دکتر فیروزه غفاری روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا در این خصوص توضیح داد: ۱۰ درصد سرطان ها برای زنان، در سنین باروری اتفاق می افتد این در حالی است که امروزه سن باروری بالا رفته و ما شاهد مراجعه زنانی هستیم که هنوز ازدواج نکرده یا ازدواج کرده و فرزندآوری را به تاخیر انداخته اند و اکنون مبتلا به سرطان شده اند.
وی افزود: به طور معمول درمان هایی که برای سرطان انجام می شود، شیمی درمانی، رادیوتراپی یا جراحی است. این درمان ها بر اساس نوع سرطان، سن بیمار، دز و نوع داروی شیمی درمانی، ناحیه پرتودرمانی یا عمل جراحی ممکن است اثراتی را برای باروری بیمار به همراه داشته باشند که گاهی اوقات این اثرات غیرقابل برگشت است و روی باروری و آینده فرد اثر می گذارد.
دانشیار گروه ناباروری زنان در پژوهشگاه رویان تاکید کرد: در این حالت وقتی بیمار مبتلا به سرطان به ما مراجعه می کند، ما بر اساس سن بیمار، نوع سرطانی که درگیر آن شده، ناحیه درگیری، وضعیت سلامتی، وضعیت پیشرفت بیماری، متاهل و مجرد بودن وی، بالغ شده یا به بلوغ هنوز نرسیده، درمان را برای او تعریف می کنیم.
این متخصص با بیان اینکه درمان هایی که در زمینه حفظ باروری برای زنان در نظر داریم، به دو گروه تقسیم می شود، اظهار داشت: یک گروه درمان استاندارد و یک گروه شامل درمان های تجربی است.
وی اضافه کرد: درمان استاندارد شامل فریز تخمک و جنین است. یعنی کارآزمایی بالینی انجام شده و در شیوه نامه ها به عنوان درمان استاندارد قلمداد می شود. این نوع درمان در بیماران بالغ انجام می گیرد. در این حالت بیمار در اصطلاح تحریک تخمک گذاری می شود. یعنی همان داروهایی که در بدن به صورت طبیعی یک تخمک را به وجود می آورند به صورت کنترل شده به بیمار می دهیم و بعد از یک بازه زمانی تقریبا دو هفته ای بیمار آماده برداشت تخمک می شود.
در این دو هفته نیز برای پایش رشد تخمک ها سونوگرافی، آزمایش و... انجام می شود و پس از بلوغ نهایی تخمک ها، برداشت تخمک ها از بدن انجام می شود. در این حالت حتما فرد باید بالغ باشد که امکان تحریک تخمک گذاری وجود داشته باشد. در افراد نابالغ این کار صورت نمی گیرد.
غفاری ادامه داد: برداشت تخمک از تخمدان از طریق واژینال و با سونوگرافی واژینال انجام می شود. سپس تخمک های گرفته شده فرد فریز می شود یا اگر بیمار، متاهل بوده و همسر داشته باشد، می تواند به صورت جنین، فریز شود. این در حالی است که اگر فرد متاهل نبوده یا متاهلی باشد که تمایلی به فریز جنین نداشته باشد، می توان تخمک را به تنهایی فریز کرد.
عضو هیات علمی گروه ناباروری زنان در پژوهشگاه رویان با اشاره به اینکه شانس بارداری بعدی با فریز تخمک و جنین حدود ۳۵ درصد است، اظهار داشت: این درمان استاندارد حفظ باروری در یک خانم مبتلا به بدخیمی است. بیمار مبتلا به سرطان، تخمک خود را به تنهایی یا به صورت جنین فریز می کند و بعد از اینکه دوره درمان سرطانش تمام شد، برمی گردد تا از اینها استفاده کند.
وی با بیان اینکه این نوع فریز تخمک و جنین برای هر کسی قابل انجام نیست، گفت: همان طور که پیش تر گفتم ما بر اساس نوع و شرایط بیمار تصمیم گیری می کنیم که این کار را برای او انجام بدهیم یا خیر. این درمان حدود دو هفته تاخیر شیمی درمانی را به دنبال دارد. برای مثال بعضی از افراد که درگیر سرطان شده اند، سریع باید شیمی درمانی یا رادیوتراپی یا جراحی انجام بدهند و نباید برای اینکار وقفه ای داشته باشند، از این روش نمی توان استفاده کرد و مجبور به استفاده از روش های تجربی هستیم.
زمانی برای فریز بافت تخمدان
این دانشیار گروه ناباروری زنان در پژوهشگاه رویان در پاسخ به این سوال که کارهای تجربی شامل چه مواردی می شود، تصریح کرد: برای مثال فریز بافت تخمدان یکی از این روش های تجربی است. یعنی بیمار به ما مراجعه کرده و فرصتی نیز برای به تاخیر انداختن درمان سرطان خود ندارد. در این حالت ما بخشی از قشر تخمدان وی را برمی داریم، به تکه های کوچک تقسیم و در آزمایشگاه فریز می کنیم. اینها در واقع سلول های نابالغ هستند.
وی در توضیح جزئیات این روش افزود: در روش اول که فریز تخمک بود، با داروها تخمک را بالغ و فریز کردیم اما در روش دوم که تجربی است تخمک ها نابالغ هستند. در این روش روی بافت تخمدان که تعداد خیلی زیادی سلول های اولیه تخمک قرار دارد، با عمل لاپاراسکوپی یا در مواردی که بیمار چسبندگی های شدید دارد یا چاق هست یا بیمار زمینه ای دارد و امکان عمل لاپاراسکوپی را ندارد، مجبور می شویم از عمل باز برای این کار استفاده کنیم.
این متخصص ادامه داد: سپس قشر تخمدان برداشته می شود، در آزمایشگاه فریز و پس از اینکه بیمار مراحل درمان سرطان خود را سپری کرد، اگر حین این مساله دچار نارسایی تخمدان شده و بچه دار نشده باشد، به ما مراجعه می کند و پوسته تخمدان برداشته شده را در لگن پیوند می زنیم.
غفاری افزود: در ادامه خود بدن روال عادی را ادامه می دهد. درست است که این روش هنوز استاندارد نشده اما طبق گزارشات اعلام شده این روش عالی و درصد زیادی از بیماران از طریق آن حامله شده اند.
دانشیار گروه ناباروری زنان در پژوهشگاه رویان خاطرنشان کرد: پیوند بافت تخمدان برای تعداد زیادی از افراد در دنیا انجام شده و در تعدادی از بیماران فعالیت تخمدان ها برگشته است و باردار شده اند. این روش به حفظ باروری با استفاده از فریز بافت تخمدان معروف است و تعداد مواردی که در دنیا با این روش باردار شده اند، در حال افزایش و بسیار امیدوارکننده است.
غفاری در پاسخ به این سوال که آیا در ایران از این روش استفاده شده و نتیجه بخش بوده است یا خیر بیان کرد: در سال های اخیر برای حدود ۱۰۰ بیمار فریز بافت پیوندی انجام داده و تاکنون دو مورد را پیوند زده ایم. در یک مورد شواهد اولیه فعالیت تخمدان تایید شد اما همان طور که گفتم این روش تجربی است و روش رو به پیشرفتی است و از این طریق می توانیم برای دختران نابالغ درگیر سرطان نیز استفاده کنیم.
استفاده از مهارکننده سیستم هورمونی تخمدان
عضو هیات علمی گروه ناباروری زنان رویان با اشاره به روشی دیگر که آن نیز تجربی است، تاکید کرد: این روش استفاده از مهارکننده سیستم هورمونی تخمدان است. مشاهده شده تخمدان های دختران نابالغ به شیمی درمانی مقاوم تر هستند. در واقع با این هورمون سعی می کنیم وضعیت هورمونی خانم را مهار می کنیم.
وی تصریح کرد: در واقع تزریق این آمپول ها در طول دوره شیمی درمانی به صورت یک ماه یک بار یا سه ماه یکبار به بیمار صورت می گیرد و باعث توقف عادت ماهیانه در بیمار می شود ولی باز این روش در مطالعات استانداردسازی نشده و جزو درمانی های حفظ باروری تجربی به حساب می آید.
این متخصص افزود: همه زنان در سنین باروری که مبتلا به بدخیمی هستند و تمایل به داشتن فرزند در آینده دارند، باید قبل از شروع درمان برای بدخیمی به متخصصان ناباروری ارجاع شوند تا در مورد روش های حفظ باروری اطلاعات به روز دریافت کنند.