طالبان بسیار سریعتر از آنچه مقامات آمریکایی تصور می کردند بر افغانستان مسلط شد و این تسلط چنان برای واشنگتن سنگین و گران آمد که وقتی خبرنگار سی ان ان آن را سایگونی دیگر برای آمریکا دانست، آنتونی بلینکن وزیر خارجه این کشور، مقایسه افغانستان با ویتنام را رد کرد اما واقعیت این بود که افغانستان حتی بدتر از ویتنام برای واشنگتن شده است.
بلینکن درباره خروج زودهنگام و شتابزده کارکنان سفارت کشورش در کابل به شبکه تلویزیونی سی ان ان گفت نمی‌توان افغانستان را با سایگون مقایسه کرد.
وزیر خارجه آمریکا در حالیکه از پاسخ به این پرسش که چرا همه امور به این سرعت پیش رفت، طفره می رفت، نمی خواست شکست دولت بایدن در افغانستان را همچون شکست نیروهای آمریکایی در جنگ ویتنام بپذیرد.
او در یک فرافکنی که هفته ها بود مقامات آمریکایی و خودش آن را تکرار می کردند و از آموزش و تجهیزات ۳۰۰ هزار نیروی افغانستانی سخن می گفتند، مقصر بحران کنونی افغانستان را همان نیروهای آموزش دیده می دانست و گفت واقعیت این است که نیروهای مسلح افغانستان نتوانستند از کشور دفاع کنند و سریعتر از آنچه انتظار داشتیم، رخ داد.
وزیر امور خارجه آمریکا گفت: به یاد داشته باشید ما فقط برای انجام یک ماموریت به افغانستان رفتیم و آن ماموریت گرفتن انتقام از عوامل ۱۱ سپتامبر بود و در انجام این عملیات موفق بودیم .
بلینکن ادامه داد: ماندن در افغانستان برای بیشتر از ۵ سال و ۱۰ سال، جزو منافع ملی ما نیست. روس‌ها هم برای مدت زیادی در قرن بیستم در افغانستان بودند. ما دو برابر بیشتر از روس‌ها در افغانستان بودیم و آیا این به خاطر منافع ملی ما بود؟ من این گونه فکر نمی‌کنم.
وزیر خارجه دولت بایدن که ناتوان از این سوال بود که چگونه بعد از دو دهه و هزینه هایی که بگفته خودش و دولتمردان آمریکایی در افغانستان داشته اند، طالبان بر این کشور مسلط می شود، خطاب به طالبان هشدار داد حمایت بین‌المللی و پایان تحریم‌ها تنها در صورتی امکان‌پذیر است که حقوق اساسی افغان‌ها به ویژه زنان رعایت شود و این کشور دوباره به پناهگاهی امن برای تروریست‌ها تبدیل نشود.
روند سریع تحولات افغانستان بیش از تصور بایدن و دولتش
در واقع روند تحولات در افغانستان بسیار سریعتر از آنچه مقامات دولت بایدن تصور می کردند، پیش رفت تا آنجا که جیک سالیوان مشاور امنیت ملی دولت بایدن بعد از تسلط طالبان بر افغانستان اذعان کرد مقامات دولت بایدن از سرعت تسلط طالبان بر افغانستان و سقوط نیروهای امنیتی این کشور متعجب شده اند اما با وجود همه این تحولات، بایدن به تصمیم خود برای خروج نظامی از افغانستان پایبند است.
پایگاه خبری آکسیوس در این زمینه نوشت: روزی که طالبان پایتخت افغانستان را تصرف کردند، بیل برنز رییس سیا در چارچوب سفری یک هفته‌ای برای دیدار با همتایان منطقه ای خود در حال دیدار از خاورمیانه و شمال آفریقا بود و در مصر به سر می‌برد.
رفتن برنز به سفر خارجی نشانگر این واقعیت است که سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) فکر نمی‌کرد سقوطی فوری در راه باشد.
سایر سران آمریکا و در تازه‌ترین مورد ژنرال مارک میلی رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا عملا تایید کرده‌اند که سران دولت بایدن و ارتش آمریکا چنین دیدگاهی داشته اند.
میلی در نشست خبری گفت: سناریوهای مختلفی برای فروپاشی متصور بود اما خودم یا دیگران هیچ شواهدی ندیده بودیم که نشان دهنده فروپاشی این ارتش یا دولت د(افغانستان) در ۱۱ روز باشد.
جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا نیز در نخستین واکنش پس از سقوط دولت اشرف غنی گفت که اوضاع در افغانستان زودتر از آنچه پیش‌بینی می‌کردیم به هم ریخت.
رئیس جمهوری آمریکا چهار روز قبل از سقوط دولت اشرف غنی گفته بود: ما بیش از یک تریلیون دلار طی ۲۰ سال گذشته در آنجا هزینه کردیم. بیش از ۳۰۰ هزار نیروی افغانستانی را آموزش دادیم و به تجهیزات مدرن مجهز کردیم.
وی با بیان اینکه هزاران نیروی آمریکایی را از دست دادیم، تاکید کرد رهبران افغانستان باید متحد شوند و گرد هم بیایند. آنها باید برای خود و ملت شان بجنگند.
بایدن چهار روز پس از سقوط دولت اشرف غنی و تسلط طالبان بر افغانستان و در حالیکه بدلیل نحوه خروج نظامیان کشورش از افغانستان بشدت مورد انتقاد است، در مصاحبه با "جورج استفانوپولوس" مجری ای بی سی نیوز نیز گفت: بعضی می گویند که شاید راهی برای خروج بدون بروز هرج و مرج وجود داشت، اما من نمی دانم چطور.
مجری ای بی سی او را به دلیل اظهاراتش در ۱۷ تیرماه مبنی بر اینکه تسلط طالبان بر افغانستان حتمی نیست، به چالش کشید و پرسید آیا اطلاعات امنیتی درباره وضعیت افغانستان غلط بود و آیا او وقتی چنین اطلاعاتی را دست کم گرفته بود؟
بایدن پاسخ داد: فکر می کنم اگر برگردیم و به گزارش های اطلاعاتی نگاه کنیم خواهیم دید که هیچ اتفاق نظری وجود ندارد.این گزارش ها می گفت که وقوع چنین سناریویی در پایان سال محتمل تر است.
مجری ای بی سی نیوز در پاسخ به بایدن گفت که او آن زمان به دوره زمانی اشاره نکرده است. بایدن صرفا پاسخ داد: بله.
رئیس جمهوری آمریکا بار دیگر دولت و نیروهای نظامی افغانستان را مقصر این ناکامی و تسلط طالبان دانست.
وی همچنین گفت واشنگتن متعهد به خارج کردن تمام آمریکایی‌ها از افغانستان است حتی اگر این عملیات بعد از پایان تاریخ مشخص شده در مورد خروج از افغانستان (در تاریخ ۳۱ اوت) باشد.
فاکس نیوز پیش از این اظهار نظر بایدن، گزارش داده بود مقام های آمریکا به بایدن هشدار داده اند انتظارات وی برای خروج کامل از افغانستان تا ۳۱ اوت (۹ شهریور) امکان پذیر نیست.
مقام های آمریکایی معتقدند به دلیل ادامه ورود نیروهای آمریکایی به افغانستان برای تسهیل عملیات خروج کارکنان، رعایت مهلت بایدن برای خروج کامل از افغانستان تا ۳۱ اوت "چالش برانگیز" خواهد بود و چطور ممکن است است تا این تاریخ تخلیه کامل صورت گیرد.
بایدن پیش از این گفته بود: من اکنون چهارمین رئیس جمهور آمریکا هستم که جنگ در افغانستان را مدیریت می‌کند. این مسئولیت را به پنجمین رئیس جمهوری واگذار نخواهم کرد. می دانم که تصمیمم برای خروج از افغانستان مورد انتقاد بسیاری قرار خواهد گرفت اما ترجیح می‌دهم همه این انتقادها را به جان بخرم تا تصمیم (خروج از افغانستان) را به رئیس جمهوری دیگری منتقل کنم.
شاید محمد اشرف غنی رئیس جمهوری فراری افغانستان که سوم تیرماه همزمان با افزایش حملات طالبان به واشنگتن سفر کرده بود تا بایدن را از خروج نظامیان آمریکایی از کشورش منصرف کند، از اینهمه قاطع بودن بایدن بر تصمیمش مطلع شده بود که ۲۴ مرداد ماه قبل از ورود طالبان به کابل آنچنان از صحنه درگیری و بحران گریخت.
فرار اشرف غنی از صحنه بحران، چنان بود که " ژنرال بسم الله محمدی" سرپرست وزارت دفاع ملی افغانستان او را لعن کرد و در پیامی در توییتر نوشت: آنها دستان ما را از پشت بستند و وطن را فروختند، لعنت به این مرد ثروتمند و گروهش.
رییس جمهوری فراری افغانستان چهار روز بعد در بیانیه ای اعلام کرد که هدف نهایی از خروج ناگهانی از افغانستان و تسلیم شدن در برابر طالبان جلوگیری از خونریزی در افغانستان بوده است.
اشرف غنی پس از تایید شدن اقامتش در امارات در بیانیه ای ویدئویی اعلام کرد تعهد من به همه هموطنان و زنان جلوگیری از خونریزی و تامین صلح، ثبات و توسعه برای افغانستان بود، این هدف کلی من بود.
ارزیابی های اطلاعاتی از چند ماه تا ۷۲ ساعت
سرعت تحولات افغانستان در ارزیابی های اطلاعاتی که رسانه های آمریکایی پیش از سقوط دولت اشرف غنی مطرح می کردند، برآوردهای مختلفی شده بود.
روزنامه واشنگتن پست چهار روز قبل از سقوط دولت اشرف غنی در این زمینه نوشت: آمریکا نگران سقوط احتمالی کامل کابل بین یک تا سه ماه دیگر است.
این روزنامه آمریکایی خاطر نشان کرد: شرایط افغانستان از ماه ژوئن و پس از خروج نیروهای آمریکایی که سرویس اطلاعاتی آمریکا پیش بینی کرده بود ممکن است کابل در ۶ تا ۱۲ ماه آینده به دست نیروهای طالبان بیفتد، بحرانی تر است.
یک منبع آگاه نزدیک به سرویس اطلاعاتی آمریکا در گفت و گو با خبرنگاران گفته بود همه چیز در مسیر اشتباه پیش می رود.
اما شبکه خبری سی ان ان آمریکا روز ۲۳ مرداد ماه به نقل از منابع دیپلماتیک اعلام کرد به کارکنان سفارت آمریکا در کابل دستور داده شده است قبل از ترک سفارت، اسناد و مدارک موجود در آن را از بین ببرند.
این شبکه تلویزیونی آمریکایی گزارش داد کارکنان سفارت واشنگتن موظف شده اند وسایلی را که ممکن است برای اهداف تبلیغاتی مورد سوءاستفاده قرار گیرند، از جمله پرچم‌ها و نشان‌های دولتی و نظامی این کشور را نابود کنند.
سی ان ان دراین گزارش آورده بود که یک مقام دیپلماتیک آمریکا می گوید براساس برآوردهای یکی از دستگاه‌های اطلاعاتی، این احتمال وجود دارد که کابل در هفت روز یا حتی ۷۲ ساعت آینده کاملا محاصره شود.
روزنامه وال‌استریت‌ژورنال، چهار روز پس از سقوط دولت اشرف غنی به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش داده است یک گزارش داخلی وزارت امور خارجه آمریکا ماه گذشته میلادی درباره سقوط کابل پس از خروج نظامی آمریکا از افغانستان هشدار داده بود.
گزارش هشدار درباره سقوط کابل را ۲۰ آمریکایی که در سفارت این کشور در افغانستان کار می کردند، به وزارت خارجه ارسال کردند که در این گزارش درباره دستاوردهای میدانی سریع طالبان و فروپاشی ارتش افغاستان هشدار داده شده و توصیه هایی درباره راهکارهای کاستن از شدت بحران در افغانستان و تسریع در روند خروج نظامیان آمریکایی از این کشور ارائه شده بود.
واکنش ها؛ از درخواست استعفا تا بازخواست توسط کنگره
دونالد ترامپ رئیس جمهوری سابق آمریکا خواستار کناره گیری جو بایدن رئیس جمهوری کنونی این کشور به دلیل بحران افغانستان شد.
رئیس جمهوری سابق آمریکا که در دوره او خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان و توافق با طالبان تدوین شده بود، در بیانیه ای اظهار داشت: آنچه جو بایدن با افغانستان انجام داده افسانه ای است و این یکی از بزرگترین شکست ها در تاریخ آمریکا خواهد بود.
وی افزود زمان آن رسیده است که بایدن با شرمندگی استعفا کند. این نباید اتفاق بزرگی باشد چرا که از اول هم به طور قانونی انتخاب نشده بود.
ترامپ که این روزها در پی بحران افغانستان دوباره در عرصه سیاسی حضور پررنگی یافته است، در مصاحبه با فاکس نیوز گفت تصمیم برای اشغال افغانستان پس از حملات ۱۱ سپتامبر در سال ۲۰۰۱ بدترین تصمیمی بود که آمریکا تاکنون اتخاذ کرده است.
وی افزود: رفتن به خاورمیانه تصمیم وحشتناکی بود. می دانم که خانواده بوش خوشحال نخواهند شد اما معتقدم این تصمیم [حمله به افغانستان] بدترین تصمیم در تاریخ کشور ما بود.
چهل و پنجمین رئیس جمهوری آمریکا اعتراف کرد: ما خاورمیانه را ویران کردیم، آیا فکر می کنید اکنون بهتر از ۲۰ یا ۲۱ سال پیش شده است؟ خیلی بدتر شده است. تصمیم وحشتناکی بود که برای ما تریلیون ها دلار خرج داشت. مایلم به هر دو طرف ماجرا نگاه کنم. میلیون ها و میلیون ها زندگی! هیچ فرقی هم با وضعی که داشت نکرده است و بدتر هم هست زیرا باید بازسازی اش کنید.
رئیس جمهوری سابق آمریکا با اشاره به تصاویر هواپیمای نظامی آمریکا در فرودگاه کابل و دویدن جمعیت به دنبال آن گفت که آمریکا تحقیرآمیزترین دوره را سپری می کند.
دونالد ترامپ جونیور فرزند ارشد ترامپ نیز گفت: بایدن طرح پدرم درباره افغانستان را تغییر داد چون می‌خواست آن را به نام خود کند و از طریق آن برای خود اعتبار ایجاد کند. پس ترجیح داد که نیروهای آمریکا را در موعد بسیار بدی قبل از مبارزه برای آماده شدن شرایط از افغانستان خارج کند.
اما مارک اسپر وزیر دفاع پیشین آمریکا معتقد است ترامپ با اصرارش برای خروج نظامیان آمریکا از افغانستان، توافق به دست آمده با طالبان را زیر سوال برد.
به گفته او، رئیس جمهوری سابق آمریکا با اینکه طالبان هنوز به تعهداتش در توافق سال ۲۰۲۰ عمل نکرده بود به دنبال خروج نیروهای کشورش از افغانستان بود.
مایک پمپئو وزیر خارجه دولت ترامپ که در دوره مسوولیتش نخستین مقامی بود که با طالبان دیدار کرده بود، سیاست جو بایدن را در قبال افغانستان شکست خورده دانست.
وی در گفتگو با شبکه خبری فاکس نیوز گفت که دولت بایدن باید با حملات هوایی بیشتر جلوی پیشروی‌های طالبان را می‌گرفت.وی مدعی شد ترامپ برای خروج از افغانستان برنامه ریزی کرده بود و اجازه نمی داد طالبان قدرت را در دست بگیرند.
آغازگر جنگ افغانستان مدعی رنج امروز شد
این در حالی است که جورج بوش چهل و سومین رئیس‌جمهور آمریکا که خود ۲۰ سال پیش آغازگر جنگ علیه افغانستان به بهانه حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و آغاز گر جنگ علیه افغانستان بوده، مدعی درد و رنج امروز آنان شد.
جورج بوش پسر گفت: افغان‌هایی که اکنون در معرض بیشترین خطر قرار دارند همان کسانی هستند که در خط مقدم پیشرفت در داخل کشور خود بوده‌اند. رئیس‌جمهور بایدن وعده داده است که این افغان‌ها را به همراه شهروندان آمریکایی و متحدان ما خارج خواهد کرد.وی که کشورش حدود دو دهه افغانستان را اشغال کرده و خروجش نیز موجب بحران در این کشور شده است، مدعی شد دولت آمریکا این اختیار قانونی را دارد که از درد و رنج پناهندگان در بحران‌های فوری بشردوستانه بکاهد و ما این مسئولیت و منابع را داریم که بدون هیچ تاخیر از عبور ایمن آنها مطمئن شویم. قوی‌ترین متحدان ما به همراه سازمان‌های غیردولتی آماده کمک هستند.
خروج مشترک ترامپ – بایدن از افغانستان؛ افغانستان بدتر از سایگون
"جان بولتون" مشاور امنیت ملی پیشین آمریکا با انتقاد از خروج نظامیان کشورش از افغانستان این خروج را خروج مشترک "ترامپ-بایدن" نامید و گفت: این خروج ترامپ - بایدن اشتباه بزرگی است. مسکو و پکن می‌خندند. تهران و پیونگ یانگ می‌بینند که دولت در برابر ادعاهای رقبای سرخت زودباور است. ما احمق جلوه می‌کنیم.
"اَری فلچر" سخنگوی سابق کاخ سفید نیز در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: سیاست‌های نظامی بایدن به طالبان بسیار کمک کرد. سیاست‌های بایدن در حوزه انرژی به روسیه کمک زیادی کرد.
وی ادامه داد: سیاست‌های مرزی بایدن هم به ورود غیرقانونی افراد به آمریکا کمک زیادی کرد. سیاست‌های داخلی او هم باعث پول دادن به افرادی شد که هیچ کاری نمی‌کنند. او واقعا چکار می‌کند؟ به جز توئیت زدن ، واکنش دیگری داشته است؟
"مایکل مک کال" نماینده ایالت تگزاس و کارشناس سیاست خارجی حزب جمهوریخواه در گفتگو با سی ان ان گفت: ما به شرایط قبل از حادثه ۱۱ سپتامبر باز می‌گردیم. آنجا محل پرورش تروریست‌ها خواهد شد و من امیدوارم که مجبور نباشیم دوباره به آنجا برویم.
او معتقد است تجربه افغانستان حتی بدتر از سایگون خواهد بود.
دیوید پترائوس فرمانده نیروهای آمریکایی در افغانستان در دولت اوباما در مصاحبه با شبکه ان‌بی‌سی اظهار داشت: نتیجه و دستاورد جنگ در افغانستان، فاجعه آمیز بوده است.
وی در پاسخ به اینکه آیا آمریکا در جنگ افغانستان شکست خورده است، گفت: اوضاع منطقه دلخراش و غم انگیز است. تصور می کنم رویکردهای جایگزینی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.
تد کروز سناتور جمهوریخواه ایالت تگزاس نیز گفت: سیاست خارجی و استراتژی جو بایدن در افغانستان یک نمایش شرم آور، تحقیر دیپلماتیک و فاجعه امنیت ملی بوده است.
"رابرت ریچ " وزیر کار دولت بیل کیلنتون نیز گفت: نگویید هیچ کس در جنگ در افغانستان پیروز نشده است.اگر هنگام شروع جنگ ۱۰ هزار دلار در سهام دفاعی سرمایه گذاری کرده بودید، ارزش سهام شما تقریباً ۱۰۰ هزار دلار شده بود. پیمانکاران دفاعی و سهامداران، کسانی هستند که در جنگ در افغانستان پیروز شد.
شاهد نتایج دهشتناک سالها شکست اطلاعاتی و سیاسی
بحران افغانستان حتی صدای اعضای کنگره آمریکا و متحدان دموکرات بایدن را هم درآورد اگرچه نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان در بیانیه ای مدعی شد بایدن به علت رهبری قوی و تمرکز استثنایی بر روند پایان دخالت نظامی در افغانستان، شایسته تقدیر است.
رئیس مجلس نمایندگان آمریکا در عین حال گفت کنگره همچنان به دریافت گزارش‌ها از دولت بایدن درباره تحولات امنیتی در افغانستان ادامه می‌دهد.
سناتور باب منندز رئیس دموکرات کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا گفت: اتفاقات اخیر، تجمیع اشتباهاتی است که دولت‌های جمهوریخواه و دموکرات طی ۲۰ سال گذشته انجام دادند. ما اکنون شاهد نتایج دهشتناک سال‌های متعدد شکست اطلاعاتی و سیاسی هستیم.
او از تشکیل نشستی درباره سیاست آمریکا در قبال افغانستان در کمیته خود سخن گفت و افزود در این نشست مناظره هایی بین مقامات دولت های ترامپ و بایدن تشکیل خواهد شد.
کوین مک کارتی رهبر اقلیت مجلس نمایندگان نیز در جلسه ای مجازی با حضور وزیران خارجه و دفاع آمریکا و رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا به آنان تاخت و گفت: "ما به آنها پوشش هوایی ندادیم، شما می گویید این برنامه را داشتید. هیچ کس نمی تواند این نتیجه را برنامه ریزی کند. پیامدهای این امر برای آمریکا ده ها سال ادامه خواهد داشت و فقط در افغانستان نخواهد بود.
کنگره دولت بایدن را بازخواست می کند
قانونگذاران آمریکایی که در تعطیلات تابستانی بسر می برند، در پی بحران افغانستان و ناتوانی دولت بایدن در پیش بینی این بحران، هفته آینده به کنگره باز می گردند تا مقامات دولتی را بازخواست کنند.
تارنمای هیل در گزارشی نوشت میچ مک کانل و کوین مک کارتی رهبران حزب جمهوری خواه در سنا و مجلس نمایندگان در نامه ای به بایدن از وی خواسته اند هفته آینده برای جلسه ای توجیهی خصوصی با حضور "گروه هشت" شامل چهار رهبر کنگره و چهار عضو ارشد کمیته اطلاعاتی مجلس نمایندگان و سنا، دولت خود را آماده کند.
نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا نیز در خواست برگزاری سه جلسه را کرده است. جلسه اول به صورت علنی و تلفنی با حضور تمام نمایندگان در روز جمعه، جلسه دوم به صورت حضوری و غیرعلنی در روز سه شنبه و جلسه ای با حضور گروه هشت که در حال نهایی شدن است.
پلوسی در مصاحبه ای اعلام کرد کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا هفته آینده جلسه استماعی با حضور بالاترین مقامات دولت بایدن اوایل هفته آینده برگزار می کند.
آنتونی بلینکن و لوید آستین وزیران خارجه و دفاع این کشور هم قرار است در کنگره حضور یافته و شهادت دهند.
همچنان که فرید زکریا تحلیلگر مشهور سی ان ان می گوید اکنون این سوالات مطرح است، آیا آمریکا باید بهتر از این از افغانستان خارج می‌شد؟ با روندی آرام‌تر، در شرایطی متفاوت‌تر و بعد از یک مذاکره بهتر با طالبان؟ البته که باید این گونه می‌شد اما اکنون خروج شتابزده و غیرمسوولانه بایدن از افغانستان، نه تنها دولت او را شوکه کرده بلکه دنیا را با یک تراژدی مواجه ساخته است.