بارها از مسایل و مشکلاتی که کرونا برای گروه‌های مختلف جمعیتی نظیر سالمندان، افراد با نیازهای ویژه، زنان سرپرست خانوار و کودکان در زمینه‌های مختلف مثل تنهایی، بیکاری و آموزش به همراه آورده، صحبت شده است، این در حالی است که بحث و گفت و گوها در خصوص برخی افراد خاص مانند افراد دارای اختلال طیف اتیسم به سبب عدم آگاهی کارشناسان ومتخصصان از مشکلات این افراد مغفول مانده است. عدم آگاهی از وضعیت این کودکان به این معنا است که گاه کادر درمان، پزشکان و مردم عادی از این افراد انتظار رفتارهایی دارند که از افراد معمولی دا رند، حال آنکه تقاضای انجام و بروز چنین رفتارهایی از این افراد، آنها را دچار مشکلات تنشی و تشویشی می‌کند. اهمیت این بحث سبب شد پژوهشگر ایرنا بحث گفت و گو را با «انسیه جودکی»، روانشناس کودکان استثنایی باز کند. مشروح این گفت و گو را در ذیل می‌خوانید:
کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی توسط افراد اتیسم
جودکی پیرامون کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی توسط افراد با اختلال طیف اتیسم گفت: در دوران کرونا تمام لحظه های خانواده‌های اتیسم به دلیل عدم توجه مسوولان جامعه به استرس و نگرانی می‌گذرد.
وی در ادامه بیان داشت: یکی از چالش‌هایی که خانواده‌های اتیسم با آن در دوران کرونا مواجه هستند، رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. زدن ماسک در بسیاری از اماکن الزامی است، این در حالی است که تقاضا از افراد با اختلال طیف اتیسم برای زدن ماسک، به دلیل داشتن مشکلات حسی ، تقریبا یک امر محالی است. برای مثال مادری می‌گفت مراکز توانبخشی حتی اگر باز هم باشند، خانواده‌های بسیاری نگران هستند که اگر کودکشان به کرونا مبتلا باشد، به دلیل عدم نگهداری ماسک بر روی صورت نمی‌توانند آنها را به این مراکز ببرند. از طرفی به دلیل تعطیلی برخی از مراکز توانبخشی، خانواده‌ها ناچار هستند فرزند اتیسم خود را به پارک ببرند که باز چون کودکانشان به دلیل مشکلات حسی نمی‌توانند ماسک بگذارند، آنها را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است. برای مثال بسیاری از خانواده‌ها ناچار هستند به عموم مردم جامعه مشکلات مربوط به اختلال فرزند خود را توضیح دهند و آنها را در خصوص ماسک نزدن توجیه کنند. از طرفی ممکن است افراد با اختلال طیف اتیسم به همه سطوح دست بزنند که خود همین امر، نگرانی والدین پیرامون انتقال ویروس و بیمار شدن فرزند و دیگر اعضای خانواده را بیشتر کرده است.
این روان شناس کودکان استثنایی افزود: یکی از مسایلی که خانواده‌ها در دوران کرونا مطرح کرده‌اند، عدم رضایت‌مندی از فرایند پذیرش درمانی و آگاهی کادر درمان از اختلال طیف اتیسم است. برای مثال والدین و کودکان ناچار هستند در صف‌های طولانی بایستند، در حالیکه این امر از توان و تحمل افراد با اختلال طیف اتیسم خارج است و ایستادن برای مدت زمانی طولانی آنها را دچار تنش می‌کند و ممکن است منجر به آسیب زدن آنها به خودشان شود. این در حالی است که نه تنها مردم عادی بلکه بسیاری از پزشکان هم از مشکلات و مصائب افراد با اختلال طیف اتیسم و خانواده های آنها آگاه نیستند و به دلیل ظاهر عادی و سالم این افراد انتظار دارند که این افراد و والدینشان نیز مانند والدین و افراد عادی دیگر در صف‌های طولانی مدت بایستند. از طرفی از آنجاییکه برخی از افراد اتیسم کلام ندارند، این امر آنها را در بیان بیماری کرونا و علایم آن دچار مشکل کرده است.
آموزش مجازی و مشکلات کودکان اتیسم
جودکی در خصوص آموزش مجازی و مشکلات کودکان اتیسم گفت: هر چند در طی دوران کرونا به دلیل تعطیلی مدارس، مراکز و کلینیک‌ها، آموزش مجازی ایجاد شده، اما نحوه تدریس به کودکان اتیسم از این طریق به مراتب سخت‌تر از کودکان غیر استثنایی است؛ زیرا کودکان اتیسم مشکلات تمرکز و مشکلات حسی دارند.
وی تاکید کرد: در واقع این شرایط بیشترین مشکل را برای مادران ایجاد کرده است، زیرا یک مادر ضمن مادری کردن باید مربی هم باشد و تمرین‌هایی که مربیان می‌دهند را وی با فرزندش انجام دهد و همین امر خستگی مادران را مضاعف کرده است. بنابراین تعطیلی مراکز درمانی به دلیل وضعیت قرمز کرونایی وضعیت افراد با اختلال طیف اتیسم را بیشتر چالش برانگیز کرده است.
وی ادامه داد: از طرفی چون آموزش‌های این کودکان باید به صوت مادام العمر باشد، تعطیلی مراکز مشکلات جدی برای آنها و خانواده‌هایشان ایجاد می‌کند. هر چند ممکن است مزایایی مثل استراحت برای والدین داشته باشد خصوصا برای والدینی که ناچار هستند هر روز فرزندان خود را از غرب به شرق یا از شمال شهر به غرب برای آموزش بیاورند، اما با این حال نگرانی آنها را از این بیماری و نحوه سرایت آن بیشتر کند. از طرفی از آنجاییکه در این دوران بسیاری از خانواده‌ها با مشکلات اقتصادی ناشی از تعطیلی بازار مواجه هستند، ممکن است آنها را در تامین نیازهای خانواده دچار مشکل کند.
کودکان اتیسم
جودکی درباره داغ ننگ و افراد با اختلال طیف اتیسم گفت: یکی دیگر از چالش‌های خانواده‌ها در دوران کرونا برچسب یا داغ ننگ ناشی از کرونا است. تاکنون به احتمال زیاد بسیاری از خانواده‌هایی که فرزند با اختلال طیف اتیسم دارند،کرونا گرفته‌اند که تعداد کمی از آن ها اعلام کرده‌اند و برخی از خانواده‌ها همواره از اعلام آن خودداری می‌کنند، با این حال آن چیزی که واضح و مبرهن است، این است که خانواده‌های اتیسم تنها و رها شده هستند و خدمات لازم برای آنها در این دوران اندیشیده نشده است.
وی افزود: مساله دیگری که ما نمی‌توانیم به صورت قطعی راجع به آن صحبت کنیم مربوط به این است که نه تنها افراد با اختلال طیف اتیسم متفاوت هستند، بلکه حتی خانواده‌های آنها هم متفاوت هستند. با توجه به این تفاوت‌ها، ممکن است در این دوران واکنش‌های متفاوتی هم داشته باشند.برای مثال برخی از آنها ممکن است واکنش مثبت و برخی واکنش منفی نشان دهند برای مثال ممکن است برخی از آن ها دچار بهم ریختگی و یا استرس شوند و همین امر رفتارهای خودزنی و یا دیگر زنی را در او بیشتر کند.
افراد اتیسم به دلیل اینکه طولانی مدت در خانه هستند ممکن است مشکلات رفتاریشان بدتر شده و داد بزنند یا بیقراری کنند وسیله را بشکنند و این ممکن است باعث اعتراض همسایگان شود. در نتیجه تنها کاری که می توان انجام داد آگاه ساختن همسایگان از وضعیت کودکان اتیسم است ، امیدواریم همسایگان نیز با شرایط پیش آمده با خانواده های اتیسم مدارا کنند .از طرفی از آنجاییکه نمی دانیم این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت لازم است خودمان را برای مدیریت دراز مدت شرایط آماده کنیم.
توصیه‌هایی برای والدین دارای فرزند با اختلال طیف اتیسم
جودکی در پایان توصیه‌هایی به والدین دارای فرزند با اختلال طیف اتیسم کرد و گفت: خانواده‌ها هر طور که شده باید ارتباطی مناسب با فرزندشان شان برقرار کنند و متناسب با سطح نیاز و درک او توضیح دهند که چطور از خودشان نگهداری و مراقبت کنند. برای این منظور برای مثال می‌توانند از داستان‌های کوچک، تصاویر یا بازی استفاده کنند. امنیت جانی خود خانواده‌ها و فرزندانشان از همه چیز بالاتر است و اهمیت بیشتری دارد و اصلا نگران این موضوع که چرا مراکز تعطیل شده است، نباشند و در چنین شرایطی نه به خود و نه دیگر اعضای خانواده سخت نگیرند.
وی افزود: برای راحتی می‌توانند با درمانگر فرزندشان در ارتباط باشند و به صورت مجازی آموزش‌های ساده را گرفته و خود در خانه با فرزندشان کار کنند. از طرفی خارج از توصیه درمانگر اقدامی انجام ندهند. برای مثال فعالیت ها را بیشتر یا کمتر یا شدیدتر نکنند. سعی کنند ارتباط خوبی با مربی داشته باشند و هر چه مربی می‌گوید را در خانه انجام دهند.
این روان شناس کودکان استثنایی اظهار کرد: مسائل بهداشتی را به فرزندانشان گوشزد کرده و آموزش دهند. برای مثال می‌توانند از آموزش تصویری برای شستشوی دست‌ها استفاده کنند. والدین باید این آموزش‌ها را آنقدر تکرار کنند تا مطمئن باشند، فرزندانشان آنها را به خوبی فرا گرفته‌اند.