احمد عرفان‌منش مجری طرح تولید واکسن یرسینیوزیس با بیان این‌که این دو بیماری در سطح مزارع پرورش ماهی با نام‌های چشم کوری و دهان قرمز شناخته می‌شوند و مهم‌ترین علت تلفات بیماری‌های باکتریایی در ماهیان پرورشی در سطح ایران و جهان هستند، اظهار کرد: این دو بیماری از شایع‌ترین بیماری‌های مزارع آبزی پروری هستند و واکسیناسیون بهترین روش پیشگیری از شیوع این بیماری‌ها است.
به گزارش روز سه شنبه سازمان جهاد دانشگاهی وی افزود: شناسایی این بیماری‌ها در مزارع ایران به اوایل دهه ۸۰ شمسی برمی‌گردد و مزارعی که استفاده از این واکسن‌ها را در برنامه سالانه بهداشتی خود قرار داده‌اند توانسته‌اند در کنترل بیماری و حذف خسارت اقتصادی ناشی از این بیماری‌ها موفق باشند، اما برای توسعه مصرف این واکسن‌ها در سطح بیشتر مزارع کشور به عزم سازمان‌های اجرایی برای توسعه مصرف واکسن نیاز است.
به گفته وی بر اساس منابع موجود بیماری‌های باکتریایی با حدود ۵۵ درصد شایع‌ترین بیماری‌های آبزیان هستند پس از آن بیماری‌های ویروسی با حدود ۲۲.۵ درصد و بیماری‌های انگلی با ۱۹.۵ درصد در مقام‌های بعدی قرار دارند و در نهایت بیماری‌های قارچی هستند که تقریبا ۳ درصد بیماری‌های آبزیان را به خود اختصاص داده‌اند.
وی با بیان این‌که جهاددانشگاهی نخستین تولیدکننده صنعتی این واکسن‌ها در کشور است، افزود: پیش از آن حدود ۶ هزار لیتر واکسن استرپتوکوکوزیس علیه بیماری چشم کوری طی دو سال از مبدأ کشورهای اروپایی وارد کشور شد که هر لیتر از آن حداقل ۲۰۰ دلار هزینه در بر داشت.
مدیر گروه پژوهشی فرآورده‌های بیولوژیک دامی اظهار داشت: اهمیت استفاده از واکسن‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین روش بهداشتی در مبارزه با بیماری‌ها بر کسی پوشیده نیست اما توسعه واکسن‌های آبزیان به دلیل نوپا بودن این صنعت و نیز توسعه کمتر آن در حوزه دامپزشکی کمتر مورد توجه مزرعه‌داران قرار گرفته است.
مزارع بزرگ پرورش ماهی جهان مصرف‌کنندگان واکسن
مجری پروژه تولید صنعتی واکسن استرپتوکوکوزیس خاطرنشان کرد: با نگاهی به صنعت آبزی‌پروری و توسعه مصرف واکسن‌ها در کشورهای مختلف دنیا به این نکته خواهیم رسید که کشورهای تولیدکننده گوشت ماهی و مزارع بزرگ پرورش ماهی در سطح جهان، به پیشگیری از شیوع بیماری‌های باکتریایی توجه ویژه‌ای داشته‌اند. ضمن آن‌که مروری بر شیوع بیماری‌های آبزیان نشان می‌دهد که بیماری‌های باکتریایی بیشترین نقش را در بروز تلفات در ماهیان بازاری ایفا می‌کنند.
وی افزود: واکسن‌ها در حوزه پیشگیری از بیماری‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند این جمله معروف بارها در محافل علمی بیان شده است که ۵ دلار سرمایه‌گذاری در حوزه واکسن ۱۰۰ دلار صرفه‌جویی در حوزه درمان را به دنبال خواهد داشت.
این متخصص قارچ‌شناسی دامپزشکی ادامه داد: ما نیز در حوزه آبزیان صحت این جمله را تجربه کرده‌ایم. مصرف واکسن در حوزه دامپروری تنها از جنبه اقتصادی مهم نیست بلکه از دو جنبه بهداشت عمومی و محیط زیست حایز اهمیت است. عدم مصرف واکسن‌ها در دامپروری، دامداران را مجبور به استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک می‌نماید و باقی‌مانده‌های آنتی‌بیوتیکی مصرف شده برای کنترل بیماری‌ها، از جنبه بهداشت عمومی اهمیت دارند.
آبزیان در معرض مقاومت آنتی‌بیوتیکی بر اثر مصرف بی‌رویه هستند
عرفان‌منش خاطرنشان کرد: بسیاری از این عوارض از جمله مقاومت آنتی‌بیوتیکی که دامنه آن تا جامعه بشری نیز کشیده شده است ناشی از مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در دامپروری است و متأسفانه حوزه آبزیان در سال‌های اخیر از این آفت در امان نبوده و توسعه مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای کنترل بیماری آبزیان روند نگران‌کننده‌ای رقم زده است.
مجری پروژه تولید صنعتی واکسن استرپتوکوکوزیس ادامه داد: دفع بخش زیادی از آنتی‌بیوتیک‌ها از بدن دام و ورود آن به محیط زیست، تغییر فلور باکتریایی محیط زیست را سبب می‌شود و از این جنبه مصرف آنتی‌بیوتیک در آبزی‌پروری به دلیل بستر انتقال آنتی‌بیوتیک در فضای وسیع‌تر محیط زیست، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. از آنجا که توسعه آبزی‌پروری در بستر دریاها در برنامه‌های آتی ایران قرار دارد جنبه محیط زیستی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها نگرانی بیشتری را به دنبال دارد.
مجری طرح تولید واکسن یرسینیوزیس ادامه داد: جهاددانشگاهی تهران تاکنون به دانش فنی دو واکسن دسترسی پیدا کرده و توانسته است مجوز تولید این واکسن‌ها را از سازمان دامپزشکی کشور دریافت کند.
وی خاطرنشان کرد: میزان مصرف سالانه هر یک از این واکسن‌ها حداقل ۳۰۰۰ لیتر است که با توجه به قیمت جهانی آن، تولید این واکسن ها در ایران علاوه بر ۶۰۰ هزار دلار صرفه‌جویی ارزی، دسترسی آسان مزرعه داران به این واکسن ها را در پی داشته است.
مدیر گروه پژوهشی فرآورده‌های بیولوژیک دامی افزود: این دسترسی آسان اگر تنها موجب ۲۰ درصد بهره‌وری بیشتر در پرورش ماهیان کشور شود با توجه به آمار سالانه شیلات، حداقل ۴۰ هزار تن به تولید بیشتر کشور کمک می‌کند که معادل ۲۰ هزار میلیارد ریال در سال خواهد بود.
۵۰ درصد تخم "چشم‌زده" وارداتی در مراحل پرورش تلف می شود
وی تصریح کرد: در کشور ما آمار دقیقی از وضعیت بیماری‌ها وجود ندارد اما آمار کلان کشور نشان می‌دهد از مجموع حدود ۳۰۰ میلیون تخم چشم زده وارداتی به کشور به ارزش حدود ۵ میلیون یورو، تقریبا ۵۰ درصد آن در مراحل مختلف پرورش از بین می‌روند و این در مقایسه با میزان معمول مرگ و میر بچه ماهی تقریبا ۲ برابر است. دلیل اصلی این تلفات توسعه بیماری‌ها بوده است که سهم بیماری‌های باکتریایی بیش از ۵۰ درصد این موارد را شامل می‌شود.
به تخم‌های لقاح یافته ماهی که به اندازه ای رشد کرده اند که آماده جابجایی هستند تخم چشم زده میگویند. تخم چشم زده به این دلیل به این نام معروف شده که چشمان ماهی درون تخم تشکیل شده و قابل دیدن است.
لارو ماهی از زمان لقاح تا ۴۸ ساعت بعد از آن به تخم سبز معروف است. بعد از ۴۸ ساعت به تخم لقاح شده و وقتی تخمها چشم زدند به تخم چشم زده معروف می‌شوند.