به گزارش روابط‌عمومی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران سیف‌الله فرزانه روز سه‌شنبه اظهار کرد: این کاوش با مجوز پژوهشکده باستان‌شناسی کشور و تأمین اعتبار از سوی اداره کل پایگاه‌های میراث‌فرهنگی کشور توسط کارشناسان پایگاه غار تاریخی اسپهبد خورشید به سرپرستی مهدی عابدینی عراقی در مدت دو ماه به انجام رسید.
وی با اشاره به کشف بقایای یک آتشکده دوره ساسانی و پساساسانی در این کاوش افزود: در نخستین فصل کاوش که به مساحت ۱۰۰ مترمربع تخمین زده می‌شود، بخشی از فضای اصلی و آتشدان آتشکده، راه‌پله‌ها و ورودی‌های داخلی و خارجی، اتاق‌های جانبی، راهروی دور بنا و دیگر قسمت‌های آن کاوش شد.
فرزانه تصریح کرد: طبق شواهد و آثار به‌دست‌آمده، این بنا بارها مورد مرمت و تعمیر قرار گرفته و تا قرن چهارم هجری مورد استفاده قرار می‌گرفت و پس از آن متروک و به مرور تخریب شده است.
این مسئول خاطرنشان کرد: به زودی با تهیه طرح مرمت، اقدامات مرمتی برای استحکام‌بخشی بقایای معماری این فصل کاوش آغاز می‌شود. با هدف حفاظت فیزیکی نیز نقاط کاوش شده مسقف خواهد شد و اثر برای بازدید گردشگران در اختیار شورای روستای ارفه‌ده قرار خواهد گرفت.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران تصریح کرد: کاوش کامل این اثر منحصربه‌فرد سه فصل کاری دیگر طول خواهد کشید که در صورت تأمین اعتبار به انجام خواهد رسید.
فرزانه اظهار کرد: نتایج این فصل از کاوش در آتشکده روستای ارفه‌ده رضایت‌بخش بوده و به همین دلیل و پس از بازدید رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی از اثر، بخشی از اعتبار کاوش را پژوهشکده باستان‌شناسی از اعتبارات ملی بر عهده گرفته است.
او به اهمیت این اثر اشاره کرد و افزود: در متون تاریخی به چندین آتشکده در مازندران مانند آتشکده کوسان در بهشهر یا مکان فعلی مسجد جامع ساری و آتشکده آمل اشاره شد. ولی از این آثار مدرک و دلیلی دال بر کاربری آتشکده به دست نیامد یا چنین کاربری نداشتند و فقط به این نام معروف بودند.
وی افزود: در حقیقت آتشکده تپه‌کلای ارفه‌ده اولین آتشکده دوران ساسانی و پسا ساسانی است که در مازندران کشف شده و در فهرست بناهای مذهبی پیش از اسلام ایران ثبت شد.
فرزانه گفت: این محوطه باستانی در دهه پنجاه و شصت توسط دکتر ستوده و آقای یزدان نورانی کوتنایی از اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران بازدید و گزارش شده بود و جزو آثار حفاظتی شهرستان بوده است.