به گزارش ایرنا، پناهگاه حیات وحش میاندشت شهرستان جاجرم در جنوب غربی خراسان شمالی به عنوان زیستگاه مولد و زایشگاه یوزپلنگ ایرانی، منطقه ای مناسب برای زیست این گونه وحشی است که مشاهدات این حیوان در این منطقه که پس از چند سال محقق شده حاکی از افزایش امنیت زیستگاه برای یوزپلنگ است.
امروز روز یوزپلنگ ایرانی است به پیشنهاد انجمن یوزپلنگ ایرانی ۹ شهریور ماه به مناسبت نجات ماریتا به عنوان «روز ملی حفاظت از یوزپلنگ» نام گذاری شدو در واقع این روز نمادی برای حفظ این گوشتخوار در حال انقراض است.
مشاهده نشدن یوزپلنگ ایرانی در سال های گذشته در منطقه میاندشت جاجرم، حرف و حدیث های مختلفی در میان صاحب نظران به همراه داشت بطوریکه در چهار سال اخیر محیط بانان حتی با دوربین های تله‌ای موفق به ثبت تصاویر و ردیابی از این گونه در حال انقراض نشده بودند.
آخرین تصاویر وجود یوزپلنگ در پناهگاه حیات وحش میاندشت شهرستان جاجرم مربوط به سال ۹۶ است که از طریق دوربین تله ای محیطبانان در منطقه به ثبت رسید و آن هم مربوط به ۲ توله پلنگ است و پس از این تاریخ تا پایان سال ۹۹ نه تنها محیطبانان که حدود ۱۶ دوربین تله ای فعال در این پناهگاه نیز موفق ثبت تصاویر این گونه در معرض انقراض از گربه سانان نشدند اما امسال مشاهده یوزپلنگ زیاد شده است و به نوعی این گونه قلمرو طلب در حال بازپس گرفتن زیستگاه خود است.
کارشناسان بر این باورند که افزایش مشاهده های یوز حاکی از امن و مناسب بودن زیستگاه برای این حیوان است.
افزایش مشاهده یوز در میاندشت
مدیرحفاظت محیط زیست جاجرم در این باره گفت: خوشبختانه امسال مشاهده یوزپلنگ در منطقه میاندشت این شهرستان افزایش یافته است، امسال محیط بانان ۲ نوبت این گونه وحشی ارزشمند را مشاهده کرده اند که تصاویر آن ثبت شده است، البته مشاهده یوزپلنگ توسط مردمی هم گزارش شده است و اکنون حضور این حیوان در میاندشت مشهود است.
احمدصفرزاده اظهار داشت: از پاییز سال ۹۶ که یوزپلنگ در این منطقه زادآوری داشت، دیگر توله ای در این منطقه مشاهده نشده است یعنی در این چهار سال، مستندی از زادآوری نبوده است و بدین ترتیب مشاهده یوز در سه سال اخیر به ثبت نرسیده است این درحالی است که سال ۹۷ یوز نری موسوم به یارقلی در جاده سنخواست جاجرم هم در اثر تصادف تلف شد.
وی با بیان اینکه یوزپلنگ برای اینکه در منطقه ماندگار باشد نیاز به خوراک و امنیت دارد گفت: وقتی این حیوان در منطقه زادآوری دارد، به این معنا است که این حیوان در منطقه احساس امنیت کرده است و شرایط برایش تا حد زیادی امن است به همین دلیل، اکنون حضور یک قلاده یوز نر، یک قلاده یوز مادر و ۲ توله به اثبات رسیده است.
صفرزاده درباره اقدامات برای ارتقای امنیت زیست یوز در میاندشت گفت: در این سال ها با خرید پروانه های چرا، شمار زیادی از دامداران از منطقه خارج شده اند و خروج دام و گله ها علاوه بر اینکه فشار بر مراتع را کاهش داده و شرایط برای با زیست آهوان به عنوان طعمه یوزپلنگ بهتر کرده است.
خشکسالی، خروج دامداران از قلمرو یوزپلنگ در جاجرم را مشکل تر کرد
مدیرحفاظت محیط زیست جاجرم با اشاره به مقاومت دامداران برای فروش پروانه های چرا گفت: خشکسالی و کاهش بارندگی که با افزایش قیمت نهاده های دامی همراه شده، همکاری دامداران برای واگذاری پروانه های چرا در میاندشت این شهرستان را کم کرده و کار برای خروج دام از این منطقه سخت تر شده است.
صفرزاده اظهار داشت: اکنون برای خریداری حقوق عرفی دامداران در منطقه میاندشت مشکل اعتباری وجود ندارد، مشکل اصلی این است که دامداران حاضر به فروش این پروانه ها نیستند.
وی تصریح کرد: خشکسالی و کاهش بارندگی سبب شده تا نهاده های دامی به شدت گران شود، در این شرایط دامداران ترجیح می دهند دام را در شرایط چرا تغذیه کنند و به نوعی وابستگی آنان به علوفه مراتع بیشتر شده است.
وی افزود: در سال های پیش برای صیانت از یوزپلنگ، ۱۵ هزار هکتار از منطقه حاشیه میاندشت از دام خالی شده و به پارک ملی ارتقا یافته است، با ایجاد این پارک ملی با نام ضامن آهو به وسعت ۱۵ هزار هکتار و با خروج پنج هزار راس دام و امن شدن ۱۵ هزار هکتار دیگر از این منطقه برای زیست آهوان و یوز، بر آورد می شود ۳۰ هزار هکتار از این منطقه برای این وحوش امن شده است.
مدیرحفاظت محیط زیست جاجرم اظهار داشت: اکنون نقاط حساس در میاندشت برای خروج دام از منطقه شناسایی شده است بطوریکه، دست کم سه آغل در این نقاط حساس باید خریداری و از حضور دام خالی شود اما همکاری دامداران در این زمینه کم شده است.
وی با بیان اینکه در سال های اخیر با خرید حقوق عرفی دامداران و برخورد با شکارچیان شرایط برای یوزها بهتر شده است افزود: دامداران برای چرای ۱۵ هزار راس دام در میاندشت پروانه دارند که در سال های اخیر حدود یک سوم از این پروانه ها خریداری شده است و اکنون پروانه ۱۰ هزار راس دام که حقوق عرفی چرا دارند باید خریداری شود.
وی گفت: در این سال ها با خرید پروانه های چرا، شمار زیادی از دامداران از منطقه خارج شده اند و خروج دام و گله ها علاوه بر اینکه فشار بر مراتع را کاهش داده، شرایط را برای با زیست آهوان به عنوان طعمه یوزپلنگ بهتر کرده است.
مدیرحفاظت محیط زیست جاجرم خاطرنشان کرد: این امر که با خروج سگ گله همراه بوده سبب افزایش امنیت برای یوزها شده و حضور سگ های گله هم به شدت امنیت یوزپلنگ ها را به مخاطره انداخته است از این رو تلاش داریم تا دام ها به تدریج از این منطقه خارج شوند.
وی با بیان اینکه در سال مالی ۹۹ حدود یک میلیارد تومان اعتبار برای بهبود شرایط میاندشت اختصاص یافت و امسال هم همین میزان اعتبار پیشنهاد شده است گفت: این اعتبار صرف خرید حقوق عرفی دامداران می شود و ۳۰۰ میلیون تومان برای چهار دوره آبیاری نهالکاری کشت شده هزینه شده است.
وی اظهار داشت: در سال های اخیر ۱۶۰ هکتار از عرصه میاندشت نهالکاری شده و با کاشت نهال آتریپلکس، علاوه بر بهبود شرایط تعلیف آهوان، با پدیده گرد و غبار و بیابان زایی مقابله شده است.
تامین آب در میاندشت
مدیرحفاظت محیط زیست جاجرم خاطرنشان کرد: یکی دیگر از نیازمندی ها برای صیانت از یوزپلنگ، تامین آب است، در این زمینه اقدامات خوبی انجام شده و با وجود خشکسالی ها، آبشخورهای منطقه حتی یک ساعت، خالی از آب نبوده است.
صفرزاده اظهار داشت: منطقه میاندشت ۱۲ آبشخور و ۱۵ بندخاکی دارد که اکنون آبرسانی سیار به منطقه با ۲ دستگاه تانکر و تراکتور انجام می شود که یکی از تراکتورها امسال برای آبرسانی سیار تامین شده است و حمل آب بیشتر انجام می شود.
وی گفت: با دریافت مجوز از شرکت آب منطقه ای، امسال یک حلقه چاه جدید در میاندشت حفر شده است که دغدغه ها در تامین آب را کاهش داده است.
صفرزاده افزود: خوشبختانه با اقدامات انجام شده، جمعیت آهوان در میاندشت جاجرم بسیار مناسب است و جمعیت این گونه وحشی در سال های اخیر همواره افزایشی بوده است بطوریکه اکنون بیش از یکهزار راس آهو در این منطقه زیست دارند.
وی با بیان اینکه میاندشت جاجرم با ۸۵ هزار هکتار وسعت، زایشگاه و در کنار توران از زیستگاه‌های مولد یوزپلنگ در کشور است اظهار داشت: یوزپلنگ حیوان قلمرو طلب است و وسعت میاندشت جوابگوی این قلمروطلبی نیست از این رو توله ها پس از اینکه در میاندشت به دنیا آمدند به خارتوران سمنان و یا سایر مناطق می روند.
تصادف جاده ای، دغدغه مهم برای صیانت از یوزپلنگ
صفرزاده تصادف جاده ای را از دغدغه ها برای صیانت از یوزپلنگ عنوان کرد و اظهار داشت: برای ایمن سازی محور سنخواست-جاجرم، چند تابلو هشدار نصب شده است، امسال هم با مصوبه شورای ترافیک استان ۲ تابلو هشدار نصب شده و ایمنی جاده افزاش یافته است.
مدیر حفاظت محیط زیست جاجرم گفت: تلاش داریم تا با مصوبه شورای ترافیک استان تابلوهای هشدار در محور جاجرم-امیرآباد نصب و این مسیر هم برای تردد یوزپلنگ ها ایمن شود.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم با اشاره به اینکه افزایش شمار مشاهدات یوزپلنگ در میاندشت جاجرم و نیز سایر نقاط استان، نشان از بهبود وضعیت زیست این حیوان ارزشمند دارد گفت: یوزپلنگ برای بقا نیاز به امنیت زیستگاه و غذا دارد و افزایش شمار مشاهده ها نشان از بهبود شرایط زیست این گونه دارد.
حبیب لشکری اظهار داشت: یوزپلنگ قدرت استتار بالایی دارد، مشاهده این گونه وحشی در منطقه تپه ماهوری میاندشت کار سختی است.
وی گفت: امسال ۲ فقره مشاهده یوز توسط علاقه‌مندان و جوامع بومی ومحلی گزارش شده که حضور این حیوان بابررسی نمایه ها تایید شد که ۲ مرتبه هم محیط بانان یوز مشاهده کردند که تصویر هم ثبت شده است.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی افزود: امسال یوزپلنگ در چهار نقطه و در چهار نوبت دیده شده است، در سه مورد یوزپلنگ به صورت تکی و در مورد اخیر یک یوز مادر به همراه ۲ توله مشاده شده است.
وی اظهار داشت: برای پایش حضور یوزپلنگ در میاندشت بیش از ۱۰ دستگاه دوربین تله ای کار گذاشته شده است. البته یوزپلنگ از آبشخورهای متنوع آب می خورد بنابراین عدم ثبت تصویر در دوربین ها هم نمی تواند دلیل بر عدم حضور یوز باشد.
گلایه از اصرار برای اجرای پروژه راهسازی در حاشیه میاندشت
بنابه گفته کارشناسان محیط زیست، یوز، جانوری دشت زی و آرام است که برای زیست و تاخت و تاز، نیاز به قلمروی امن دارد، اما توسعه شبکه های جاده ای، فرصت جولان را از این گونه ارزشمند گرفته و زمینه ساز بروز تصادفات جاده ای برای آن شده است.
پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم، به عنوان تنها زیستگاه مولد یوزپلنگ آسیایی، اکنون در میان جاده های ارتباطی گرفتار آمده و تردد روزافزون خودرو، عرصه را بر این گونه ارزشمند و در آستانه انقراض حیات وحش تنگ کرده است.
لشکری، هم تصادفات جاده ای را از مخاطرات و تهدیدها برای زیست یوزپلنگ عنوان کرد و گفت: یکی از دغدغه ها برای صیانت از اینگونه در معرض خطر انقراض در میاندشت جاجرم، اصرار برخی افراد بر اجرای پروژه راهسازی است که از حاشیه این منطقه عبور داده می شود.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اظهار داشت: برخی افراد همچنان بر اجرای پروژه راهسازی سنخواست – جوین اصرار دارند اما ما اعتقاد داریم این پروژه راهسازی زیستگاه میاندشت را محصور می کند.
وی تصریح کرد: زیستگاه یوز آسیایی در میاندشت جاجرم از سه جهت غرب، شمال و جنوب در حصار جاده ها است و اکنون عده ای در شهرستان جاجرم پیگیر اجرای پروژه راهسازی سنخواست - جوین در شرق این منطقه هستند.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی از پیگیری ها برای اجرای پروژه راهسازی سخواست - جوین انتقاد کرد و گفت: این پروژه راهسازی سبب می شود تا زیستگاه یوز آسیایی در میاندشت جاجرم توسط جاده ها محصور شود.
وی افزود: شرق میاندشت، بیشترین تردد حیات وحش را دارد و مخاطرات و تهدید ساخت جاده مزبور به مراتب بیشتر است، در شرق میاندشت دشت وسیع به نام دشت میاندشت اسفراین قرار دارد و آهوان و یوزپلنگ ها در حال تردد در این ۲ دشت هستند از این رو ساخت جاده و آسفالت راه صدمات و خسارت جبران ناپذیر به اکوسیستم منطقه و حیات وحش وارد می کند.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی تاکید کرد: اجرای راه و آسفالت کردن مسیر مزبور به شدت به ضرر گونه های وحشی در پناهگاه حیات وحش میاندشت است، آسفالت راه، سبب افزایش تردد خودرو و در نتیجه ناامن شدن منطقه برای یوزپلنگ ها خواهد شد.
اجرای راه زیستگاه یوز را ناایمن می کند
مدیرعامل جمعیت زیست محیطی دوستداران طبیعت سبزکره زمین هم در این باره با تاکید بر اهمیت پناهگاه میاندشت جاجرم گفت: میاندشت جاجرم، زیستگاه یوزپلنگ ایرانی است و به یقین اجرای پروژه راهسازی سبب ناایمن شدن زیستگاه یوزپلنگ خواهد شد.
سیدحمید کشمیری اظهار داشت: البته در صورتی که جاده از خارج از محدوده میاندشت عبور داده شود، دوستداران محیط زیست، مشکلی با اجرای این پروژه راهسازی ندارند.
مدیرعامل جمعیت زیست محیطی دوستداران طبیعت سبزکره زمین خاطرنشان کرد: برای صیانت از گونه های ارزشمند وحوش همچون یوزپلنگ باید فرهنگ سازی شود و همه نسبت به آن حساس باشند.
به گزارش ایرنا، منطقه حفاظت شده میاندشت با گستره ۸۵ هزار هکتار از امن ترین زیستگاه های یوز ایرانی است که در سال ۱۳۵۲ زیر حفاظت قرار گرفته است.
این منطقه پوشیده از دشت های وسیع با اقلیمی خشک، نیمه خشک و تراکم گیاهی نسبتا مطلوب است و عبور کالشور از آن سبب شده تا این منطقه حتی در خشکسالی ها چندان مشکل کم آبی را احساس نکند.
پناهگاه حیات وحش میاندشت در شهرستان جاجرم یکی از قدیمی ترین مناطق چهار گانه کشور به شمار می رود. میاندشت دارای یکی از غنی ترین و متراکم ترین گونه های جانوری در بین زیستگاه های استپی کشور است.
پناهگاه میاندشت با پارک ملی گلستان ۱۰۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده قرخود در شهرستان مانه و سملقان ۸۰ کیلومتر، با منطقه حفاظت شده خار توران شاهرود ۷۵ کیلومتر و با منطقه حفاظت شده سالوک اسفراین ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.