بیست‌وهشتم خردادماه ۱۴۰۰ خورشیدی سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار و طی آن آیت‌الله دکتر سیدابراهیم رئیسی به عنوان هشتمین رییس‌جمهوری ایران اسلامی و انقلابی انتخاب شد.
بعد از برگزاری مراسم تحلیف در چهاردهم مرداد ۱۴۰۰ خورشیدی زمزمه‌ها و صحبت‌های مختلفی درباره انتخاب وزرای پیشنهادی دولت سیزدهم جهت کسب رای اعتماد از سوی مجلس شورای اسلامی، برنامه‌ها، رویکردها و چالش‌های موجود در حوزه‌های مختلفی که وزیران پیشنهادی با آنها مواجه خواهند بود داغ‌ترین سرخط اخبار و حتی گفت‌وگوهای میان عموم مردم را به خود اختصاص داده بود.
سرانجام مراسم آغاز رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی کابینه دولت سیزدهم از شنبه (۳۰ مرداد ۱۴۰۰) آغاز و در روز چهارشنبه (سوم شهریور) با رأی اعتماد اعضای خانه ملت به ۱۸ وزیر از ۱۹ وزیر پیشنهادی رئیس‌جمهوری دولت سیزدهم، شاکله، ماهیت و ساختار اجرایی، اداری و برنامه‌ریزی امور کشور در تمام بخش‌های دولت سیزدهم مشخص شد.
هرچند تا پیش‌از آغاز روند رأی اعتماد و در روزهای پایانی منتج به آغاز این روند، بسیاری صاحب‌نظران، کارشناسان و دست‌اندرکاران بخش‌های مختلف و مربوط به هر حوزه وزارتی نظرها مطالبات را در فضای رسانه‌ای منتشر و بازگو کرده بودند؛ با مشخص شدن وزیران و انتشار برنامه‌های آنها که از روز پنجشنبه (چهارم شهریور) بر صندلی وزارتخانه متبوع خود تکیه داده‌اند رویکرد بیان مطالبات، درخواست‌ها، پیشنهادها و در نهایت انتظارات دست‌اندرکاران و فعالان حوزه‌های مختلف جنبه‌ای عینی‌تر، ملموس‌تر و شفاف‌تر به خود گرفته‌است.
در حوزه فرهنگ و هنر دو وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به‌عنوان دو موتور پیش‌ران فعالیت‌های گسترده خانواده فرهنگ و هنر شناخته می‌شود. حال با مشخص شدن تصدی‌گری سکان اداره این دو وزارتخانه به‌ترتیب در دستان دکتر محمدمهدی اسماعیلی و مهندس سیدعزت‌الله ضرغامی، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) در گفت‌وگو با دست‌اندرکاران، فعالان، اهالی فرهنگ و هنر تلاش می‌کند به فراز و فرودهای پیش‌رو حوزه تخصصی فعالیت‌شان؛ دغدغه‌ها و مطالبات این فعالان را به دو وزیر منتخب، معاونان و مدیران آنها بازتاب دهد.
در چهارمین گام سراغ دکتر محمد محب‌خدایی معاون پیشین گردشگری سازمان وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رفتیم. از زبان او و با اتکا به سوایق مدیریت و اجرایی‌اش در حوزه گردشگری ضمن پی‌جویی مهمترین آسیب‌های جاری در حوزه گردشگری به عنوان یکی از حوزه‌های پُردرآمد، اثرگذار و رونق بخش در تولید ناخالص داخلی، درباره پیشنهادهای وی به وزیر و معاونان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در مسیر رونق اقتصاد گردشگری به ویژه در ایام کرونا و ایام بعد از آن به گفت‌وگو نشستیم.
نخستین دلیل انتخاب درست آقای صرغامی، پرهیز وی از حاشیه است
محب‌خدایی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره انتخاب مهندس سیدعزت‌الله ضرغامی به عنوان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و ارائه پیشنهادات و راه‌کارها در مسیر توسعه حوزه گردشگری باتوجه به سابقه مدیریتی وی و تجربه عمیقش در حوزه مدیریت گردشگری کشور گفت: در ابتدا در پیش از هر چیزی باید بگویم که معتقدم انتخاب آقای ضرغامی انتخابی صحیح بود.
دلیل انتخاب درست آن است که توان‌مندی‌های آقای ضرغامی در حوزه مدیریت پیش‌از این بارها در بخش‌های مختلفی که حضور داشته به اثبات رسیده است. در همین گام نخست و شروع فعالیت‌هایش در حوزه مباحث، برنامه‌ها و اولویت‌هایش نه‌تنها از حاشیه و پرداختن به رویکردهای حاشیه‌ای خارج شده که توانسته برنامه و رویکردی جدید ارائه کند.
تاکید ضرغامی در پرهیز از تکرار تجربه‌های شکست‌خورده، توصیه درستی است
وی تصریح کرد: یکی از مهمترین مباحثی که در صنعت گردشگری به‌ویژه در مقطع فعلی به‌شدت مغفول واقع‌شده و با شرایط کرونایی نیز بیش‌از پیش توجه به آن طی دو، سه سال گذشته در حاشیه قرار گرفت، مسئله اقتصاد گردشگری است. اقتصاد گردشگری در کشور ما هیچ‌گاه به‌معنای واقعی کلام پیاده نشده‌است و این خود به یکی از معضلات اساسی این صنعت به عنوان یکی از صنایع خلاق در حوزه راهبردی بدل شده‌است.
محب خدایی خاطرنشان کرد: آقای ضرغامی به‌درستی اهمیت این مسئله را درک کرده و بارها حتی پیش‌از رأی اعتماد مجلس و انتخاب او به‌عنوان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در گفته‌ها و مطالبش به مسئله اقتصاد گردشگری اشاره کرده‌است. مهم آنکه تاکید او این بوده که نباید با سوء نگاه در حوزه مدیریت اقتصاد گردشگری و تکرار مکررات تجربه‌های شکست‌خورده پیشین در حوزه توسعه این صنعت و رونق اقتصاد گردشگری گام برداشت که این خود نویدی در حوزه تزریق نگرش جدیدی در صنعت گردشگری و رونق اقتصاد گردشگری در کشورمان است.
هم‌سویی، هم‌گرایی و اعتقاد به جریان کار گروهی، مولفه مهم وزرای دولت سیزدهم است
معاون پیشین گردشگری با بیان آنکه نکته دوم به ظرفیت مدیریت آقای ضرغامی در حوزه بازاریابی و تبلیغات بازمی‌گردد خاطرنشان کرد: تجربه حضور چندین‌ساله وی در صداوسیما قطعا می‌تواند یکی از اصلی‌ترین اهرم‌های یاریگر صنعت گردشگری باشد. یکی از اصلی‌ترین آسیب‌هایی که در دولت دوازدهم در سند گردشگری با آن مواجه بودیم دیده نشدن ظرفیت‌های بازاریابی و تبلیغات در عرصه گردشگری بود. با این حس جوشش و ایجاد مطالبه فرهنگی برای کمک گرفتن از صنایع مختلف که در صحبت‌ها و برنامه‌های ضرغامی وجود دارد می‌توانیم به رشد اقتصادی صنعت گردشگری با یاری و کمک گرفتن از دیگر صنایع بیش‌از پیش امیدوار باشیم.
وقتی به برنامه‌های دولت سیزدهم نگاه می‌کنیم هم‌سویی و هم‌گرایی بسیاری در برنامه دولت‌مردان دیده می‌شود. نکته اصلی آن است که دولت‌مردان دولت سیزدهم همگی اتفاق‌نظر دارند که باید برای رسیدن به توفیقات باید به جریان گروهی نظر داشت. آنها متوجه شده‌اند مدیریت جزیره‌ای نمی‌تواند به خروج از بحران و تلاش برای رشد اقتصاد و درنهایت امنیت اقتصادی کشور منجر شود.
وی تصریح کرد: به‌عنوان مثال در وزارت نیرو، وزارت صنعت، معدن و تجارت یا حوزه کشاورزی این صنایع همواره تصمیم‌گیرنده بودند اما کمتر دیده می‌شد در این تصمیم‌گیری، برنامه‌های مدون و ریل‌گذاری برای رسیدن به هدف در حوزه اجرا مد نظر مدیران این حوزه‌ها قرار گرفته باشد. یکی از این نمونه مثال‌ها می‌تواند به الگوی کشت و الگوی استفاده از بهره‌وری آب بازگردد که طی چند سال اخیر مدام در صحبت دولت‌مردان به آن اشاره شده‌است.
این فعال و کارشناس گردشگری گفت: مسئله آنست که در نگرش مدرن بر صنعت گردشگری معرفی دقیق حوزه مصرف و فراگیری آن برعهده گردشگری است. زیرا این حوزه معاونتی است که می‌تواند فرهنگ مصرف در کشور را با توجه به الگوهای متغیر، متعدد و متنوع موجود در صنعت گردشگری تغییر دهد.
توانایی تولید ثروت صنعت گردشگری با اتکا به ظرفیت داشته‌ها و ظرفیت استعدادها
محب‌خدایی با ابراز خشنودی از این‌که در حال مشاهده تکمیل شدن پازل همت و خواست واحد دولت‌مردان در راستای تحقق کار گروهی برای رسیدن به هدفی واحد یعنی رشد و تعالی اقتصادی در کشور هستیم یادآور شد: در بیان مبحث سوم باید اشاره کنم نکته دیگری که در همین گام‌های نخست بسیار دارای اهمیت است بهره‌مندی از ظرفیت اصلی اقتصاد گردشگری برای تولید ثروت است.
وی ادامه داد: ظرفیت داشته‌ها و ظرفیت استعدادها در حوزه‌های مختلف میراث فرهنگی و تاریخیِ ملموس و ناملموس کشور فراوان وجود دارد و دیده می‌شود؛ اما هیچ‌گاه این ظرفیت‌ها نتوانسته با دانش گردشگری آن‌گونه که شایسته و بایسته است گره بخورد. درحالی‌که صنعت گردشگری می‌تواند با استفاده از این ظرفیت‌ها به شکلی عینی، عملیاتی واقعی و دور از شعار، تولید ثروت کند.
معاون پیشین گردشگری خاطرنشان کرد: خوشبختانه ضرغامی در برنامه‌هایش برای سکان‌داری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سرخط‌های خوبی در راستای فعالیت‌های اجرایی جهت رونق این عرصه ارائه داده‌است.
برنامه‌نویسی، شاهنامه‌نویسی نیست؛ مهم محتوا و سرخط‌های برنامه است
محب‌خدایی یادآور شد: در این‌میان برخی هنوز معتقدندکمیت برنامه‌های آقای ضرغامی محدود است. درحالی‌که نباید این‌گونه فکر کنیم که منظور از نوشتن برنامه نوشتن شاهنامه است. مهم متن و محتوای اصلی آن برنامه‌ست که بتواند به مدیران و فعالان عرصه‌های مرتبط با آن وزارتخانه سرفصل‌های اداری، اجرایی و نظارتی بدهد.
این فعال و کارشناس مدیریت گردشگری تصریح کرد: نکته حائز اهمیت در نوع برنامه‌ای که آقای ضرغامی ارائه داده‌اند دیدن فاز ورود متخصصان به سه عرصه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. اینجاست که می‌توان از ظرفیت بخش خصوصی و متخصصانی که سال‌ها تجربه خود را در این عرصه به کار برده‌اند به بهترین نحو وام گرفت تا آنها بگویند که باید چه کاری انجام داد و بازوی دولت در کنار اصل نگاه حمایتی؛ تنها اجرا و نظارت عالیه را در دست داشته باشد و کار تخصصی را به متخصصان امر واگذار کند.
افزایش بهره‌وری در وضع موجود، نخسیتن گام آقای ضرغامی باشد
محب‌خدایی در پاسخ به این پرسش که بعد از ترسیم سه رویکرد مهم و تاکید او در حوزه استفاده از متخصصان در برنامه‌های ضرغامی، نخستین گامی که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در آغاز فعالیتش در دولت سیزدهم باید بردارد، چیست؟ گفت: اولین گام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و معاونان ذیل مدیریت او باید افزایش بهره‌وری در وضع موجود باشد. برای تحقق این مهم تنها نمی‌توان بر یک مسیر استوار بود و باید مسیرهای موازی را به‌گونه‌ای در نظر گرفت که هرکدام تحقق رسیدن به هدف را بیش‌از پیش محتمل می‌کند. آنگاه توان اجرایی بر دیگر مسیرها را بر آن مسیر راهنما به موفقیت متمرکز کنیم.
مسئولان حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دولت دوازدهم مدام بر این موضوع تاکید می کردند که باید برای افزایش بهره‌وری حتما یک مسیر ویژه خلق کرد؛ درحالی‌که چرا نباید از داشته‌هایمان بهره‌برداری کنیم؟ این همان نکته کلیدی است که در سخنان و برنامه‌های ضرغامی به وضوح دیده می‌شود.
احقاق حق و دریافت سهم گردشگری به عنوان منبع درآمدی که در دیگر صنایع دیده شده است
وی افزود: در حال حاضر در سند گردشگری و حوزه خدماتش نمی‌توان با سرعت بالا به درآمدی دست یافت و با توجه به شرایط کرونا حداقل به یک‌سال زمان نیاز خواهیم داشت تا به ثروت و ارزش‌افزوده دست پیدا کنیم. اینجاست که می‌توان از منابع مالی و ارزش‌افزوده در سایر صنعت‌ها برای رونق صنعت گردشگری بهره ببریم. اینها همان داشته‌هایی گران‌بهایی هستند که تا دیروز به آنها توجه نمی‌کردیم.
سهم ما در حوزه گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی از درآمدهای مالیاتی از طریق صنعت‌ها دیده نشده است. در حالی که می‌تواند به‌عنوان یک یارانه خوب در اختیار حوزه خدمات وزارتخانه قرار بگیرد. اگر ضرغامی و تیمش به این عرصه متمرکز شوند، می‌توانند از طریق زبان دولت و سیاست مصوب وزارتخانه اثبات کنند این داشته‌ها متعلق به وزارت میراث است که در تمام صنایع سهم و حق آن دیده و به آن توجه شده‌است. با گرفتن آن یارانه‌ها می‌تواند به بهبود حال گردشگری کمک کنند.
گام بعدی، ایجاد تحریک تقاضا برای رسیدن به رونق اقتصاد گردشگری
معاون پیشین گردشگری با تاکید بر آنکه مسئله بعدی آن است که نیازمند تغییر ماهیت در حوزه مباحث مطرح‌شده با محوریت مدیریت کلان در حوزه گردشگری هستیم خاطرنشان کرد: نکته اصلی آن‌جاست که ما از ظرفیت‌های فعلی می‌توانیم چه نیازهایی را تعریف کنیم و بعد با تعریف و نیازها شروع به استفاده و بهره‌برداری از آنها جهت تولید ثروت کنیم. برای تحقق این مهم نخست باید تحریک تقاضا ایجاد کنیم.
عملاً در شرایط حاضر تحریک تقاضا با توجه به محدودیت‌های سفر و استمرار ویروس کرونا شکل منطقی ندارد. پس باید داشته‌هایمان را با نیاز و ظرفیت جدید برنامه‌ریزی کنیم تا بتوانیم به چشم‌اندازهایی که مدنظر داشتیم با بیشترین بهره‌مندی برسیم.
محب‌خدایی یادآور شد: در صورت تعریف نیازهای جدید و همدلی صنایع دیگر با صنعت گردشگری می‌توانیم با استحصال منابع مالی که تا پیش‌از این از طریق صنایع به حوزه گردشگری تزریق نمی‌شده است مرهمی ابتدایی بر زخم‌های حوزه گردشگری بگذاریم و در ادامه بعد از التیام آرام این زخم‌ها، به سمت نقطه آغاز حرکت برنامه‌های نوین در عرصه گردشگری گام برداریم.
وی تصریح کرد: همچنین در حوزه بهره‌مندی از نیروهای متخصص اگر فقط بخواهیم در خانواده محدود متخصصان گردشگری نگاه خود را متمرکز کنیم پرواضح است که اتفاق خاصی رخ نخواهد نخواهد داد. لازم است با حوزه‌های اقتصادی و متخصصانی که در این حوزه‌ها در سایر بخش‌ها و بازارهای صنعتی مشغول فعالیت هستند صحبت کرده، بار دیگر توجه آنها را به ظرفیت‌های دانشی و مالی صنعت گردشگری برگردانیم. این همان اصل تبدیل مشارکت فردی به مشارکت ملی است.
تمرکز بر روش‌های مدیریتی منسوخ شده خطاست
معاون پیشین گردشگری خاطرنشان کرد: ما فراموش کرده‌ایم جهان با سرعت بالایی در حال تغییر است و هنوز بر روش‌های منسوخ‌شده پیشین تمرکز کرده‌ایم. لازم است تا روش‌های مدیریتی جدید را به‌خوبی بشناسیم و با دانش، روش و متدی جدید با مشکلات امروز مواجه شویم.
اصرار کردن بر روش‌های منسوخ‌شده بجز اتلاف هزینه و منابع، حاصلی برای ما نخواهد داشت و تنها و تنها برای ما تکرارپذیری را با خود به‌همراه خواهد داشت. باید بپذیریم در مواردی تاریخ مصرف تفکر ما تمام‌شده و برای روزآمد کردن این تاریخ مصرف باید دنبال اثبات شخصیت‌ها و توانمندی‌هایی باشیم.
محب‌خدایی در پایان گفت: آن‌چنان که در برنامه ضرغامی نیز به آن اشاره‌شده، دستی باز و آغوشی گشاده برای افکاری نو، ایده‌هایی بکر و خلاقانه و مدیریت‌های اجرایی کارآمد داشته باشیم. خلاقیت و ساختارشکنی است که می‌تواند ما را علاوه‌بر برحذر داشتن از رد کردن خطوط قرمز به پذیرفتن روش‌های نوین و علمی جهت تحقق اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت یاری رساند.