما برای کسب روزی حلال از طریق درست و پسندیده است.
از سویی دیگر اگرچه کار کردن برای کسب روزی حلال و امرار معاش ثواب دارد، اما راه و روش و ابزار خودش را می طلبد و در عین حال باید سلامت نیروی کار هم حفظ شود و کار کردن به هر قیمتی نباشد.
«عجله کار شیطان است.»و «کار از محکم کاری عیب نمی‌کند.»از دیگر ضرب المثل هایی است که در فرهنگ ما مورد توجه قرار گرفته است ونشان می دهد که در کار کردن نباید عجله به خرج داد و با دقت کافی دل به کار داد و تمام جوانب ایمنی رعایت شود.
به هرحال با تمام تاکیدات و سفارشاتی که از سوی مسئولان و بزرگان فرهنگ و ادب در خصوص کار و رعایت ایمنی انجام شده است، شاهد اتفاقات بسیار دلخراشی در محیط های کار هستیم که سالانه شمار زیادی از هموطنان بر اثر این حوادث جان خود را از دست می دهند و شمار زیادی هم مصدوم و دچار از کار افتادگی موقت یا دایمی می شوند و بارسنگین مالی و اقتصادی به خود و خانوادهایشان و نظام اقتصادی کشور وارد می کنند.
بخش عمده ای از حوادث کار قابل پیشگیری است، برنامه های پیشگیری از وقوع حوادث، همچون استفاده از وسایل حفاظت فیزیکی (برای جلوگیری از سقوط حین کار، استفاده از کلاه ایمنی در کارگاه ها)، آموزش بهداشت کار و نظارت موثر بر کارگاه ها می تواند در کاهش حوادث حین کار و مرگ و میر ناشی از آن موثر باشد.
اهمیت حوادث ناشی از کار، غیر از بار مالی فراوانی که برای افراد، خانواده ها، شرکت ها و سازمان ها و بخصوص سازمان های بیمه گر و درمانی به بار می آورد در سطح کلان می تواند دارای ابعاد اجتماعی و سیاسی وسیعی نیز شود، نمونه های حوادث ناشی از کار که در صدر اخبار رسانه های جهان و کشورمان قرار گرفته اند و از یک حادثه صرف کاری به یک اتفاق اجتماعی و سیاسی تبدیل شده اند کم نبوده است که از آن جمله می توان به آتش سوزی در محل های کار، تجاری، بازار و برخی از مراکز درمانی یا معادن و دیگر مکان ها اشاره کرد.
همه ما ایرانیان حادثه کار در محل هایی که همین چند سال گذشته مانند ساختمان پلاسکو، معدن یورت استان گلستان، مرکز درمانی سینای اطهر، آتش سوزی در قسمت هایی از بازار تهران و تبریز را به خاطر داریم که جان ده ها نفر به دلیل سهل انگاری و رعایت نکردن اصول ایمنی در محل های کار به خطر افتاد و خانواده هایی را که عمدتا هم سرپرست خانوار بودند در اندوه و غم از دست دادنشان دغدار کرد.
بر اساس قوانین موجود، حوادث ناشی از کار با ویژگی خاصی مشخص می شود؛ حوادثی که حین انجام وظیفه و حوادثی که به سبب انجام وظیفه رخ می دهند و حادثه ناشی از کار عبارت است از اتفاق یا پیامدی که در جریان انجام کار پدید آمده و با صدمات شغلی مرگبار یا غیر مرگبار همراه باشد همچنین مطابق ماده ۱۳ آئین نامه چگونگی بازرسی کار موضوع تبصره ماده ۹۹ قانون کار در هنگام بررسی حوادث منجر به فوت و نقص عضو و آسیب دیدگی بازرسان کار موظفند برای مستدل بودن گزارش حادثه نظریه پزشکی قانونی را اخذ و مورد توجه قرار دهند.
خدمات سازمان پزشکی قانونی کشور در زمینه حوادث کار در دو بخش معاینه مصدومان و معاینه اجساد ارائه می شود و مراجعان حوادث کار را افرادی تشکیل می دهند که در اثر حوادث کار دچار آسیب جسمی می شوند برای معاینه و تعیین میزان خسارت به مراکز پزشکی قانونی مراجعه می کنند و توسط کارشناسان این سازمان مورد معاینه بالینی قرار می گیرند.
علاوه بر مصدومان، اجساد متوفیان حوادث کار نیز برای تعیین علت فوت به پزشکی قانونی ارجاع می شود، عواملی همچون سقوط از بلندی، اصابت جسم سخت، کمبود اکسیژن، سوختگی و ... از مهمترین دلایل مرگ حین حوادث کار هستند.
یک هزار و ۸۱۹ نفر درسال گذشته به دلیل حوداث کار کشته شدند
بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور در سال گذشته یک هزار و ۸۱۹ نفر در حوادث کار جان خود را از دست دادند که یک هزار و ۷۹۳ نفر از آنها مرد و ۲۶ نفر هم زن بودند و سال قبل از آن(۱۳۹۸) در مجموع یک هزار و ۷۵۳ نفر به دلیل حوادث ناشی از کار فوت کردند که یک هزار و ۷۴۳ نفر مرد و ۱۰ نفر هم زن بودند.
همچنین در سال گذشته استان تهران با ۳۹۶ با نفر فوتی حوادث کار (شامل ۳۸۲مرد و ۱۴ زن) و سال ۹۸ هم با ۴۲۷ نفر (۴۲۳مرد و ۴زن) بیشترین آمار فوتی های دسال گذشته در حوادث کار داشت و بعد از تهران هم استان خراسان رضوی با ۱۲۹ (۱۲۸مرد و یک زن) جان باخته حادثه کار در سال ۱۳۹۹ وبا ۱۱۲ (۱۱۱مرد و یک زن) فوتی حادثه کار در رتبه دوم ازنظر بیشترین تعاداد مرگ های ناشی از حوادث کار قرار داشت.
سقوط از بلندی بیشترین دلایل مرگ در حوادث کار را دارد
بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی سقوط از بلندی، اصابت جسم سخت، برق گرفتگی، سوختگی و کمبود اکسیژن به ترتیب بیشترین دلایل حوادث کار را به خود اختصاص داده است.
در سال گذشته سقوط از بلندی بیشترین دلایل مرگ در حوادث کار را به خود اختصاص داد در این سال ۷۹۶ نفر بر اثر سقوط از بلندی در حین کار جان خود را از دست دادند.
پس از سقوط از بلندی، اصابت جسم سخت با ۴۴۴ فوتی در رتبه دوم دلایل مرگ در حوادث کار قرار می گیرد و برق‌گرفتگی (۲۴۹ فوتی)، کمبود اکسیژن ( ۱۰۲فوتی) سوختگی (۸۶فوتی) و سایر موارد (۱۴۲فوتی) از دیگر دلایل مرگ در حوادث کار در سال ۱۳۹۹ بودند.
توصیه هایی برای ارتقای سطح ایمنی محیط کار
پزشکی قانونی به منظور جلوگیری از مرگ های ناشی از حوادث کار و یا کاهش آنها در توصیه هایی تاکید کرده است : یکی از مهمترین دلایل به وجود آمدن چنین حوادثی، رعایت نکردن اصول اولیه ایمنی در کارگاه است که متاسفانه به علت گسترش نیافتن فرهنگ استفاده از اصول ایمنی و محدودیتی که در اجرا برای نیروی کار ایجاد می کند، کارگران رغبتی به استفاده از وسایل و تجهیزات ایمنی نشان نمی دهند و به همین علت حضور کارشناسان ایمنی در انجام مراحل کار در کارگاه، امری ضروری است که چنین حساسیتی در اغلب موارد وجود ندارد.
همچنین نبود افراد آموزش دیده متناسب با نوع فعالیت و تجهیزات لازم و در کل نبود عوامل بازدارنده و شناخت از آن عامل مهمی در افزایش کشته شدگان و مجروحان حوادث کار به شمار می رود .
بررسی دقیق درباره تجهیزات ایمنی کارگاه و همچنین نظارت های وزارت کار در این خصوص از سوی مراجع قانونی نیز ضروری است و همچنین عوامل محیطی، صفات شخصی مانند سرسختی، عصبانیت، عجله و بی باکی، شرایط ناایمن، عمل نا ایمن، اشتباه فردی، ضعف مدیریت، میزان تحصیلات و استفاده نکردن یا استفاده نامناسب از وسایل حفاظت فردی و خط مشی مدیریت از موثرترین عوامل حوادث کار از دیگر دلایل ایجاد حادثه در محیط کار محسوب می شوند.
از اعمال ناایمن می‌توان مواردی مانند کار بدون مجوز، استفاده از ابزار معیوب، عدم توجه به اخطارها، عدم استفاده از وسائل حفاظت فردی، سرعت زیاد ماشین آلات، بلندکردن اشتباه بار، شوخی و تعمیر ماشین حین حرکت را نام برد و برای کاهش چنین حوادثی و به حداقل رساندن آسیب های ناشی از آن باید بدانیم که مسئولیت عمده وقایع نامطلوب به عهده مدیران است و سرپرستان و استادکاران افراد کلیدی در پیشگیری از حوادث به شمار می آیند.
از ناهید حاجی خانی