به گزارش ایرنا به نقل از نشریه ال کنفیدنسیال اسپانیا، «کامالا هریس» معاون رئیس جمهوری آمریکا در طول یک هفته سفر رسمی به منطقه جنوب شرق آسیا، پس از سنگاپور قرار بود به ویتنام سفر کند که به سبب گزارش احتمالی "سندروم هاوانا" سفرش به تاخیر افتاد و بار دیگر بحث این معمای اسرارآمیز به جریان افتاد.
پدیده موسوم به «سندروم هاوانا» چندین سال است که مقامات آمریکا در نقاط مختلف جهان را مبتلا کرده بدون آنکه منشأ و عامل آن را کشف کرده باشند.
این پدیده ابتدا به عنوان حملات صوتی احتمالی توصیف می‌شد، زیرا از طریق صدایی مهیب به سلامتی جسمی قربانیان ضربه وارد می کرد. بعدها به دلیل عدم شناخت کافی و نبود نام بهتر برای آن، برچسب عمومی «سندروم هاوانا» بر آن نهادند. زیرا اولین موارد آن، بر پرسنل سفارت آمریکا در کوبا در سال ۲۰۱۶ تاثیر گذاشتند.
برخی از علائم مربوط به این عارضه، مشابه علائمی هستند که نخست از سوی دیپلمات‌ها و جاسوس‌های آمریکایی مستقر در شهر هاوانای کوبا در سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ گزارش شدند و علت دقیقی نیز برای آنها تعیین نشد.
این پرونده نیز مشابه حوادث اخیر گزارش شده در وین و برلین بود که بر سرعت روند زنجیره ای این حملات مشکوک افزوده است.
دولت جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که در حال تحقیق درباره موارد جدید مشکلات جسمی گزارش شده از سوی چند دیپلمات و کارمند دولتی آمریکایی در شهر وین اتریش است.
سناتورهای آمریکایی به نام مارک وارنر جمهوریخواه و مارکو روبیو دموکرات در ۳۰ آوریل گذشته (۱۰ اردیبهشت) در بیانیه ای مشترک اعلام کردند: حدود پنج سال است که از گزارش های حملات اسرارآمیز علیه کارمندان دولتی آمریکا در هاوانا و سراسر جهان مطلع شده ایم. این الگوی حمله علیه شهروندان ما که در خدمت دولت هستند، به نظر می رسد در حال افزایش است. کمیته اطلاعات سنا در حال بررسی این افزایش حملات برآمده است.
این حملات که هنوز منشا آنها به درستی مشخص نشده باعث ضعف و حتی بعضی وقت‌ها آسیب‌های مغزی دیپلمات‌های آمریکایی و مقام‌های اطلاعاتی آمریکا در کوبا، چین، روسیه و سایر کشورها شده است.
با وجود آنکه مکانیسم این حملات هنوز مشخص نشده، اما مسکو مظنون به دست داشتن در این حملات است. دانشمندان مدعی هستند که این حملات از مایکروویوهای پالس‌دار است.
افرادی که گمان برده می شود تحت تأثیر این مشکل بوده باشند علائمی چون سردرد، سرگیجه و علائم مربوط به ضربه مغزی را مطرح و حتی برخی از آنها نیاز به چندین ماه معالجه پزشکی پیدا کردند.
برخی از آنان از شنیدن یک صدای بلند قبل از شروع ناگهانی علائم شکایت کردند.
گزارش این پدیده در هاوانا (پایتخت کوبا) تقریبا به تعلیق کامل روابط کوبا و آمریکا و اعمال تحریم های جدید از سوی دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری سابق آمریکا علیه کوبا منجر شد.
این مسئله با وقوع رویدادهای مشابهی در نقاط دیگر ازجمله شهر کانتون چین علیه دیپلمات های آمریکایی پیچیده تر شد. اما واکنش دیپلماتیک کاخ سفید در آنها به مراتب گرم تر و مبهم تر بود.
با این وجود، با افزایش این رخدادها، آن موارد عجیب اولیه به جریانی از حوادث مشابه تبدیل شد. به گفته مقامات آمریکایی، تاکنون حداقل ۲۰۰ مورد در سه قاره و در کشورهای دور از هم مانند استرالیا، کلمبیا، انگلستان یا حتی خود ایالات متحده گزارش داده اند.
معمای حل نشده
اگرچه منشا این حوادث هنوز ناشناخته است، اما فرضیات گوناگونی در نظر گرفته اند. در ابتدا با فرضیه حملات صوتی به این رویدادها پرداختند. چرا که اولین قربانیان، صدایی عجیب قبل از وقوع حمله شنیده بودند. گروهی از دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا پس از تحقیق روی این موضوع گفتند صوت عجیب وغریبی که چندین نفر از آنها ادعا می کردند شنیده اند و حتی موفق به ضبط آن شده اند، در واقع مربوط به صدای سیگارهای استوایی بود. به علاوه علائمی چون سردرد، حالت تهوع و آسیب های مغزی در این موارد، با حملات مبتنی بر سلاح سازگار نبود. بنابراین این فرضیه پذیرفته نشد. در تحلیل بعدی که از سوی کمیته متخصصان آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی در اوایل سال ۲۰۲۰ منتشر شد، به این نتیجه رسیدند که سازوکار محتمل تر برای ایجاد این علائم می توانست توسط یک فرکانس رادیویی مصنوعی از نوع امواج مایکروویو ایجاد شده باشد.
با این وجود با قبول این نظریه، همچنان سوالات بسیاری در پرده ابهام باقی می ماند. چه کسی در پشت این حوادث است و چرا؟ یکی از احتمالات روسیه را هدف گرفت. زیرا یکی از حوادث مشابه در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ بر روی دیپلمات های کانادا در هاوانا رخ داد، در حالی که روابط کانادا و کوبا در سطح عالی قرار داشت. اما به دلیل موضع گیری درباره مسئله اوکراین که منجر به اعمال تحریم هایی با هماهنگی کانادا، آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه شد، می توانستند هدف خصومت روسیه واقع شده باشند.
از سوی دیگر، احتمال دیگری که به ان اشاره شده، به مکان اولیه وقوع این سلسله حوادث یعنی هاوانا اشاره دارد و اینکه پشت این حملات می توانستند بخشی از سرویس اطلاعاتی کوبایی مخالف با نزدیکی روابط هاوانا- واشنگتن در طول مدت ریاست جمهوری «باراک اوباما» رئیس جمهوری پیشین آمریکا قرار داشته باشد.
همچنین کشورهای دیگری مانند چین و عربستان سعودی نیز صاحب این نوع فناوری هستند که آن را از دانشمندان اوکراینی اخذ کرده اند.
«پیتر کورنبلو» تحلیلگر و مدیر پروژه مستندسازی آرشیو امنیت ملی دانشگاه جرج تاون است که بر روی اسناد کوبا و شیلی درجهت شفاف سازی و طبقه بندی اسناد داخلی آمریکا کار می کند. به عقیده کورنبلو این پدیده یکی از بزرگترین معماهای پلیسی است که باید در حافظه سیاست خارجی آمریکا به خاطر سپرد.
این کارشناس اسناد امنیتی و نویسنده کتاب «روابط بین المللی کوبا درسال های۶۰» به نشریه ال کنفیدنسیال گفت: کلیت مسئله موسوم به «سندروم هاوانا» بسیار محرمانه و سری است. سری بودن این موضوع اساسا از سوی دولت واشنگتن ایجاد شده است زیرا شامل مأموران سیا و تجهیزاتی است که مسلما بسیار محرمانه هستند.
به عقیده کورنبلو این پدیده در سطح جهانی و بسیار قبل از حادثه کوبا روی داده است. در واقع، کارکنان سیا و ارتش آمریکا این نوع حوادث را از سالیان دور گزارش داده اند که حتی به سالهای دهه ۱۹۹۰ برمی گردد. با توجه به ماهیت محرمانگی این ماجرا، دانشمندان به همه آنچه که در اختیار پنتاگون و سیا قرار دارد، دسترسی ندارند.
اگرچه گمانه زنی هایی درباره این موضوع وجود دارد که روس ها را مسئول این حملات می داند، اما این حدس و گمان ها مشخص نمی کند که عاملان روس در کشورهای دیگر مانند چین چطور می توانند علیه مأموران آمریکایی اقدام کنند، در حالی که قابل قبول نیست که چینی ها حضور عاملان روس را در قلمرو خود بپذیرند و این بخشی از معمای یادشده است.
ایده دیگری که سرویس اطلاعات جاسوسی آمریکا (سیا) دنبال می کند این است که افراد آسیب دیده لزوما قربانی حملات عمدی نبوده اند، بلکه دچار آسیب های جانبی ناشی از استفاده از برخی دستگاه های استخراج اطلاعات مانند تلفن و رایانه شده اند. این موضوع نه تنها کاربران اطلاعاتی بلکه مقامات بخش های دولتی بازرگانی، داخلی، شورای امنیت ملی و نظامیان را در بر می گیرد. به نوشته مجله نیویورکر حدود ۵۰ مورد از این حوادث مربوط به کارمندان سیا بوده و مابقی درباره کارکنان سایر بخش ها گزارش شده است.
از سوی دیگر، در برخی از این موارد حضور افراد مشکوک مرتبط با GRU و FBS (به ترتیب سرویس های اطلاعاتی خارجی و داخلی روسیه) گزارش شده است. به ویژه موارد اخیر این فرضیه را تقویت می کنند. زیرا صحنه حادثه در برخی بخش های فعالیت های دیپلماتیک مورد توجه روسیه واقع شده است: مانند خط لوله گاز نورد استریم۲ روسیه در برلین و تلاش برای ایجاد ائتلاف آسیایی طرفدار آمریکا به عنوان وزنه مقابل چین در هانوی.
مقاله مجله نیویورکر به حادثه ای درباره یک مقام نظامی آمریکایی مستقر در کشوری ناشناس «با حضور چشمگیر روس ها» اشاره می کند. براساس توصیف این نشریه، این نظامی آمریکایی در حین رانندگی با خودروی شخصی در تقاطعی شلوغ، احساس کرد که سرش در حال منفجر شدن است و همزمان پسر دوساله اش که در صندلی عقب بود، شروع به فریاد زدن کرد. اما به محض خروج از تقاطع، آن فشار از بین رفت و کودک نیز ساکت شد. یکی دیگر از عوامل سیا نیز حادثه مشابهی را در همان شهر تجربه کرده بود.
با این حال، مقامات آمریکایی محتاط هستند و چندین تحلیلگر خاطرنشان می کنند که مجاورت عوامل روسی هیچ چیز را اثبات نمی کند، زیرا اغلب در کشورهایی که اطلاعات روسیه زیاد است، حرکات پرسنل آمریکایی را زیر نظر دارند. در حال حاضر، واشنگتن از اتهام علنی به مسکو خودداری کرده است. اما به هر حال، خسارات بسیار واقعی است.
پشت پرده این حوادث کیست؟
به عقیده کورنبلو، کاربرد اصطلاح «سندروم هاوانا» برای این پدیده اشتباه است زیرا این موضوع به پدیده ای جهانی تبدیل شده و این اصطلاح صرفا به دلایل سیاسی در دوره ریاست جمهوری ترامپ رایج شد. تنها جایی که دولت آمریکا کارمندان سفارتش را از آنجا فراخواند، کوبا بود و این اتفاق در چین، مسکو و اروپا رخ نداد در حالی که در آن کشورها نیز خبرهایی از وقوع این پدیده گزارش شده بود. از سوی دیگر، دولت ترامپ با علم به این پدیده در سال ۲۰۱۷، اوایل آن را پنهان کرد. پس از آن نیز واشنگتن کوبا را مقصر ندانست بلکه این کشور را به عدم جلوگیری از رخداد آن متهم کرد نه انجام آن. زیرا آمریکا از پیش اطلاعات محرمانه ای از این پدیده داشت که در جاهای دیگر روی داده بود. نخستین بار دفتر سناتور ماکرو روبیو که اصالتا کوبایی- آمریکایی و منتقد جدی حکومت کاسترو است، این خبر را به رسانه ها افشا کرد و پس از علنی شدن آن، دولت ترامپ به شکل کاملا سیاسی این موضوع را علیه کوبا پیش برد.
با این وجود سالهاست که آمریکا پاسخ روشنی برای این مسئله نیافته و موفق به کنترل این شرایط و حفاظت از عوامل خود در سراسر جهان نشده است. طبق هشدار کریس میلر، سرپرست وزرات دفاع دولت ترامپ، گزارش این حوادث به حدی افزایش یافته که میانگین رخداد آنها تقریبا به هر دو هفته یکبار رسیده است.