به گزارش عصر یکشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، حجت‌الاسلام حمیدرضا شریعتمداری در آخرین شب نشست «عاشورا و امروز ما» امر به معروف و نهی از منکر را مهمترین درس نهضت عاشورا برشمرد که نیاز ضروری همیشه ما و یکی از ارکان دین اسلام و پذیرفته شده همه مذاهب اسلامی است.
وی با بیان اینکه امر به معروف یکی از مایه‌های تفوق مسلمین بر پیروان ادیان دیگر است و یکی از انتقادات قرآن بر ادیان دیگر همین بی‌توجهی به امر به معروف و نهی از منکر است، اظهار داشت: امر به معروف و نهی از منکر در همه مذاهب اسلامی پذیرفته شده و حتی برخی آن را به عنوان اصول دین مطرح می‌کنند؛ جریاناتی که سویه انقلابی داشتند امر به معروف را از رکن عملی و فقهی به مبانی دینی خود تبدیل کردند.
رئیس دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب، گفت: امر به معروف و نهی از منکر به معنای احساس مسئولیت نسبت به اتفاقات و حوادث اجتماعی پیرامون ماست؛ الان احزاب هم وقتی در قدرت هستند و هم وقتی دستشان از قدرت کوتاه است باید مدافع حقوق ملت باشند.
وی ادامه داد: از رسانه‌ها انتظار می‌رود تا رفتارهای نهادهای سیاسی و اجتماعی را پایش کنند، بنابراین داشتن جامعه مطلوب نیازمند مشارکت آحاد ملت است که عمدتاً از طریق نظارت و پاسخگو کردن نهادهای مسئول و صاحبان قدرت صورت می‌گیرد.
نظر نویسنده آمریکایی درباره امر به معروف
شریعتمداری با اشاره به مقدمه کتاب مایکل کوک درباره امر به معروف و نهی از منکر، به نقل از وی گفت: «من در رسانه‌ها خواندم و دیدم که در ایستگاه راه آهن شیکاگو فردی متعرض یک خانم شد و آن خانم درخواست کمک کرد ولی کسی به او کمک نکرد و من فهمیدم در جامعه ما جای مسئولیت عمیق و ریشه‌دار اجتماعی خالی است و علاقه‌مند به مطالعه در این زمینه شدم و دیدم امر به معروف و نهی از منکر یکی از پایه‌های اصلی در اسلام است.» سرانجام هم وی کتابی با موضوع امر به معروف نوشت که چند بار به فارسی ترجمه شده و جایزه کتاب‌سال جمهوری اسلامی را هم گرفت.
این پژوهشگر دینی با اشاره به وضعیت کنونی امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ایران، اظهار کرد: یکی از عوامل وضع کنونی امر به معروف، این است که مسئولیت این کار بر عهده حکومت است، البته درست است که حکومت دینی نمی‌تواند نسبت به این مقوله بی‌تفاوت باشد؛ ولی چون از حکومت‌ها انتظارات زیادی از جمله در ایجاد رفاه و اشتغال و ... وجود دارد و اگر حکومت نتواند در این امور موفق باشد نمی‌تواند در امر به معروف و نهی از منکر سخن و کارکرد مؤثری داشته باشد.
وی گفت: اگر این مسئله وظیفه حکومت است، باید در تمام رفتارهای حکومت جاری باشد و حتی نسبت به اجزا و ارکان حکومت هم جدی گرفته شود.
معروف را به امور دینی منحصر نکنیم
وی محدود شدن امر به معروف و نهی از منکر به مسائل دینی را آفت این اصل در جامعه ما خواند و گفت: معروف و منکر را به مواردی خاص از تکالیف دینی تقلیل داده ایم و همچنین به منکرهایی که توسط متدینین صورت می‌گیرد اهمیتی داده نمی‌شود. در حالی که معروف محدود به امور شرعی نیست، بلکه به معنای هر چیز شایسته و متعارف و مورد پذیرش عقل جمعی است ولو مرتبط با محیط زیست و سبک زندگی بهتر باشد؛ رهبر معظم انقلاب فرمودند حتی ورزش یک معروف است و دعوت به این کار هم امر به معروف است، نیازی نیست ما برای ورزش آیه و روایت بیاوریم ولی حکمی مورد پذیرش عقل است. حتی کنوانسیون‌های بشری جهانی تا جایی که ما دلیل محکم و مصرح شرعی برای رد آنها نداریم، معروف هستند و نپذیرفتن آنها، منکر است.
شریعتمداری آفت دیگری که دامنگیر امر به معروف و نهی از منکر شده، نحوه اجرای آن خواند و تصریح کرد: کسی که می‌خواهد امر به معروف و نهی از منکر کند نیازمند مساله شناسی و مخاطب شناسی است.
وی افزود: جا افتادن برخی فرایض دینی و معروفات نیازمند تربیت دینی و نهادینه‌کردن خوبی‌ها در ساختارهای زندگی جامعه است. امام باقر(ع) فرمودند: «شیعه واقعی کسی است که اگر در بین جماعتی از اهل تسنن باشد امین آنان است و آنها مال و جان و ناموس خود را به او می‌سپارند».
عفو، میانه‌روی است
شریعتمداری با اشاره به آیه ۱۹۹ سوره اعراف؛ «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ»، افزود: عفو عمدتاً در این آیه به معنای گذشت تفسیر می‌شود ولی روایتی از امام باقر(ع) داریم که عفو به معنای گذشت نیست بلکه میانه‌روی و اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط است؛ این آیه مؤید آن است که معروف فقط امور دینی نیست. همچنین در برخورد با جاهلان باید مدارا شود، اعراض در اینجا به معنای رویگردانی و رها کردن نیست بلکه رفتار مداراگونه با آنان است.
افراط و تفریط؛ نشانه جاهل
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: مهمترین نشانه جهل و جاهل افراط و تفریط است، اگر ما بخواهیم امر به معروف و نهی از منکر در جامعه نهادینه و رو به پیشرفت باشد باید با خرد و تدبیر با این کار مواجه شویم در این صورت جامعه با این فریضه کنار خواهد آمد. حتی اگر در ابتدا فرد معترض هم باشد ولی بعدا خواهد فهمید به نفع او و خانواده و جامعه اوست؛ مانند بستن کمربند ایمنی که در ابتدا سختی‌هایی داشت ولی افراد وقتی فهمیدند که به نفعشان است خودشان به آن اهتمام می‌کنند.
وی با تاکید بر تدبیر برای امر به معروف گفت: گاهی امربه معروف بدون آن تدابیر بی‌نتیجه است و به تعبیر علامه طباطبایی خیلی اوقات همین امر به معروف ها خودش منکر است. برای دینداری نیازمند کاربست عقل و خرد جمعی هستیم. گاهی باید با سکوت، ترویج نکردن و ناراحتی امر به معروف کرد و گاه باید مدتها وقت گذاشت.