روزنامه همشهری نهم شهریور به گفت وگو با محمدمهدی گویا رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت پرداخت و نوشت: افراد با نشانه‌های تب، آبریزش بینی، سردرد و سرفه و آنها که در گذشته آلرژی شدید داشته‌اند، ممنوعیت تزریق واکسن دارند. به زنان جوان توصیه می‌شود آسترازنیکا نزنند. واکنش بدن به واکسن خطرناک نیست، اگر شدید شد به پزشک مراجعه کنید. تزریق واکسن و ابتلای ندانسته به کرونا، خطرناک نیست و یک تا دو ماه پس از بهبودی کامل، اقدام به تزریق واکسن کنید.
چه کسانی نباید واکسینه شوند؟
تاکنون ممنوعیتی برای تزریق واکسن کرونا اعلام نشده اما گفته می‌شود افرادی که تب دارند یا نشانه‌های مشکوکی مثل آبریزش بینی، سردرد، سرفه و یا تب در خودشان می‌بینند، بهتر است زمان تزریق واکسن کرونا را به تعویق بیندازند. رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، با توضیح درباره سؤالات پیرامون واکسیناسیون می‌گوید: «تنها افرادی که در گذشته آلرژی شدید داشته‌اند یا مصرف دارو و یا واکسن دیگری را تجربه کرده‌اند، نباید واکسن کرونا تزریق کنند. در غیر این صورت، واکسن برای تمام افراد توصیه می‌شود.» به‌گفته گویا، واکسن‌های مختلفی در دنیا تولید شده که از نظر میزان تأثیر و عوارضی که ایجاد می‌کنند متفاوت‌اند؛ در برخی واکسن‌ها توصیه این است که برای یک گروه با احتیاط مصرف شود و در برخی دیگر هم ممنوعیت مصرف اعلام می‌شود. البته برخی واکسن‌ها هم هستند که عوارض نادری دارند و توصیه می‌شود برای گروه‌های خاص مثل بیماران استفاده نشود. مثلا واکسن آسترازنیکا برای زنان در سن باروری توصیه نمی‌شود، بهتر است درصورت دردسترس‌بودن، نوع دیگری از واکسن برای این افراد تزریق شود چراکه ممکن است لخته‌های خونی در فرد ایجاد کند و به برخی اعضای حیاتی بدن مثل قلب، مغز، چشم و ریه آسیب بزند. البته همین عارضه هم بسیار کم و از هر یک میلیون نفر، در ۴ نفر دیده شده است. با این حال، به زنان جوان توصیه می‌شود از این واکسن استفاده نکنند.»
با داشتن چه نشانه‌هایی نباید واکسن زد؟
براساس پروتکل‌های بهداشتی، افراد درصورت داشتن علائم سرماخوردگی مثل بی‌حالی، بدن‌درد، سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ نباید واکسن کرونا بزنند. رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر، علاوه بر این توصیه می‌کند که افراد درصورت وجود هر نوع تب و عارضه شدید هم به‌صورت موقت تا برطرف‌شدن عوارض از تزریق واکسن خودداری کنند و واکسیناسیون خود را به تعویق بیندازند.
او به پرسش دیگری که درباره نشانه‌های بیماری پس از تزریق واکسن، مطرح می‌شود هم توضیح می‌دهد و می‌گوید که این نشانه‌ها واکنش بدن به واکسن است نه عوارض جانبی؛ «این واکنش‌ها می‌تواند پس از دریافت واکسن بروز کند اما خطرناک نیست؛ مثل درد در ناحیه تزریق، تورم و قرمزشدن پوست. همچنین عوارضی مثل سردرد، خستگی مفرط، درد مفاصل، تب، درد عضله یا تب و لرز جزو همین واکنش‌ها به‌شمار می‌روند.» به‌گفته او، با این حال، درصورت بروز هرگونه عوارض دیگر ازجمله سردرد شدید و ناگهانی، تاری ناگهانی دید، درد شدید قفسه سینه، بی‌حسی ناگهانی در دست و پا، تب شدید و استفراغ‌های مکرر و... افراد باید به‌سرعت به پزشک مراجعه کنند.
در مراکز واکسیناسیون چه نشانه‌هایی باید مورد توجه قرار گیرد؟
آنهایی که برای واکسیناسیون مراجعه می‌کنند، می‌گویند در این مراکز تنها سؤالی که از آنها پرسیده می‌شود، ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای است. غیر از این، هیچ بررسی‌ای از وضعیت جسمی و نشانه‌های بالینی ابتلا به کرونا، از مراجعه‌کنندگان نمی‌شود. مشاهدات میدانی هم بر این موضوع صحه می‌گذارد. آنها می‌گویند شاید یکی از دلایل تشدید نشانه‌های ابتلا پس از تزریق واکسن، نگرفتن شرح حال دقیق‌تر از مراجعه‌کننده‌هاست. رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت اما تأکید می‌کند که در مراکز واکسیناسیون، پزشک حضور دارد و توصیه‌های لازم قبل و بعد از واکسیناسیون به مردم داده می‌شود. با این حال گویا می‌گوید: «گاهی به‌دلیل شلوغی و صف‌های طولانی، روند گرفتن شرح‌حال سخت‌تر می‌شود تا سرعت بالا برود اما اصلا این‌طور نیست که بدون ثبت شرح حال مراجعه‌کننده، تزریق واکسن صورت بگیرد. البته در تمام مراکز واکسیناسیون، بخشی برای ثبت‌نام مراجعه‌کننده و بخشی برای اطلاع‌رسانی و تزریق واکسن درنظر گرفته شده است. در مرحله آخر هم توصیه‌های پس از تزریق صورت می‌گیرد.»
آیا واکسن، علائم کرونا را تشدید می‌کند؟
با شیوع گسترده کرونا در پیک پنجم و همزمان با آن اضافه‌شدن گروه‌های دیگر به دایره واکسیناسیون، اینگونه گفته می‌شود که تزریق واکسن، احتمال ابتلا به کرونا را بالا برده است. این ادعایی است که متخصصان عفونی آن را تأیید نمی‌کنند و تأکید می‌کنند که دلیل آن شیوع گسترده کروناست نه تزریق واکسن. گویا هم در این زمینه توضیح می‌دهد: «ماهیت کرونا اینگونه است که از یک بیماری کاملا بدون علامت شروع می‌شود و در مدت زمان کمی به شرایط حاد می‌رسد. به همین دلیل ممکن است فرد آلوده به ویروس شده باشد اما از آنجاکه هیچ نشانه‌ای از بیماری ندارد، با فرارسیدن نوبتش برای تزریق، اقدام به واکسینه‌شدن کند، یا حتی ممکن است همزمان با تزریق واکسن، ویروس وارد بدنش شده باشد؛ یعنی او در همان موقع که واکسن تزریق می‌کند، مبتلا هم شده باشد.»
به‌گفته این مسئول در وزارت بهداشت، این وضعیت به هیچ‌وجه نگران‌کننده نیست؛ «اگر مردم با چنین شرایطی مواجه شدند، نگران نشوند، تنها باید مراقب باشند که درصورت بروز نشانه‌های شدید به پزشک مراجعه کنند و مراقبت‌های لازم را با توصیه پزشک انجام دهند.» به‌گفته این مسئول، این که عنوان می‌شود فرد مبتلا به کرونا درصورت تزریق واکسن با خطر بیشتری مواجه می‌شود یا واکسن موجب تشدید کرونا در این افراد می‌شود هم به هیچ وجه درست نیست؛ «برخی افراد نسبت به این مسئله حساس شده‌اند و اقدام به انجام تست قبل از تزریق واکسن می‌کنند. اما تست قبل از تزریق اصلا از سوی ما توصیه نشده است. همین که فرد نشانه‌های بالینی بیماری را نداشته باشد، کافی است و می‌تواند برای تزریق واکسن مراجعه کند.»
براساس اعلام گویا، اگر فرد پس از تزریق واکسن با نشانه‌های شدید بیماری مواجه شد، حتما به پزشک مراجعه کند؛ «در این وضعیت اگر با انجام تست، کرونای افراد مثبت اعلام شد مشکلی نیست، فقط باید تحت مراقبت و قرنطینه قرار گیرند. نکته مهم اینجاست که واکسن‌ها به هیچ وجه عامل تأثیرگذار در ابتلا یا تشدید کرونا نیستند. ما توصیه می‌کنیم افراد یک تا دو ماه بعد از بهبودی کامل، نسبت به تزریق دوز دوم اقدام کنند.»
چه زمانی ایمنی با واکسن ایجاد می‌شود؟
ثبت موارد ابتلا به کرونا پس از تزریق دوز اول واکسن یا حتی هر دو دوز واکسن، تردیدهای زیادی درباره ایمنی ایجادشده با تزریق واکسن ایجاد کرده است. هر چند که گفته می‌شود ایمنی ۲ هفته پس از تزریق دوز دوم واکسن، ایجاد می‌شود نه دوز اول. با این حال رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت تأکید می‌کند که برای ایجاد ایمنی ناشی از واکسیناسیون، باید ۷۵ تا ۸۰ درصد مردم دونوبت واکسن را دریافت کرده باشند. برهمین اساس، این مسئول در وزارت بهداشت می‌گوید که باید تمایل مردم برای تزریق واکسن را بالا برد؛ «مردم باید بدانند که نه فقط به‌خاطر خودشان، بلکه برای حفظ سلامت خانواده و اطرافیانشان واکسیناسیون علیه کرونا، ضروری است. »
واکسن نزدن ۲۵ درصد از جمعیت ۵۰ سال به بالا خطرناک است
۴ شهریور ماه، وزیر بهداشت دولت سیزدهم در بازدید شبانه از بیمارستان مسیح دانشوری، اعلام کرد که ۲۵درصد از افرادی که در گروه تزریق بودند، واکسن نزده‌اند؛ آماری که از نظر بالاترین مقام نظام سلامت در کشور، خطرناک است. حالا رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت تأکید می‌کند که این عدد قابل‌توجه است و با توجه به گروه سنی که تاکنون واکسن دریافت کرده‌اند، این ۲۵درصد از جمعیت، افراد بالای ۵۰ سال هستند؛ «این عدد زیاد است چراکه این افراد عمدتا با یک نوع بیماری زمینه‌ای مواجهند. براساس مطالعات، بیماری زمینه‌ای در افراد سالمند نسبت به جوانان بیشتر است و به همین دلیل هم این گروه سنی، در اولویت واکسیناسیون قرار گرفته‌اند. بنابراین باید این افراد را به دریافت واکسن تشویق کرد.» به اعتقاد گویا، تاکنون استقبال از واکسن در کشور مناسب بوده و تمام مراکز ماه‌هاست که با شلوغی جمعیت مواجهند. ماجرا اما تنها به استقبال نکردن از تزریق واکسن محدود نمی‌شود، حالا انتقادات زیادی به عملی‌نشدن وعده‌ها ازجمله اعلام گروه سنی جدید و واردات واکسن با توجه به نیاز کشور، شده است. گویا، به‌عنوان رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، دراین باره می‌گوید که در ارتباط با کرونا هیچ پیش‌بینی درستی وجود ندارد چراکه بیماری بسیار پیچیده‌ای است و زوایای ناشناخته زیادی دارد. بنابراین باید در این‌باره با احتیاط جلو رفت. او می‌گوید: «ما امیدواریم واکسیناسیون جامعه هدف در ایران تا بهمن محقق شود اما همین مسئله هم به عوامل زیادی بستگی دارد که ممکن است ما را از هدف‌مان دور کند.»
به‌گفته گویا، ناگفته‌های زیادی درباره کرونا و واکسن‌هایی که به کشور وارد می‌شود وجود دارد. در دوره‌ای تمام راه‌ها برای واردات واکسن به کشور بسته شده بود، شاید یک روز که بحران کرونا تمام شود، بتوان تمام حقایق را برای اینکه ایران به واکسن دسترسی پیدا نکند، بازگو کرد؛ «من به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین کارشناسان سیستم بهداشت کشور، در این‌باره شاهد کارشکنی‌ها و موانع دسترسی به واکسن بودم. بانک مرکزی، وزارت امورخارجه و ده‌ها سازمان دیگر در کشور شبانه‌روز تلاش کردند که ۱۰۰ هزار دوز واکسن وارد کنیم. به همین دلیل امیدواریم از این پس، چنین موانعی را پشت‌سر بگذاریم و تکمیل واکسیناسیون کشور تا زمان پیش‌بینی‌شده محقق شود.»